[zaloguj się]
[pdf]

ODPŁATA (126) sb f

o oraz oba a jasne.

Fleksja
sg pl
N odpłata odpłaty
G odpłaty
D odpłacie
A odpłatę odpłaty
I odpłatą odpłatami

sg N odpłata (20). ◊ G odpłaty (52). ◊ D odpłacie (1). ◊ A odpłatę (43). ◊ I odpłatą (4). ◊ pl N odpłaty (1). ◊ A odpłaty (4). ◊ I odpłatami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Należność, wynagrodzenie pieniężne lub inne za coś; auctoramentum, mercedula, merces, praemium, pretium, remuneratio Cn [za co] (2): Ieſtliże za ſłużbę ſwą odpłaty nieżądamy ſami ſie okłamawamy. BielŻyw 121; A iż thego [ojciec ucznia] nye rozumyał co náuká yeſt/ nye wyedzyał też coby myáłá być zá náukę odpłátá GliczKsiąż M5.
2. Odwzajemnienie się, zadośćuczynienie, odwdzięczenie się, odpłacenie; nagroda, rzadko kara; praemium, pretium, remuneratio, retributio Vulg, Cn; merces, vicissitudo Vulg; auctoramentum Cn (122): dawno doſwiadcżone przyiacioły ſobie wyzwol, á one iedną myſlą ale nieiedną odpłatą miłuy BielŻyw 15; RejKup g3; Wſſyſtcy miłuia [!] dáry/ á náſláduią odpłáty. Leop Is 1/23; BielKron 81v; GórnDworz Ee8.
Wyrażenie: »sowita odpłata« (1): Są też drudzy co w nádzieię iákiey ſowitey odpłáty chczą ludziom dobrodzieyſtwá cżynić. RejZwierc 98.

Iron. (2): Także idą precz ſtą wiárą Iż wygráli tą ofiarą Rázem też odpłátę znáią Pełną ſſyię nalewáią A rzadki zoney odpłáty Aby doczekał Kompláty RejRozpr Bv.

a. Nagroda lub kara boża (114): BierRaj 16; Bacż tu pilnie a rozważay iak miły bog przepuſſcżá na ſweé wybrané/ klopoty/ ſmutki/ ku rozmnożeniu odplaty. OpecŻyw 13v, 56, 185; PatKaz III 136v; WróbŻołt 118/112 [2 r.]; gdyżći pan bog żadney dobrey rzecży by też namnieyſzey nikomu bez odpłati nie opuſci. WróbŻołtGlab A3; RejPs 176; RejKup m8; Mamy też wyedźyeć/ iż odpłáty ſą obyecáne dobrym vczynkom/ álbo iż dobre vczynki záſluguyą zapłáty ćyeleſne y duchowne. KromRozm I 112v, H[3J; Y niepodobna to rzecż v Bogá y v ludzi/ áby złość z dobrocią iednákiey odpłáty były kiedy. BielKom nlb 3; Wzyąwſzy z igry puł groſzá, to więc prze Bog dáią. A też iáka iáłmużná táka y odpłátá/ Nic ſie nam więc nie ſzcżęśći cżemuś po ty látá. RejWiz 19, 14v; LeopPs 130/2, Luc 4/19, 2.Cor 6/13; że żadny dobry vcżynek nie ieſt bes odpłáty/ ábo thu ábo potym żywoćie HistRzym 30; RejPos 5v; RejZwierc 140v; iáłmużná vbogim vcżynioná/ ieſt wſzelákiey dobrey odpłáty rozmnożenie. WujJud 240, 107v; SkarŻyw 294; iedni modlitwámi/ Drudzy błagáli Bogá ofiárámi. Y ták ſtráſzliwe one ich obiáty/ Y gorące łzy/ nie ſą bez odpłáty: Bom tego pewna/ że Bog o tym rádźi/ Iáko Polſki Thron ſynem twym oſádźi. GrochKal 15; WujNT Luc 4/19, s. 544, Hebr 11/26; SkarKaz 7b.

odpłata czego [= za co] (2): nápije ſie źiemiá krwie ich [...]: Bo dźień pomſthy Páńſkiey/ rok odpłáty ſądu Syon. Leop Is 34/8, Iudith 6/17.

odpłata czego [= w postaci czego] (1): Cokolwiek czynićie/ z duſze czyńćie iáko Pánu/ á nie ludźiam: wiedząc iż od Páná weźmiećie odpłátę dźiedźictwá. WujNT Col 3/24.

odpłata z czego [= za co] (4): weżmą [!] dobrą odpłatę z ćirpliwoſci WróbŻołt 91/15; RejWiz 70; RejAp 110v; SkarKaz 487b.

odpłata od kogo (9): OpecŻyw 88 [2 r.]; od pana Boga odpłaty czekám. MurzHist A3; GroicPorz A4v; GórnDworz Z8; RejPos 170v; CzechRozm 253; á iá ieſzcże y potomká nie mam/ á żonę niepłodną mám: á choćiaſz go mieć kiedy będę/ á co mi zá odpłátá od Bogá/ gdy ſię ia ſam tu nędze y powłocżenia pod temy námiotkámy [...] náćierpię? SkarŻyw 283; GrabowSet Ev.

odpłata u kogo (5): RejPos 130v; WujJud 110v; SkarJedn 373; nie broń brátu twemu tego co y dla niego tobie Bog dał: áby y on zá ćię Bogá prośił/ y ty ábyś miał odpłátę v Bogá. SkarKaz 279a, 487b.

odpłata komu (2): RejPos 30; widział co zá odpłátá będzie tym/ co tu dla Bogá gárdło y zdrowie trácą SkarŻyw 598.

odpłata czemu (2): Leop Hebr 2/2; á pogotowiu błogoſłáwieńſtwo ieſt Boże/ y cnotom pobożnych odpłátá/ gdy wſzyſcy iednego ſłucháią. SkarKazSej 695b.

odpłata za co (11): Zá to odpłátę będzieſz miał/ Ześ łákomie ſynom zbierał: Dyabli twą duſzę pośiędą/ Ná wieki ćię męcżyć będą. BierEz S3; Leop Is 58 arg; RejPosWiecz3 99; KuczbKat 140; WujJud 144; ModrzBaz 11v; SkarŻyw 392, 565; WysKaz 48; Ian S. Apoſtoł [...] piſząc do śiedmi przednich kośćiołow kátholickich w Azyey/ przyznawa im świętobliwość/ y odpłáty rozne zá nie obiecuie. PowodPr 38. Cf» za uczynki bywa odpłata«.

odpłata czyja [= tego, kto otrzymuje] [w tym: pron poss (8), G sb i pron(4)](12): OpecŻyw 42; PatKaz II 63; WróbŻołt 61/5; RejPs 38, 176; Według ſpraw rąk ich day im: przywroć im odpłátę ich. Leop Ps 27/4, Gen 15/1, Ioel 3/7; RejAp 109; Gdy iuſz cżás przychodził odpłáty świętey Eufrázyey/ ziáwił Pan Bog przełożoney śmierć iey SkarŻyw 226, 15, 36.

odpłata czyja [= tego, kto daje] (1): Ieſzcze ich tym więcey pobudza ku ochotnemu y ſzczodremu ſkłádániu iáłmużny/ [...] áby ſię ſtąd nie bali iákiego niedoſtátku; lecz áby vfáli opátrznośći y odpłáćie Bozkiey. WujNT 2.Cor 9 arg.

W połączeniu szeregowym (1): Ci widzieli vcżynki bozkie [Ps 106/24]/ (koment) Czuſz iego ſtworzenia odkupienia odpłaty potępienia, y czuda iego na głębokoſci. WróbŻołt kk7.

W przeciwstawieniu: »odpłata ... pomsta« (4): BielKron 156; iż dobry nigdy bez odpłáty nie ieſt/ á zły bez pomſthy á bez oſądzenia ſwoiego. RejAp 156; RejPos 30, 232 marg.

W charakterystycznych połączeniach: odpłata dobra (3), dziwna, jednaka, nagotowana, niemała, obiecana, ustawiczna, zła, zupełna (2); odpłata od (u) (Pana) Boga (9), od Ojca (2); odpłata dziedzictwa, sądu; odpłata z cirpliwości; odpłata cnotom dobrym (2), zasłudze; za panieństwo odpłata, za sprawy; w piekle odpłata; czas odpłaty (2), dzień (3), nadzieja (2), rok, rozmnożenie (pomnożenie) (3), ucześnik; godzien(-dny) odpłaty (2); odpłaty (o)czeka(wa)ć (oczekawanie) (4), dostąpić, żądać; radować się z odpłaty; dla odpłaty czynić (2), ścierpieć, zachować; być bez odpłaty; [co] nie jest bez odpłaty (2); odpłatę mieć (11), obiec(ow)ać (6), oddalić, przynieść (przynosić, odnieść) (3), przywrocić, zarownać, zaskarbić; oglądać się na odpłatę (2); odpłatą obdarzony.

Zwroty: »[jaką] odpłatą nagradzać« (1): O mizerny Kácerzu iákoż to złą odpłátą ták wielką miłość Bożą nágradzaſz SarnUzn F5.

»odpłatę (od)da(wa)ć« = dare vicissitudinem Vulg [szyk zmienny] (7): Głos Páńſki ktory oddawa odpłátę [reddentis retributionem] nieprziyaćielom ſwoim. Leop Is 66/6, Iudith 6/17; RejAp 110v; Trzebá tedy Chriſtuſá vkázowáć dźiećiam/ [...] áby wiedźiáły/ [...] kto karze złośći/ á kto zá dobre ſpráwy odpłátę dawa [qui sit... remunerator bonorum]. ModrzBaz 11v; StryjKron 522; WujNT 713 marg; Bo P. Bog ieſt bárzo wdźięczny/ y odpłáty nie omieſzka oddáć temu/ ktory co dla niego czyni. SkarKazSej 699a.

»odpłatę wziąć, brać« = accipere mercedem a. retributionem Vulg [szyk zmienny] (10:2): WróbŻołt ff4v, 91/15; RejPs 176; Kto ſie pośći/ iáłmużnę dáie/ cżyni ine miłoſierne vcżynki/ co zá odpłátę zá nie weźmie Leop Is 58 arg, Hebr 2/2; RejPos 193v; KuczbKat 140; Szedł męcżeńnik z weſołą twarzą iako do łázniey ráduiąc ſię znádzieiey ſwey y odpłáty/ ktorą wnetże wziąć miał. SkarŻyw 403, 15; WujNT Col 3/24, Hebr 11 arg, 2.Ioann 8.

»zasługować odpłatę« (1): Vczynki náſze iáko záſługuią odpłátę SkarKaz Oooo2d.

Wyrażenia: »nawyssza odpłata« = zbawienie (1): Abouiem iako Palma Cedrus nawyſſze ſą drzewa, tak theż cżłowiek ſprawiedliwy nawyſſzą odpłatę wezmie od boga. WróbŻołt ff4v.

»odpłata (jest) w niebie« [szyk 2:2] (4): OpecŻyw 42; PatKaz I 2v; Bo ku cnocie przychodząc trzeb á [!] być w cżuynośći/ Wſzytki wcżáſy opuſzcżáć/ záwżdy być w trudnośći. Skąd tu ná ſwiecie ſławá á w niebie odpłátá RejWiz 21v; SkarŻyw 3.

»sprawiedliwa odpłata« (1): wſſelkie wykrocżenie y niepoſluſzeńſtwo/ wźięło ſpráwiedliwą odpłátę [iustam retributionem] záſludze Leop Hebr 2/2.

»według (a. wedle) spraw, uczynkow odpłata; za uczynki bywa odpłata« [szyk 3:1] (2:1;1): ktorych [występliwych] wſſytka pilnoſć ieſt áby złe czynili/ á iáka ich zá złe vczynki vſtáwiczne bywa odpłátá. RejPs 38, 110v; Gdyż według ſpraw każdego odpłátá od ćiebie/ Nic ſię oku nie ſkryie władnącemu w niebie.GrabowSet Ev; WujNT 845 marg.

»odpłata wieczna (a. wiekuista), wiecznego zbawienia« [szyk 12:3] (14:1): OpecŻyw 160v; PatKaz III 151; Zza [!] kthoreż tho cznoty ſwe/ pewna rżecż ieſt iż odpłaty oney wiecżney doſtąpiła po ſmierci ktorą ſobie [...] bogoboynym á cznotliwym żywotem zaſlugowała WróbŻołtGlab A3; RejWiz A7v; Dobrze cżynić dla wiecżney odpłáty nie grzech. WujJud L18v, 102; SkarŻyw 3, 130, 337, 392, 444; ArtKanc K20v; WujNT 21, 600; Przecż gwałćićie onych duſz wolą oſtátecżną/ Co iuż tám pokoy máią y odpłátę wiecżną? KlonWor 11.

»wielka (a. więtsza), dobra, hojna, obfita, sowita odpłata« [w tym: wielka a obfita (1)] = magna merces a. remuneratio, praemium bonum Vulg [szyk 12:2] (11:1:1:1:1): OpecŻyw 42; PatKaz I 2v; PatKaz II 63; Leop Gen 15/1, Tob 4/10, Hebr 10/35; iż káżdy cżłowiek then/ kto przeſtępek białeygłowy [...] pokrywa/ godzien ieſt nietelko pochwały od ludzi/ ále y wielkiey odpłáthy od Bogá. GórnDworz Z8; RejPos 130v, 193v; RejPosWiecz3 99; Zaſz im Pan Chriſtus y wſzyſtkim inym zá to hoyney odpłáty nie obiecuie? WujJud 144, 240; WysKaz 48; SkarKaz 487b.

Szeregi: »pomsta i odpłata« (1): Bo tu ieſt czas dan pokuty Tam iuż pomſty y od platy. RejKup k5v.

»wysługa i odpłata« (1): [Pan Bóg] Przepuśći cżárownicę y z iey cżártem [...] ábo ná karánie náſze zá grzechy/ ábo ná doznánie ćierpliwośći náſzey/ y ná wysługę y odpłátę náſzę SkarŻyw 36.

Przen [czyja] (1): pán bog bądz wám odplata waſſa. OpecŻyw [155].
3. Korzyść (1):
Wyrażenie: »więtsza odpłata« (1): PYtáli kiędzá łotrzy/ co więtſza odpłátá/ Ieſli cżynić cży mowić/ w ty obłędne látá. RejFig Ccv.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Hostimentum – Odpłata. Calep 490a.

Synonimy: 1. gielt, myto, nagroda, nagrodzenie, płaca, płat, zapłata; 2. nagroda, nagrodzenie, oddanie, oddarowanie, oddziałanie, oddzielenie, odsługa, odsłużenie, odwetowanie; 3. korzyść.

Cf ODPŁACENIE

AL