« Poprzednie hasło: ODSTRZELAĆ | Następne hasło: ODSTRZELAJĄCY SIĘ » |
ODSTRZELAĆ SIĘ (31) vb impf
sie (20), się (11).
o oraz a jasne. ◊ W inf -strze- (1) Mącz. ◊ W pozostałych formach: -strzé- (7), -strze- (3); -strze- Mącz (2); -strzé- : -strze- SarnStat (2:1).
inf | odstrzelać się | |||
---|---|---|---|---|
indicativus | ||||
praes | ||||
sg | pl | |||
1 | odstrzélåm się | |||
3 | odstrzélå się | odstrzélają się |
praet | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | odstrzélåł się |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | bychmy się odstrzélali | |
3 | m | by się odstrzélåł | m pers | by się odstrzélały, by się odstrzélali |
n | by się odstrzélało | subst |
inf odstrzelać się (4). ◊ praes 1 sg odstrzélåm się (2). ◊ 3 sg odstrzélå się (9). ◊ 3 pl odstrzélają się (1). ◊ praet 3 sg m odstrzélåł się (2). ◊ con 3 sg m by się odstrzélåł (2). n by się odstrzélało (1). ◊ 1 pl m pers bychmy się odstrzélali (1). ◊ 3 pl subst by się odstrzélały (1) ModrzBaz, by się odstrzélali [= f] (1) MurzHist. ◊ part praes act odstrzélając się (7).
Sł stp, Cn brak. Linde XVI w.
- 1. Być niezgodnym z czymś, postępować niezgodnie z czymś, zwłaszcza z jakimiś nakazami
(22)
- W przen (3)
- 2. Różnić się
(9)
- W przen (1)
- a. Być odmiennego zdania (4)
odstrzelać się od kogo (2): MurzNT Matth 15/8, Mar 7/6 cf W przen Fraza.
odstrzelać się od czego (19): znáłem ié [nauki] zaprawdźiwé a Chrześcjanſkié/ nie za fałſzywé abo ktoréby śię od prawyi wiary odſtrzélali. MurzHist F3, H3; Iáko ſie wierni w káżdey namnieyſzey rzecży od woley á od roſkazánia Bożego odſtrzeláć nie máią. LubPs cc marg; KwiatKsiąż B2; thák powiedam około ſtroiu/ áby dworzánin nic ſie wdy od zwycżáiu nie odſtrzelał GórnDworz L7, L4, Hh6; KuczbKat 90; Sądźić máią ſpráwiedliwie z reieſtru po Woiewództwiéch iáko wotuią/ nie odſtrzéláiąc ſie od práwá poſpoliétgo [!] SarnStat 854, 868. Cf odstrzelać się od czego w czym, Zwroty.
odstrzelać się od czego w czym (6): Aby też dobrze kto we wſſytkim inym [...] od zgody á yednoſci ſwowolnye ſye odſtrzelał KromRozm III F, I2v; Lecż do tego trzebá pięknych zwycżáiow/ ſkromnośći/ przyſtoieńſtwá/ (od ktorego ſie w żadnym poſtępku [dworna pani] odſtrzeláć nie má) GórnDworz V8v; RejPos 317v; ActReg 40; SarnStat 1025.
W przeciwstawieniu: »trzymać się ... odstrzelać się« (1): Do thego tedy iedynego celu im naprośćiey zmierzáć mamy ábychmy go poználi/ y mocnie ſię go trzymáiąc by namniey ſię od niego nie odſtrzeláli BibRadz *4.
W charakterystycznych połączeniach: odstrzelać się od cnoty, od jedności (3), od natury, od nauki, od Pisma Św., od podobieństw, od porządku apostolskiego, od prawa (2), od prawyj wiary, od przystojeństwa, od rozkazania bożego, od rozumu ludzkiego, od rzeczy, od słow Pańskich, od wolej (Pańskiej) (2), od zgody, od zwyczaju; nie odstrzelać się by namniej, na paznokciu.
[»od rzeczy poczętej się odstrzelać« = zmieniać temat: Iaſna tedi rzecz ieſt/ z tich słow Iana ſwiętego/ iſz bichmy ſię od rzeczi poczętey nieodſtrzelali/ iſz [...] FlinsCunDzień B5.]
»nie zgodzić się abo się odstrzelać« (1): A kto ſie temu pilno przypátrzyć chce iż namnieyſzego ſłowá nie znaydzye/ ktoreby ſie nie zgodziło/ ábo ſie w cżym odſtrzeláć miáło od ſłow od woley Páńſkiey. RejPos 317v.
W połączeniu szeregowym (1): Mądrze tedy Pan á ſtworzycyel náſz opátrznoſcyą to przeyrzał yeſſcże gdy dwoye ludzi ſtworzył [...]/ ktore w zgodzye á miłosći thák ſworował/ áby znáć było/ iż gdyby ſie co ſnich vrodzić myáło/ nic ſie nye odradzáło/ áni odſtrzeláło/ áni też odpadáło. GliczKsiąż D2v.
W przeciwstawieniu: »odstrzelać się, [na poły mieć] ... zgadzać się« (1): óno piérwſzé piſánié/ y ototo wtóré/ o mierzániu łaná/ nic ſye iedno od drugiégo nie odſtrzéla/ y owſzem ſye iedno z drugim zgadza. GrzepGeom L4v; [Co nieme ſtworzenie z cżłowiekiem ná poły ma/ á cżym ſię też cżłowiek od niemego ſtworzenia odſtrzela. CiceroKosz 6].
odstrzelać się w czym (2): W czym nie odſtrzęla ſye też od niego [św. Cypriana] wáſz Bullingerus/ ták piſſąc. KromRozm I O4v; KromRozm II t3.
Synonimy: 2. oddzielać się, odłęczać się, odmieniać się, odpadać, odrażać się, odszczepiać się, roznić się.
Formacje współrdzenne cf STRZELIĆ.
LWil