[zaloguj się]
[pdf]

POBIERAĆ (30) vb impf

pobierać (30), [pobirać].

o oraz a jasne; -é- SarnStat (2), -e- Mącz (2).

Fleksja
inf pobiérać
indicativus
praes
sg pl
1 pobiéråm
3 pobiérå pobiérają
praet
sg pl
3 m pobiéråł m pers pobiérali
conditionalis
pl
3 m pers by pobiérali
impersonalis
praet pobiéråno
participia
part praes act pobiérając

inf pobiérać (4). ◊ praes 1 sg pobiéråm (2). ◊ 3 sg pobiérå (2). ◊ 3 pl pobiérają (1). ◊ praet 3 sg m pobiéråł (8). ◊ 3 pl m pers pobiérali (5). ◊ con 3 pl m pers by pobiérali (2). ◊ impers praet pobiéråno (1). ◊ part praes act pobiérając (5).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przyładów) s.v. pobrać.

1. Zagarniać gwałtem, porywać; spoliare Mącz [w tym: kogo, co (18)] (19): yz livdzie zyemye mey wyele krocz Tatarowie pobyeraya tich ktorzi tam yezdzą. LibLeg 11/11; Mącz 409d; Benádab krol Syryey gdy walcżył z Izráelity/ záſyłał [...] łotry ſwoie [...] ná zaſadkę Izráelitom. Helizeuſz záwżdy o nich krolowi Izráelſkiemu powiedzyał/ iż ie pobierano. BielKron [852]v; iż Nábchodnozor będąc złym okrutnikiem á báłwochwálcą/ przeſláduie y pobiera ludzi niewinne á lepſze nád ſię. BielKron 93; Alexánder/ ieździł po Indyey dziwuiąc ſie ſkárbom wielkim/ ták od złotá iáko drogiego kámienia/ miáſtá y wyſpy pobieráiąc. BielKron 126; Rozgniewał ſie Frederik poſłał z woyſkiem do Polſki/ pobieráć zamki y miáſthá ná Włádziſłáwá. BielKron 355v, 104,165v, 326v, 338v [2 r.], 380v (14); [StryjPocząt 142].

pobierać komu (2): Domárat ná to nie dbał/ pobierał ſláchćie imienia/ tákież y duchownym około Gniezná. BielKron 380v, 456; [Jako są ex nomine panowie Sziemiensczi, którzy im bydło pobierają, [...] Kothowye haeredes de Liesznyk, którzy im pobierają pługi i inne statki etc. LustrLub 102].

W charakterystycznych połączeniach: pobierać dobytek (dobytki) (2), imienia (2), korzyści, lud, ludzi (5), miasta (3), skarby, wyspy, zamki.

Zwroty: »pobierać gwałtem, gwałtownie« [szyk zmienny] (1:1): Sam theż Loktek dziewki y mężátki gwałtem ku ſwey lubośći pobierał BielKron 368; [książę Zambei] ieſt wielki drapieſcá/ Arábom pobiera gwałtownie wſzelkie zboża ná polu. BielKron 456.
[Przen:
Zwrot: »gardła sobie pobierać«: gdzie przodkowie naſzy prawowáli śię [...] zedzbanka iednégo pjiąc/ nierzkąc zeby ſobie mieli okolo prawa gardła pobiérać. MurzNT 22 (Linde).]
a. [Podbijać, przyłączać do swego państwa: Węgierſką źiemię wał [tj. będącą wałem, osłoną] wielkiey cżęśći Prowincyi náſzych [Turek] pobiera GrabZdanie P2v.]
2. Łupić, plądrować; obrabowywać; despoliare, dispoliare, spoliare Mącz [kogo, co (terytorium)] (9): [cesarz Henrykus VI] Tánkredá Apuliyſkie kſiążę/ ktory Papieſkie dobrá pobierał/ poráźił y zábił s ſynem BielKron 182; [A nieprzyjaciel zły w ziemi wojuje; Miasta pobiera, włości wielkie niszczy Otwin(?)Erot 117; Skarżą się poddani z tej wsi na Sosznowskie de villa Szosnowicze, iż się wsabiają w grunty królewskie i pobierają poddane królewskie, bierzą konie, siekiery, wozy etc. LustrLub 68; kiedy przyiadą [mieszczanie z Szarogrodka] do ziemie wołoskiey ludzie w. h. mczi onych samych pobiraią, kupie towary i insse maiętnośczi ich grabią CorfusDocum 1593 nr 194].

W połączeniach szeregowych (5): Mącz 409d; Skánder⟨beg⟩ przodkiem wtárgnął w Tureckie dzierżáwy/ puſtoſzył ie/ pobierał/ wywodził/ y otrzymał wiele korzyśći BielKron 254v; Gottowie [...] przepráwiwſzy ſie przez Dunay/ pocżęli Rzymſkie páńſthwá woiowáć/ pobieráć/ oſiádáć BielKron 338; Potym [Łoktek] ná Kſiążę Mázowieckie Wáńká poſłał woyſko pobieráć/ palić/ y puſthoſzyć iego dzierżáwy BielKron 371, 368.

[Zwrot: »granicami pobierać« = przesuwać granice na czyjąś niekorzyść: Skarżyli się też poddani [...], że je sąsiedzi uciskają, granicami pobierają i na roboty wyciągają LustrKrak I 123.]
Szeregi: »pobierać a gubić« (1): Thym przeſpiecżniey cżęſthokroć wrácáiąc ſie palili pobieráiąc á gubiąc źiemie Mázowieckie á Kuiáwſkie/ Ruſacy. BielKron 362.

»pobierać, szkody czynić« (1): roſkazał ſwoim/ áby wodą y źiemią ktorym kolwiek obycżáiem/ pobieráli ſzkody cżynili w Kráinách Ceſárſkich BielKron 220. [Ponadto w połączeniu szeregowym1 r.]

»pobierać i wojować« (1): ták iż [Prusacy] [...] ſzli bez odporu do Litwy pobieráiąc y woiuiąc ziemię Litewſką BielKron 378v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

3. Brać opłatę (2):

pobierać od czego od kogo (1): IZ wiele ſkarg przychodźiło przed nas przećiwko Piſárzóm Ziemſkim: iákoby oni od piſánia [...] nád zwyczay od poddánych náſzych wyćiągáli/ y pobiéráli [quomodo ... plus solito subditos nostros depactare de facto consueverint JanStat 499] SarnStat 817.

pobierać kogo za co (1): IZ Piſárze Ziemſcy y Grodzcy ſzukáiąc czyiéy ſpráwy álbo zapiſu w kśięgách Ziemſkich álbo grodzkich/ ſzláchtę niepomáłu zwykli zá pracą pobiéráć [immodice taxare pro labore quaerendi consueverunt JanStat 500] SarnStat 819.

Szereg: »wyciągać i pobierać« (1): SarnStat 817 cf pobierać od czego od kogo.

Synonimy: 1., 2. grabić, kraść, łupić, plundrować, pustoszyć, wyniszczać, zdzierać.

Formacje współrdzenne cf BRAĆ.

Cf POBIERAJĄCY, POBIERAN, POBIERANIE

MMk, MP