« Poprzednie hasło: [POLA] | Następne hasło: POLAĆ SIĘ » |
POLAĆ (52) vb pf
o jasne; w inf -å- (11), -a- (1); -å- : -a- SkarŻyw (2:1); w praet i con -å- (18), [-a-]; w fut e jasne, w 2 sg imp pochylone.
inf | polåć |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
2 | m | -ś polåł | m pers | |
3 | m | polåł | m pers | polåli |
f | polåła | m an | ||
n | polåło | subst |
imperativus | ||
---|---|---|
sg | ||
2 | poléj | |
3 | niech poleje |
conditionalis | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | m | by polåł |
con praet | ||
---|---|---|
sg | ||
3 | n | by było polåło |
inf polåć (17). ◊ fut 2 sg polejesz (3). ◊ 3 sg poleje (1). ◊ praet 2 sg m -ś polåł (2). ◊ 3 sg m polåł (9). f polåła (2). [n polåło.] ◊ 3 pl m pers polåli (2). ◊ imp 2 sg poléj (9); -éj (3), -(e)j (6). ◊ 3 sg niech poleje (1). ◊ con 3 sg m by polåł (2). ◊ con praet 3 sg n by było polåło (1). ◊ part praet act polåwszy (3); -åwszy (1), -awszy (1) SkarŻyw (1:1), -(a)wszy (1).
Sł stp notuje, Cn s.v. puszczam wodę, urynę, Linde bez cytatu.
- 1. Pokropić, nalać po wierzchu
(50)
- Przen
(13)
- a) O ofierze krzyżowej Chrystusa (2)
- b) Zapłakać, opłakać (8)
- α. O ceremoniach religijnych w judaizmie Starego Testamentu (6)
- β. O zabiegach leczniczych (3)
- a. Lejąc, pokryć cieczą, zalać (8)
- Przen
(13)
- 2. Płynąc pokryć, zalać (2)
polać czym (12): wezmi tey rożey [...]/ á polać ią winem y rożaną wodką, aby rozmięknęła FalZioł V 92, V 92; BielKom E8; Dobrze też y to ná párzenie/ gdy rdzáwe żelázo roſpaliſz/ a octhem ie poleieſz/ onę párę w śię puśćiſz/ ogárnąwſzy podołkiem. SienLek 116v, 159v; Tedy kazał [czarownik] poláć Iulianá S. vryną/ áby cżáry od niego odeſzły/ ále oná vrjná/ w wonną ſię wodkę obroćiłá gdj byłá ná S. wjlana. SkarŻyw 179; A ná koniec namázawſzy go miodem/ y tłuſtą polewką polawſzy/ w koſzu wzgorę záwieśili/ pſzcżołom go/ oſſom/ y robáctwu rozmáitemu do kąſania y ſzcżypánia podáiąc. SkarŻyw 274. Cf Zwroty.
W porównaniach (2): Pomni [...]/ Aby cie nie vwodziły/ Słowá ludzi grubych z brzuchy/ Co im ná twarz lecą muchy/ Y zdycháią od ich páry/ Iakoby ie polał wáry BielKom E8; Redundavit sanguine forum. Pełny krwie był rinek/ yákoby yi krwią polał. Mącz 502d.
W charakterystycznych połączeniach: polać chorego (chorą) (2), głowę (2), grob (2), kamienie (2), księgi i korporał, lice, list (2), muchy, nogi (2), oczy, ołtarz, sierszenie, twarz, ziemię (2), żelazo; polać gorzałką, octem., oliwą, polewką (tłustą) (2), sokiem ślazowym, uryną, wary, winem i rożaną wodką.
»polać z wirzchu [czym]« (1): Rzekł Anyoł/ położ mięſo y chleb ná ſkále/ á poley zwirzchu polewką. BielKron 50.
»wodą polać« (2): A oćiec [...] vpadł/ zá nią ná ziemię iáko vmárły/ aſz wodą twarz iego Agápius polać muśiał. SkarŻyw 15, 86.
W porównaniu (1): ále ná prawdźiwey chrześćiiáńſkiey Apoſtolſkiey/ świętey/ [...] wierze/ iáko ná dobrey roli/ ktorą ták wiele tyſięcy Męcżennikow krwią ſwoią iáko dżdżem iákim polali/ á ćiáłem ſwoim [...] dobrze vgnoili/ dobre vcżynki rość muſzą. ReszList 154.
»świat krwią polać« = dokonać krwawego podboju świata (1): Odpowiedzyał [Dyjomedes]/ iać iedno żywnośći ſzukam ná morzu/ áleś ty [Aleksandrze] iuż wſzytek ſwiát krwią polał/ y ieſzcże morze chceſz pokrwáwić BielKron 126.
»polać z wierzchu« (1): y poleie ią [ofiarę] z wierzchu [fundetque super eam] oleiem/ y włoży kádzidło/ á przynieſie do ſynow Aaroná kápłaná Leop Lev 2/1.
polać czego czym (1): Deuteria - Winno podleiſze, ktore praſsuią polawſzij wodą winnich słodzin. Calep 316b.
polać co [= czym] na co (1): Wezmi roiowniku, ruty domowey/ kokornaku/ koſzyſzcżka/ [...] ſthłucż ie w możdżerzu/ á pothym poley na nie nie barzo wiele wodki rożaney, potym wytłocż przez chuſtę FalZioł II 20c.
polać czym (5): thedy takowe zioła s ſiekać á warem ie polać/ [...] zakryć to dobrze/ á niechay tak ſtogi ſtą wodą przez kielko dni/ ána każdy dzień zamieſzać albo wſthrząſnąć raz albo dwa FalZioł II 2a; Tako gi [czosnku] odebrawſzy y odwarzywſzy dobrze, day do niego kminu/ anyżu/ kopru/ ſzafranu/ zwierciawſzy: roſpuſć ocztem/ á chczeſzli tego przywarzyć: możeſz/ á pothym możeſz ony riby polać tym/ albo oſobno na przyſtawkę nalać FalZioł IV 46b, I 3c, V 68v. Cf polać czego czym.
polać czym (1): [Widziáło mi ſie [we śnie]/ iż w pośrzodku mego ſádu wyniknęło źrzodło/ od ktorego thák wiele ſtrumieniow pochodziło iż wſzyſtek ſad wodą poláło. HistPonc E8.] Cf Zwrot.
Synonimy: 1. pokropić, pomokrzyć, skropić, zmoczyć.
Formacje współrdzenne cf LAĆ.
Cf 1. POLANIE, POLANY
SBu