[zaloguj się]
[pdf]

POŚMIEWAĆ SIĘ (64) vb impf

sie (56), się (8).

o, e oraz a jasne.

Fleksja
inf pośmiewać się
indicativus
praes
sg pl
1 pośmiewåm się pośmiewåmy się
2 pośmiewåsz się
3 pośmiewå się pośmiewają się
praet
sg pl
3 m pośmiewåł się m pers pośmiewali się
fut
sg pl
2 m będziesz się pośmiewåł m pers
3 m będzie się pośmiewåł m pers będą się pośmiewać, pośmiewać się będą
imperativus
sg pl
2 pośmiew(a)j się pośmiewåjcie się
conditionalis
sg pl
3 m by się pośmiewåł m pers pośmiewaliby się
f by się pośmiewała m an

inf pośmiewać się (2). ◊ praes 1 sg pośmiewåm się (3). ◊ 2 sg pośmiewåsz się (2). ◊ 3 sg pośmiewå się (12). ◊ 1 pl pośmiewåmy się (1). ◊ 3 pl pośmiewają się (7). ◊ praet 3 sg m pośmiewåł się (4). ◊ 3 pl m pers pośmiewali się (11). ◊ fut 2 sg m będziesz się pośmiewåł (1). ◊ 3 sg m będzie się pośmiewåł (4). ◊ 3 pl m pers będą się pośmiewać (1) BibRadz, pośmiewać się będą (1) RejZwierc. ◊ imp 2 sg pośmiew(a)j się (2). ◊ 2 pl pośmiewåjcie się (1). ◊ con 3 sg m by się pośmiewåł (5). f by się pośmiewała (1). ◊ 3 pl m pers pośmiewaliby się (1). ◊ part praes act pośmiewając się (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

Drwić, wyśmiewać się; irridere Vulg, Modrz, Cn; deridere Vulg, Calep, Cn; ridere Calag, Cn; illudere Vulg; ludere Calag; ludificare, subsannare Calep (64): A gdy ten wielki hetman [tj. diabeł] co ták ſwiátem tocży/ Z dopuſzcżenia Páńſkiego proporce roſtocży/ [...] To iuż idą káżdy w ſwą dobrzy towárzyſze/ Zdraycá ſie pośmiewáiąc ná kominie piſze. RejWiz 139; BielKron 123; Tedyć oni ſámi (wędług ſwych potwarzy/ ſwych wykrętow Sofiſtickich y fortylow/ ktoremi ſromocą prawdę y wiárę Apoſtolſką/ y pośmiewáią ſię) máią dwu Bogow GrzegRóżn C4; Calag 459a; Z oſtrego ćiernia koronę vwili/ náſzemu Pánu ná głowę wtłocżyli/ pośmiewáiąc śię/ przed nim poklękáli/ Krolem go zwáli. ArtKanc D9v; Calep 310a, 616a, [1020]b.

pośmiewać się z kogo, z czego (41): Z nieſzcżęſtnego ſie nie poſmieway. BielŻyw 10, 18, 100; MurzNT 128v marg; RejWiz 103; Bo nie vććiwa rzecż ieſt v Aſsyriycżykow/ gdyby niewiáſtá pośmiewáłá ſie z mężá/ tho cżyniąc áby od niego wyſſlá niewinną będąc. Leop Iudith 12/11; Niepoſmiewayćie ſie ieden z drugiego [Nolite detrahere alterutrum]/ bráćia moi. Leop Iac 4/11, 3.Reg 18/27, Iob 30/1, Prov 14/9, Sap 4/18, 11/15 (14); BibRadz 1.Reg 31/4; A nákoniec niewiedzą ſámi w co wierzą/ á przedſię ſie chcą z onymi vcżonymi ludźmi porownáć/ y owſzem ſie poſmiewáią z nich oſzcżyrzáiący ſie z nich/ Iákoż to może być [w Trójcy Św.] ieden y trzey? SarnUzn F6; RejPos 288, 288v [2 r.], 305v, [308]; Oto ktore śie pośmiewa z oycá/ á ktore gárdźi płodem mátki ſwey/ niech go wykluią krucy wodni/ á ſámego niech ziedzą młode orlętá. KuczbKat 309; A ktemu áby cie ludzie ſobie iáko málowánego obraſká pálcy nie vkázowáli poſmiewáiąc ſie s ciebie. RejZwierc 41, 64, 89, 135, 144v, 186v, 191, 235; WierKróc A2; ModrzBaz 65v; ArtKanc D13, E6; PowodPr 79.

pośmiewać się komu (2): Niemogę ia młodośći mey pánu bogu dáć/ ſlużąc iemu/ boby mi ſie świát poſmiewał rzekąc. Ten młodzieniec niechce obcowáć z ludźmi HistRzym 113v. Cf pośmiewać się komu w czym.

pośmiewać się komu w czym (1): Vmieráiąc, porucżam duſzę Oycu memu/ ty ſię w tym pośmiewaſz Wykupićielowi ſwemu. ArtKanc E15.

pośmiewać się kim (1): Wſſyſcy widząc proſtość mą mną ſie pośmyewáli LubPs Fv.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): A dźieie ſie cżęſtokroć v nas/ z cżego ſie ono pośmiewał Diogenes/ Iż wielcy złodźieie máłych wieſzą. PowodPr 79.

W charakterystycznych połączeniach: pośmiewać się z brata, z grzechu, jeden z drugiego, z mądrości, z mędrkow, z męża, z nauki, z nieszczęstnego, z ojca, z postrachow, z powieści, ze słuchow, z soboty, z [czyich] stanow, z ubogich, z upadku [czyjego], z [czyich] żywotow.

Szeregi: »pośmiewać się a pohańbiać« (1): Słyſzyſz też co powieda o Oycu ſwoim niebieſkim/ iż ſie on poſmiewa á poháńbia tákie mądrośći/ ktore w proſtocie ſercá ſwego nie ſtoią przy nim RejPos 289.

»szydzić a pośmiewać się« (1): ſſydził á pośmiewał ſie ſnich Eliaſz Leop 3.Reg 18/27.

»wzgardzać a pośmiewać się« (1): doktorowie wielcy/ wzgardzáli á poſmiewáli ſie z onych nowozyáwionych ſłuchow á powieśći RejPos 288.

Przen (1):
Zwrot: »sam z siebie się pośmiewać« = wystawiać się na pośmiech (1): Kxięgi Párálipomenon [...] ták zacne á ták známienite ſą/ że ieſliby kto ſobie vmienie piſm bez nich chćiał hárdzie przypiſowáć/ tedyby ſie ſam z ſiebie pośmiewał. Leop *B4v.
a. O stosunku Boga do spraw ludzkich (10): Pośmiewa ſie on pátrząc tu ná ty kuglárſtwá/ Pátrząc iáko kto pilen ſwoiego włodárſtwá. RejWiz 138v; A nic ony tego niebożątká nie pátrzą áni o tym rozumieią/ iż ſie Pan ſrodze poſmiewa á ná wielkiey piecży ma ty ſpráwy á poſtáwy ich. RejPos 306.

pośmiewać się z kogo, z czego (8): A Pan ſie z nas pośmiewa pátrząc ná ty błędy RejWiz 60, 174v, 184; RejAp 47v; RejPos 172v, 288v; A zá żywotá ieſzcże nie mnimay ábyć Pan vſtáwicżnie ſie nie poſmiewał s tey nádętey poſtáwy iego RejZwierc 48, 191; [Bog z niebá pośmiewa ſię z ćiebie/ y ſam Pan niebieſki nátrząſa ſię z ſpraw twoich WerReguła 83].

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): S cżego ſie Pan pośmiewa/ iż ſwiát ták ſzáleie. Odmieniáiąc rozlicżnie wymyſły ſwoiemi/ Co Pan ſam poſtánowił RejWiz 184.

W charakterystycznych połączeniach: z daleka się pośmiewać, prawie, snadnie, srodze, ustawicznie; z nadętej postawy się pośmiewać, z wykrętu, z wzroku.

Synonimy: nagrawać się, natrząsać się, oszczyrzać się, szydzić.

Formacje współrdzenne cf ŚMIAĆ SIĘ.

Cf POŚMIEWAJĄCY SIĘ

MP