Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POTŁUCZENIE

Następne hasło: POTŁUKAĆ »

POTŁUCZONY (6) part praet pass pf

Pierwsze o jasne, drugie z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja

sg
m	N	potłuczony

pl
N	m pers	potłuczeni
N	subst	potłuczon(e)
A	subst	potłuczon(e)

sg m N potłuczony (1). ◊ pl N m pers potłuczeni (1); -eni (1), [-ęni]. subst potłuczon(e) (2). ◊ A subst potłuczon(e) (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: potłuczony od czego (7).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

Który uległ zniszczeniu w swej strukturze fizycznej wskutek siły uderzenia (uderzania) (6)
- a. Rozbity na kawałki; zburzony (4)
- b. Drobno utłuczony (1)
- c. Przygnieciony czymś spadającym (1)

Który uległ zniszczeniu w swej strukturze fizycznej wskutek siły uderzenia (uderzania) (6):

a. Rozbity na kawałki; zburzony (4): [insze wszytkie okna potłuczone i na poły pospawane [...] przerabiał [szklarz] i poprawował ołowem InwBiskWłocł 1582 166.]

W porównaniu (1): Byłem od wſſytkich ták marnie ná wſſem odrzucony/ Iáko gárnyec ktory bywa w niwecż potłucżony LubPs H2v.

Wyrażenia: »mury potłuczone« (1): gdy Themiſtokleſá Atheny ſobie wybráli zá Krolá/ kázał co prędzey mury potłucżone ſtáwić z nowu około miáſtá BielSpr 37v.

»potłuczony na proch« (1): Przeto z tego odpuſzcżoná będzie niepráwość domowi Iakobowemu: [...] gdy położy wſſyſtki kámienie ołtarzowe iáko kámienie pothłucżone ná proch [sicut lapides cineris allisos]/ nie będą ſthać gaie bałwáńſkie áni bożnice. Leop Is 27/9.

»wniwecz potłuczony« (1): LubPs H2v cf W porównaniu.

Szereg: »zrąbany albo potłuczony« (1): wſzyſtki Obrazy ryte niechay będą zrąbáne/ álbo potłutzone KrowObr 111.

b. Drobno utłuczony (1): Proſo tłuc ná Iágły/ áby potłucżone były/ by ich nawięcey było/ przed Bożym národzeniem GostGosp 76.

c. Przygnieciony czymś spadającym (1):

[potłuczony czym: StryjKron 391 cf Szereg.]

Wyrażenie: »od gradu potłuczony« (1): Excussi grandine, Od gradu potłuczeni. Mącz 339b.

[Szereg: »potłuczony i poduszony«: co nawiętſze drzewá y kłodziny wkoło drog zewſząd podrąbiwſzy/ ſidłá y záſadkę ná Niemcow vczynili. A gdy iuſz Márſzałek Pruſki y woyſko iego niewiedząc o oney chytrey záſadce do láſá wćiągnęli/ [...] drzewy potłuczęni y poduſzeni byli StryjKron 391.]

Synonimy: a. podruzgany, podruzgotany, rozbity, roztrącony, zburzony, zgruchotany, zniszczony.

Cf POTŁUC, STŁUCZONY

KW, ZCh