[zaloguj się]
[pdf]

POWABIAĆ (8) vb impf

o prawdopodobnie jasne (tak w powabie); pierwsze a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie), drugie a jasne.

Fleksja
inf powåbiać
indicativus
praes
pl
3 powåbiają
praet
sg pl
3 m powåbiåł m pers powåbiali
conditionalis
sg
3 m powåbiåłby, by powåbiåł
n by powåbiało

inf powåbiać (1). ◊ praes 3 pl powåbiają (3). ◊ praet 3 sg m powåbiåł (2). ◊ [3 pl m pers powåbiali.] ◊ con 3 sg [m powåbiåłby, by powåbiåł.] n by powåbiało (1). ◊ part praes act powåbiając (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII – XVIII w. s.v. powabić.

1. Zachęcać, nakłaniać, namawiać, nęcić, prowokować; provocare Modrz [w tym: kogo, [co] (7)] (8):

powabiać do kogo, do czego (2): Cżęſto ie [św. Piotr z Werony heretyków] do ogniá [tj. do rozpalania ognia] powabiał mowiąc: o tę prawdę ktorey iá vcżę/ nánieććie ogień/ poydę ia ochotnie weń SkarŻyw 373. Cf powabiać do kogo czym.

powabiać do kogo czym (1): Tákże też/ kiedyby to pogáńſtwo ſwoim tylko okrućieńſtwem á pośiędźieniem dźiedźictwá Kryſtuſowego/ nas Krześćiány do śiebie powabiáło/ beſpiecżnie moglibyſmy ich/ y w źiemi ich ſzukáć PowodPr 58.

[powabiać ku czemu: Iáko orzeł powabiáiąc ku lataniu dźieci ſwoie/ y nád nimi latáiąć [!] Roſzerził ſkrzidłá ſwoie y przypiął ij/ y nioſł ná plecoch ſwoich. PsKrak 1532 103v.]

powabiać czym ze zdaniem dopełnieniowym (1): Bacżyłeś w.m. owego/ kthoregom dziś trzeći dzień w.m. vkázował ná wielkiey ſieni/ co owo pochutnywáiąc ſobie chodził/ oględáiąc ſie to ná tę/ to ná owę ſtronę/ á iákimśi iáłowym ſmiechem/ powabiáiącz áby ktho przed nim zyął cżapkę? GórnDworz M.

[Przen [co ku czemu]:

W porównaniu: Bo iáko tego świátá możni krolowie/ [...] ocży ludzkie ku przypátrowániu ſię chwały á pompy ſwey obracáią y powabiáią: Ták y ten naświętſzy Pan Duch święty z ſzumem gwałtownego wiatru práwie Máieſtatowi wſzechmogącemu ſwoiemu należącą trąbą ziáwić ſię racżył GrzegŻarnPos 1597 249v (Linde).

Szereg: »obracać i powabiać«: GrzegŻarnPos 1597 249v (Linde) cf W porównaniu.]
a. Wyzywać na pojedynek (5): Y ten ktorego powabiáią/ nie praw: ieſli ſię nieućiecże do inſzego lekárſtwá/ to ieſt/ do praw poſpolitych ModrzBaz 63; Ale Krolu nie igráć/ nie kuglowáć ſtroynie/ Chceſzli ábyś zwyćięſtwo otrzymał ná woynie. [...] Ale ná poiedynek powabić rownego/ Y dodáć ſwoim ſercá żołnierzom śmiáłego. Iáko [...] Hetman Zámoyſki powabiał Suyſkiego. KmitaSpit A4v; [Harcownicy nasi pod samymi mury beli, powabiali Moskwę PiotrDzien 298].
Zwrot: »na rękę powabiać« = ad singulare certamen provocare Modrz [szyk zmienny] (3): Aza więcey będźiem przypiſowáć ludźiom bez męſtwá y bez rozſądku/ ktorzi ſię drugie krzywdźić/ niewalecżne ná rękę powábiáć [imbellibus gladios intentare]/ ludźi ledá z przycżyn á dla málucżkich rzecży zábijáć náucżyli? ModrzBaz 62v; Ale ia teraz mowię o tych/ ktorzi wzgárdźiwſzy práwem/ álbo dla sławy tylko/ álbo dla rozięćia ſporu/ vćiekáią ſię do oręża/ á powabiáią drugie ná rękę. ModrzBaz 63, 62; [Gdyby towarzysz towarzysza powabiał na rękę bez dozwolenia hetmańskiego, ma być na garle karan. UstWojsk 1525/165].
2. [Wywoływać [co]: kiedy kto przećiwko tobie co wyſtąpi/ maſz mu z oſſoby ſwey odpuśćić/ ále kiedy co przećiwko Bogu y przećiwko przykazániu iego vcżyni/ tego niemamy odpuſzcżáć/ bo gniew Boży tym ſie vśmierza/ kiedy złocżyńce karzą/ cżego gdyby Sędźia niecżynił/ powabiałby gniew Boży. SzczerbSpecSax 176 (Linde).]

Synonimy: 1. nakłaniać, namawiać, nęcić, pobudzać, skłaniać, wzbudzać; a. wyzywać.

Formacje współrdzenne cf WABIĆ.

Cf [POWABIANIE]

MN