« Poprzednie hasło: PRZEBYCIE | Następne hasło: [PRZEBYSTRY] » |
PRZEBYĆ (51) vb pf i impf
pf (48), impf (2) [praet i con] SkarŻyw 482, SkarŻywBog 352.
e jasne.
inf | przebyć |
---|
praet | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | prebyłem | m pers | -chmy przebyli |
3 | m | przebył, przebeł | m pers | przebyli |
f | przebyła | m an |
plusq | ||
---|---|---|
pl | ||
3 | m pers | przebyli byli |
conditionalis | ||||
---|---|---|---|---|
sg | pl | |||
1 | m | m pers | bysmy przebyli | |
3 | m | by przebył | m pers |
inf przebyć (16) [zapis: -być (14), -bydź (1)]. ◊ fut 2 sg przebędziesz (3). ◊ 3 sg przebędzie (3). ◊ praet 1 sg m prebyłem (1). ◊ 3 sg m przebył (6), przebeł (1) Calep. f przebyła (2). ◊ 1 pl m pers -chmy przebyli (1). ◊ 3 pl m pers przebyli (8). ◊ plusq 3 pl m pers przebyli byli (1). ◊ con 3 sg m by przebył (1). ◊ 1 pl m pers bysmy przebyli (1). ◊ part praet act przebywszy (7).
Sł stp, Cn notuje, Linde także XVII – XVIII w.
przebyć co (22): A ták gdy go [potopu, tj. wezbranej wody] nie mogł przebyć/ Muśiał záśię do domu iść. BierEz P; Ale Tatarzy [...] nalaſſzy brod, w noczy ciſę przebili MiechGlab 15; Potym Iuhrowie rozmnożywſzy ſie przebyli wielkie rzeki MiechGlab 37, 44, 53 [2 r.]; Apollonius on/ [...] przebywſſy bárzo ſſeroką rzekę Ffizon/ záſſedł áż do Bráchmánow Leop *B2; y iuż rzekę Sawę wielka cżęść woyſká Tureckiego przebyłá. BielKron 306, 306v; Anichmy ſtóp omoczyli/ A brody wielkie przebyli. KochPs 94, 160; SkarŻyw 192; Záwżdy przećiwko Oycu wſzytki przebyć progi/ Záwżdy ſye vrádowáć/ y przywitáć z drogi. KochTr 12, 13; tedy Publius Libo imo Minorikę y Maiorikę Baleares inſulas przebywſzy Gades Herculis ciáſnośći Morzá/ [...] przybił ſie w Ocean Niemiecki StryjKron 71, 81, 260, 507; Słuchał Oycá nie słyſząc Synacżek zuchwáły [tj. Ikar]/ Szalenie k gorze bieżał/ y plusł w morſkie wáły. Iż ſtárzec w miárę pędźił od wierzchu y dołu/ Siwy Ocean przebił ácż z Synem/ nie ſpołu. RybGęśli C, Cv; Od brzegu ſwego ośmielił ſię płynąć/ Odważył ſobie choć ſię y ochynąć/ Y przebył rzekę wyśiadł ná brzeg cudzy. KlonFlis C3v; KlonWor 51; [y [mąż ten] námierzył tyſiąc [łokci]/ ſtrumień kthoregom nie mogł przebyć: bo ſie były wznioſły wody głębokiey rzeki/ ktorey nie mogł zbrodzić. Leop Ez 47/5 (Linde)].
przebyć przez kogo, przez co (9): Wylewa rzeká przećiwko mieſzkáiącym/ á druga rzeká przez ktorą nikt przebyć nie mogł/ gdy wyżſzey wzbierze niż człowiek wyſycha. BibRadz Iob 28/4; w Europie nie máſz iedno rzeki/ przez ktore łacniey przebędzie/ zwłaſzcża we żniwá BielKron 261v; Mącz 227c; wsiadł z nim już dojrzały Antenor i przebyli przez trojańskie wały. KochMon 28; StryjKron 309; Ia nędznik, [...] przez ćmę Zbójców morſkich przebywſzj: zdrowo záchowawſzy Zywot; tum teraz zginął CiekPotr 82; KlonWor 51. Cf przebyć przez co czym; przez co w czym.
przebyć przez co czym (1): Bezá piſze/ iż P. Chryſtus zmartwychwſtał/ y wyſzedł nie przez zámkniony y záłożony grob/ ták żeby ćiáłem ſwym nie przez kámienną twárdość przebył/ ále iż ſię kámień ćiáłu iego zmartwychwſtáiącemu otworzył y vſtąpił. ReszPrz 84.
przebyć przez co w czym (1): Oſtatek Ruſi [...] od głodu poginęli, okrom nie ktorych kxiążąt á boiarow ktorzy wzdy w cżołnach przez wody przebyli. MiechGlab 4.
przebyć w czym dokąd (1): A gdy ſię nád Wilią wſzyſcy ſciągnęli/ wnet z wielkich kłodźin poczynili płoty/ ná ktorych koláſſy y wſzyſtko woienne narzędzie/ nie długo tráctuiąc/ przepráwili/ y ſámi w ſpráwionych vphach ná Ruſką ſtronę przebyli. StryjKron 265.
przebyć komu skąd (1): Leżąc Kocyánder w zyemi Boſeńſkiey s taborem ſwoim/ oblegli ie Turcy w koło iż im żywnośći nie mogły przebyć niſkąd. BielKron 191.
W porównaniu (1): twym fukiem ſurowym Morze wyſchło: á oni [Żydzi] gośćińcem gotowym Miedzy dwá wodné mury ſłony bród przebyli/ Ták iákoby po ſuſzy nalepſzéy chodźili. KochPs 160.
przebyć co (2): Prózenem y boiáźni/ y wſzelkiéy nádźieie: Przebyłem iáko ma być niebeſpieczné wody/ [...] Teraz w porćie beſpiecznym śiedzę bez kłopotá/ Doſtałem zá doczeſny wiecżnégo żywotá KochTarn 78; Vſkróm z łáſki ſwéy morſkié nawałnośći. A podnieś ogiéń portu zbáwiennégo: Ná który patrząc moglibyſmy tego Morzá chytrégo zdrady Przebydź/ bez wſzelkiéy wády KochFrag 15.
przebyć przez co (1): wſzyſcy przez ten ogniſty á obrotny miecż przed Ráiem od Páná BOgá záwieſzony/ iáko o tym w piſmie ś. cżytamy przebyć muſzą ReszList 151.
przebyć przez co (1): Teraz krotko przepowiem [...] Iák s Krolem [posłowie] kondicie ſwoie ſtánowili/ Y iák przez Niemiecki kray do Polſki przebyli. StryjWjaz A3.
przebyć gdzie (1): ieſlibych puśćił ná źiemię iákie ſrogie zwierzętá/ á onyby ią ſpuſtoſzyły/ ták iżby puſtynią byłá/ gdźie by więc żaden przebyć nie mogł dlá zwierząt onych. BibRadz Ez 14/15.
przebyć skąd (2): BielKron 389v; Obstitisti videlicet ne ex Italia transire in Siciliam possent, Záwádźiłeś áby nie mogli ze włóch do Siciliey przebyć. Mącz 419a.
[przebyć którędy: Ale niemni nam już w przejachaniu naszym pokazuje się niebezpieczeństwa, tym więcey nam o tym myśli przybywa, jako i którędy byźmy zaś mieli uczciwie i bezpiecznie wespołek i z K.I.Mcią Elektem, panem naszym, do Wmci przebyć DiarPos 60.]
przebyć gdzie (3): Owa táki kożdy ktory ſie domá s ſwym Pedágogyem ſchowa/ á w yákyey Akádemiey kędy cżyśći á zacni ludzye y ſtudenći myęſzkáyą nie przebędzye. Podobyen yeſt Zołfiowi błotney yedney beſtyi GliczKsiąż K6v; W nabożeńſtwie y ſłuſzbie Bożey wſzytkę ſwoię ſpráwę/ rozum/ y pomoc fundował. záwżdy ſię z Bogiem ſwym ſercem y myślą iednocżąc/ ná modlitwie w namiećie ábo kośćiele przebył SkarŻyw 482. Cf przebyć gdzie jak długo.
przebyć gdzie jak długo (1): Wklaſztorze onym przebył trzy látá SkarŻyw 570.
[przebyć kogo: dawają od starego Żyda zmarłego od cmyntarza gr 30 [...], a od małego Żydowięcia, czym starostę mogą przebyć. LustrRaw 29.]
Synonimy: 1. przeprawić się, prześć; 2. przebieżeć, przejechać, przewędrować.
Formacje współrdzenne cf 1.BYĆ.
MN