[zaloguj się]

PRZEDSIĘWZIĄĆ (221) vb pf

przedsię wziąć (193), przedsie wziąć (27), przecię wziąć (1); przedsie KromRozm I (3), KromRozm III (3), OrzRozm (2), OrzQuin (4), BielSpr, Oczko, KochWz, KochPam; przedsię : przedsie LibLeg (2:1), RejPs (1:2), KromRozm II (1:1), Leop (1:2), BielKron (3:1), Mącz (51:2), MycPrz (1:1), SkarŻyw (3:1); przedsię : przecię ActReg (5:1).

wziąć przedsię (113), przedsię wziąć (108); wziąć przedsię March1Wiet, OpecŻyw, RejJóz, LubPs, OrzQuin (3), SarnUzn, SienLek (3), RejAp, BiałKat, GrzegŚm (2), BielSpr, RejPosWstaw, Strum, SkarJedn, KochOdpr, Calag, KochPs, CzechEpPOrz (2), KochWz, KochPam, KochPieś, GórnTroas, KochAp, WujNT; przedsię wziąć BielŻyw, MurzHist (2), KromRozm III (3), Diar, BielKom, BielKron (4), KwiatKsiąż (2), OrzQuin, GrzepGeom, KuczbKat, WujJud, WujJudConf, RejPosRozpr, MycPrz (2), BudNT, Oczko, BielSjem (2), GostGospSieb; wziąć przedsię : przedsię wziąć LibLeg (2:1), RejPs (2:1), KromRozm I (1:2), KromRozm II (1:1), GliczKsiąż (3:4, Leop (1:2), BibRadz (1:2), OrzRozm (1:1), Mącz (15:38), GórnDworz (6:3), RejPos (6:3), RejZwierc (9:2), CzechRozm (3:2), ModrzBaz (1:1), SkarŻyw (3:1), CzechEp (19:6), NiemObr (2:2), ActReg (3:3), Phil (1:1), LatHar (1:2), SarnStat (2:3).

Pisownia: wziąć przed się (68), wziąć przedsię (45); przed się wziąć (85), przedsię wziąć (21), przedsięwziąć (2).

wziąć ... przedsię (33) [wyrazem wtrąconym jest: dopełnienie z przydawkami (15), „to” (7), „co” (6), inne jednosylabowe zaimki (5)], przedsię nie wziąć (2).

Oba e jasne.

Fleksja
inf przedsię wziąć, wziąć przedsię
praet
sg pl
1 m wziąłem, -m wziął przedsię, -em, -m przedsię wziął m pers -smy przedsię wzięli, wzięlismy, -smy wzięli przedsię, -chmy przedsię wzięli
n subst -śmy przedsię wzięły
2 m -ś przedsię wziął, wziąłeś, -ś wziął przedsię m pers -ście przedsię wzięli
3 m przedsię wziął, wziął przedsię m pers wzięli przedsię, przedsię wzięli
n przedsię wzięło subst
plusq
sg pl
1 m -m był wziął przedsię, -m, -em był przedsię wziął, wziąłem był przedsię m pers
3 m był przedsię wziął, był wziął przedsię, przedsię był wziął m pers byli wzięli przedsię, byli przedsię wzięli
imperativus
sg pl
1 weźmimy przedsię, przedsię weźmmy
2 weźmi przedsię, weźḿ przedsię weźmicie przedsię
3 niech, niechåj weźmie przedsię
conditionalis
sg pl
2 m byś przedsię wziął m pers
3 m by wziął przedsię, by przedsię wziął m pers by przedsię wzięli
impersonalis
praet przedsię sie wzięło
fut przedsięweźmie się
participia
part praet act wziąwszy przedsię, przedsię wziąwszy

inf przedsię wziąć, wziąć przedsię (38).fut 1 sg wezmę przedsię, przedsię wezmę (10).2 sg weźmiesz przedsię, przedsię weźmiesz (7).3 sg przedsię weźmie, weźmie przedsię (10).1 pl weźmiemy przedsię, przedsię weźmiemy (9), weźmiem przedsię, przedsię weźmiem (2) SienLek, GrzepGeom.2 pl weźmiecie przedsię, przedsię weźmiecie (2).3 pl przedsię wezmą (2).praet 1 sg m wziąłem, -m wziął przedsię, -em, -m przedsię wziął (16).2 sg m -ś przedsię wziął, wziąłeś, -ś wziął przedsię (8).3 sg m przedsię wziął, wziął przedsię (21). n przedsię wzięło (1).1 pl m pers -smy przedsię wzięli, wzięlismy, -smy wzięli przedsię (10), -chmy przedsię wzięli (1) BibRadz. subst -śmy przedsię wzięły (2); -śmy (1), -smy (1) BielSjem (1:1).2 pl m pers -ście przedsię wzięli (1).3 pl m pers wzięli przedsię, przedsię wzięli (7).plusq 1 sg m -m był wziął przedsię, -m, -em był przedsię wziął (4), wziąłem był przedsię (1) CzechEp.3 sg m był przedsię wziął, był wziął przedsię (3), przedsię był wziął (2); był wziął przedsię BibRadz; był przedsię wziął : przedsię był wziął Mącz (2:2).3 pl m pers byli wzięli przedsię, byli przedsię wzięli (4).imp 2 sg weźmi przedsię (11), weźḿ przedsię (1) LubPs.3 sg niech, niechåj weźmie przedsię (2).1 pl weźmimy przedsię (7), przedsię weźmmy (1) KromRozm I.2 pl weźmicie przedsię (1).con 2 sg m byś przedsię wziął (1).3 sg m by wziął przedsię, by przedsię wziął (6).3 pl m pers by przedsię wzięli (2).impers fut przedsięweźmie się (1).praet przedsię sie wzięło (1).part praet act wziąwszy przedsię, przedsię wziąwszy (25).

stp, Cn brak, Linde XVIIXVIII w.

1. Powziąć zamiar, postanowić; constituere, decernere, habere in animo, instituere (in animo), intendere (consilium), proponere (animo a. sibi), statuere Mącz, Calag; animo destinare a. intendere, apud animum statuere, cogitare, deliberatum habere, facere Mącz; animum inducere Modrz; captare quid consilii, invenire Calag [w tym: co (64)] (82): LibLeg 7/98v; MurzHist N3; BibRadz *4v; prośił [Krzysztof Kolumb] Krolá Páná ſwego áby mu w thym pomocen był/ co przed ſie wźiął/ w dálekie Kráiny ná morze záiecháć BielKron 440v; Cancellos sibi circumscribere vel circundare, Yednę rzecz przed ſie wzyąć. Cyl ſobie wſtáwić. Mącz 33a; Animo aliquid finire, Wzyáć [!] co przed ſię/ álbo vłożić ſobie co. Mącz 127d; Non erat obscurum quid homo improbus ac nefarius cogitaret, Nie táyemno było co zły człowiek przed ſię był wźiął/ álbo ná co ſie ſádźił. Mącz 257a; Nihil mihi potius fuit, quam ut Masinissam convenirem, Nioczem bárziey nie ſtał álbo nicem był przed ſię nie wźiął. Mącz 316a; Urgere institutum, Pochádzáć ſwym przedſie wzięciem/ przinágláć temu co ſie przed ſie wzięło. Mącz 508c, 48d, 57d, 63c, 65a, 83b [2 r.] (26); RejPosWiecz3 98v; ále gniewliwy [jest ten] czo iuż wziąwſzy czo przed ſię iuż ſie vſtháwicżnie gniewa RejZwierc 75v; Strum A2v; Calag 294a; kwapmy ſie wdrogę/ ktorąſmy przed ſie wzięli SkarŻyw A4v, 165; Stáraymyſz ſie o tę rzecż/ coſmy przedśię wźięły BielSjem 11; WujNT 233.

przedsię wziąć jak [w tym: tak (5), jako (2)] (7): Constitutum est mihi, Vdałem ſie ná to/ tákem to przedſię wziął. Mącz 412c; Ita ut facere instituit, Ták yáko vmyślił vczinić/ álbo yáko przed ſię wziął. Mącz 413b, 50a, 341b, 391b, 412b; RejPos 119.

cum inf (5): Stat conferre manum Aeneae, Pewniem przed ſię wziął potykáć ſie s Aeneaſem. Mącz 417c, 48d; Iam to dawno pred [!] ſię wziął/ Rzekł p. Koſtká/ dobrze dzierżeć o białychgłowach/ y bronić ich podług możnośći. GórnDworz Gv, T2; A Boże day/ áby tácy przedſięwźięli cżáſu pokoiu pohámowáć ſię od niepotrzebnych nakłádow ModrzBaz 119v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: aby, iżby] (3): Mącz 48d; gdy iuſz miał nád ſześćdzieśiąt lat/ wziął to przed ſię/ áby ofiárę Pánu Bogu znáwrocenia grzeſznych cżynił SkarŻyw 106; SarnStat 18.

W zdaniu względnym, w którego członie nadrzędnym jest orzeczenie: (prze)trwać (2), (do)konać (2), sprawować, wypełnić [cf Zwroty s.v. „przedsięwzięcie”] (6): Bo ácżby cżás náłożył yákiſz kolwyek/ á wnim ſie nye pilnye vcżył/ áni theż wtem coby przed ſię wzyął przetrwał/ cżás on nye vżytecżny [...] będzye. GliczKsiąż Nv; á oná mu ktemu miáłá dopomoc/ iákoby they rzecży ktorą przed ſię wzyął/ dokonał. BielKron 54v; Acer et industrius in rebus agendis, To co przed ſię weźmie/ to pilnie á rządnie ſpráwuye. Mącz 169b, 446c; BielSjem 18; áby [słudzy Twoi] zá oſobliwą obroną y pomocą twoią/ to wſzytko co z dáru twego przed ſię wźięli/ álbo obiecáli/ ochotnie wypełnili LatHar 628.

Zwroty: »przedsie postanowienie wziąć« (1): niech więcéy niegrzéſzenia przed ſye poſtánowienié wźiąwſzy/ Páná Bogá chwali Oczko [40]v.

»radę [= zamiar] przedsię wziąć« = consilium capere a. intendere Mącz [szyk zmienny] (5): Vertere vela Proverbium, Zagle obróćić/ to yeſt/ ynſzą rádę przed ſię wziąć. Mącz 486a, 352d, 423d, 445a; rádę niepobożną wźiął przed ſye/ że dał potáiemnie Sinátá zábić. KochWz 138.

»umysł [= zamiar] przedsię wziąć« (2): boszmy then vmysl przed syą wſzyaly ysz przyaſſny they y miloſczy przeczywko yego M. braczkyey nygdy nyeodmyenymy. LibLeg 7/36v; BibRadz 206a marg.

a. Powziąć zamiar przedstawienia w tekście (15): KromRozm II n2v; Iż tedy tę rzecż ktorąſmy teraz wtem położenyu przed ſię wzyęli/ zámknyemy krotko/ vcżynyem doſić themu o co rzecż idzye. GliczKsiąż M7; Parergon seu parergum, dicitur quod alicui rei praeter propositum additur, Wſzeláka rzecz która z nienaczká dla prziochędożenia álbo ynſzey przicziny á nie z potrzeby bywa przidána tey rzeczy którąſmy przed ſię wzięli/ yáko powiedáyąc yáką hiſtorią nieco ſie k temu z nienaczká przitoczy námniey ku hiſtoriey nie należąca Mącz 278a; SienLek 143v; Tedy to wſzytko co mowi/ nic ku tey rzecży nie należy/ y więcey tym Xiądz⟩ Kanonik⟩ [Powodowski] nieumieiętnośći ſwey/ piſmá ś. niż rzecży ktorą przed ſię wźiął/ dowodźi. CzechEp 294, 89, 151; Iuż tedy zá pomocą páńſką wezmę to przedśię/ cżymbych zacność y pewność piſmá ś. okázáć [...] mogł. NiemObr 68.

cum inf (1): wźiąłem przedśię nápráwić/ á w porządek przywieść/ Lékárſtwá końſkie/ od tegoż Wydawce podáné SienLek 164v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby, żeby (4), zaimek pytajny (2)] (6): GliczKsiąż A4v; weźmiemy przedſyę to czymby pośpiech mogł być ku poczęćiu/ y iákoby poczęćie mogło być poznáne SienLek 111v; GórnDworz Bv; tylko to przedśię weźmiem/ iáko ten Lan ma być mierzan. GrzepGeom L2; iż on [Daniel] po opiſániu z pocżątku tey káp. trzech pierwſzych [monarchij]/ wźiął to potym przedśię/ żeby też y cżwartą z nich naſtráſzliwſzą [...] opiſał CzechEp 371, 190.

2. Wziąć za przedmiot rozmyślań, omówić, rozważyć; adicere animum, considerationem intendere, inspicere, suscipere Mącz [w tym: kogo, co (55)] (56): ijż gdy na wás przydą przeciwnoſci ij cięſſkoſci/ wezmicie przed ſię bożé vmęcżenijé OpecŻyw 99v; Weźmiſz to wſſyſtko piſánye przedſye/ á ktemu też przyłoż to/ co nyedawno de Interim piſał/ oglądaſz yáſnye/ yáko ſye dáleko yedno od drugyego odſtrzęla. KromRozm I H4; Ale daymy im pokoy/ Sámego Lutrá przed ſye weźmmy. KromRozm I H4; KromRozm II r4; KromRozm III A6v, I5v; Diar 86; Weźmimy ten przed ſię podobny przykład. GliczKsiąż H5v; In alteram partem considerationem intendamus, Wezmiemy drugiey ſtrony rzecz przed ſię/ obaczmy á rozbierzmy drugą ſtronę. Mącz 445a, 162a, 191c, 287a, 406a; OrzQuin I; SarnUzn F5; byli ludzie/ [...] kthorzy ledá czo wziąwſzy przed ſię/ dobrze o tym mowić/ y piſáć vmieli GórnDworz K5v, C8, Z6; GrzegŚm [A4]v, 7; y tedy ſą przycżyny/ z ktorych ma káżdy áby iednę przed śię wźiąć/ chceli pobożnie [...] zácżąc Małżeńſtwo. KuczbKat 255; RejPosRozpr b3; RejPosWstaw 21; BudNT przedm b3v; CzechRozm 3, 103v, 104v, 242v; Weźmiemy przedśię inſzych [autorów]/ nieco w tey mierze ſtátecżnieyſzych. CzechEp 41; IVż ſię [...] dwoie kśiążek ná Wędźidło I.M. XiędzaKanonika⟩ Poznańſkiego/ Hieronimá Powodowſkiego/ [...] ile mogło być nakrotcey ſkońcżyło: iuż też cżás trzećie wźiąć przedśię CzechEp 322, 15, 93, 105, 202, 223 (15); NiemObr 6, 7, 82; naydźie ſię kto drugi/ co [...] weźmie przed ſię z Gréckiégo/ ábo z łáćińſkiégo ięzyká co oſobliwſzégo/ czym pokaże/ iż naród náſz/ rozumém/ y náukámi/ z ludźmi gorętſzégo kráiu/ zrównáć záwdy może. GórnTroas 5; LatHar 199, 665; A ći Deputaći mieli ſtátut polſki przed ſię wźiąć, á mieli z nim co nabliżey oné práwá Litewſkie zgodźić. SarnStat 57, 1005.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: zaimek pytajny] (2): Naprzod nyechay tho káżdy weźmye przed ſię/ á v ſiebye pilnye vpyáſtuye/ yáko wyele pożythecżnych [...] pożytkow ma wſobye náuká. GliczKsiąż G7v; SkarJedn 334.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia bliższego w zdaniu nadrzędnym (1): Weźmiſz też przed ſię onego Pátriárchę dziwnego Iozephá ſwiętego/ iáka też byłá ſpráwá około niego/ y iákie były dziwne poſtępki iego RejZwierc [203].

Zwrot: »przedsię wziąć sobie na pomoc« (1): gdy ty dwie rzecży przed ſię weźmieſz ſobie ná pomoc/ thę niewinną ſmierć Páná ſwego/ á tę ſwiętą pokutę á vznánie w imię ſwięthe iego/ iż ſie obacżyſz w złoſciach ſwoich/ [...] oto iuż będzieſz miał wielki cel á wielki ſtopień do tey łáſki Páná ſwego RejPos 116v.
Szeregi: »wziąć przedsię i rozbierać« (1): Tu gdyby ſię godźiło/ ty ſámy ſłowá XiędzaKanonika⟩ [Powodowskiego] wźiąć przedśię/ y ony ſámy rozbieráć: y z nich Antychriſtá [...] pokázowáć/ nie byłoby nic łatwieyſzego CzechEp 327.

»wziąć przedsię a uważyć« (1): WEzmi przedſię/ Narodzie Ruſki/ á vważ pilnie: w iákim niebeſpiecżeńſtwie zbáwienia twego ieſteś SkarJedn 334.

3. Wziąć pod uwagę, uwzględnić; colligere Mącz [kogo, co] (20): Slyemi wam Regeſtra ſzkod tich ktore ſſye mienyą livdzie Czeſſarſczi od poddanich naschich thi wezmieczie przed sye y onich sye dowyedowacz bedzieczie LibLeg 11/81v; GliczKsiąż K5v; OrzRozm T2v; [Luter do Melanchtona:] bądź tego pewien/ yż náſze rzecży Pan Bog przedſię wźiął y ſtrzeże ich/ krom náſzey prace BielKron 209v; Mącz 187c; RejAp 176; BiałKat 91; RejZwierc 153; Wiele też ieſt obycżáiow ſtánowienia woyſká/ ktorymi gdy ſie rządnie ſpráwi á ſzykuie ku potrzebie [...]/ ſnádnie może nieprzyiaćielá pożyć/ wźiąwſzy przed ſie ty rzecży z bacżeniem dobrym/ ktore ſą s pomocą/ á ktore ná przekáźie bywáią. BielSpr 20; MycPrz I [A3]; CzechEp 21, 48; Co [to, o czym napisałem] gdy W.M. będzież racżył wziąć przedśię: iákoż nie wątpię iż W.M. wezmież: tedy nie tylko mnie rzecż miłą y wdzięcżną vcżyniż: [...] ále też [...] CzechEpPOrz **2; wezmi WKM przed się Zygmunta dziada swego powaznosc, aStefana męstwo ActReg 31; ieſliby tá Correcturá praw doſzłá/ tedy połowicą więtſzą Panom Correctorom vbędźie pracéy/ [...] gdy ten móy porządek przed śię wezmą. SarnStat *4v.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: , że] (5): Niech to Litwá weźmie przed ſye/ iż Vrodzóny Polak cztérzy rzecży właſné ma/ którymi hárdym y wſpániłem człowiekiem między nayprzednieyſzymi ludźmi ná świećie ieſt. OrzQuin Q2v; Ale ach nieſtotyſz bychmy to przed ſię wzyąć chcieli/ iż iáko ieſt długie ocżekawánie iego/ tákże bezpochybnie bywa długo nie odmienioná pomſtá iego. RejPos 197v, 163; MycPrz I A2; ActReg 148.

4. Powziąć zdanie, przekonanie [co] (5): Wſſyſtcy nyewyerni [...] fáłſſywye ye [Pismo Św.] przywodzą/ nye według myſli duchá S. ále według ſwych dum/ ktore przed ſye wźyęli KromRozm I M2v; iedno trfai ſtale wtyi nadźiej/ ktoráś rás przed śię wźiął/ o bożyi przeciw tobie miłości MurzHist Mv; KwiatKsiąż E2v; Neque illi quicquam deliberatius fuit, quam me, Nic nie miał pewnieyſzego v ſiebie/ álbo nic bárziey przed ſię był nie wziął. Mącz 191c.

przedsię wziąć jak (1): Certum est, Pewno yeſt/ takem to przed ſię wziął Mącz 50a.

5. Wziąć na pomoc, umocnić się myślą o czymś [co] (3): By ſie też zruſſyli roſliczni narodowie chcąc mnie zniſſczyć/ á pan będzie ſtał ná pomocy moiey wziąwſſy imię iego ſwięte przed ſię vczynię wſſelyáką pomſtę nád niemi. RejPs 173v; nie oglądáli ſye ći/ o niepodobny bród ſye kuſząc/ ná to co zá nimi było: [...] ále wolnośćią Polſką zápaleni/ wźiąwſzy poczćiwość ſwą/ á miłość Królá ſwoiégo przed śie/ nie iecháli áni pływáli/ ále ná kóniéch ſwych po wodźie lećieli ná onego Moſkiewſkiégo Tyránná OrzQuin R; wziąwſzy tę mocną wiárę przed ſię á tę mocną nádzieię ſwoię o Pánu ſwoim/ wynidź s tych kráin Tyrſkich tego mizernego ſwiátá RejPos 205v.
6. Zechcieć, uczynić przedmiotem starań, dążeń [co] (5): ale o drugie idzie ktorych affecti rozumiem moderowac, ydod obrego wiesc trzeba Coabys sa w przed się wziąc raczeł barzow prosiemy. ActReg 13.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: żeby, aby] (4): Lecż ieſli płomień [miłości] nie zgáſnie/ [...] w ten cżás Dworzánin ma tho vmyſlić/ y ſtátecżnie wziąć przed ſię/ áby w lewo nie záchodził/ á ſproſney miłośći nie náſládował GórnDworz Mmv; CzechRozm 58; Abowiem gdyby to wźiął przedśię [ksiądz Powodowski]/ żeby nas ku żywotowi Chriſtyáńſkiemu ſłowem Bożym vpominał: rychleyby nas zniewolił CzechEp 177; Phil B3.

7. Uczynić, przystąpić do działania; postąpić jakoś; conari Vulg, Mącz; sibi assumere Vulg; instituere Mącz [w tym: co (49)] (50): Vſtałże czárt zá tym? Nye: Ale iną przed ſye wźyął: Wrzućił [...] myedzy ludźye proſte/ [...] wątpliwoſć o koſćyele tym Kryſtuſowym KromRozm III A2; Poſpolicye ktho chce áby po Nyemyecku vmyał/ do Nyemyec potrzebá áby drogę przed ſię wzyął. GliczKsiąż L2; Leop 2.Par 31/21, 2.Mach 4/41; Wſzákoż ten ktory oto pracą tę przedśięwźiąwſzy podał ią miedzy ludźi/ iż ták doſtátecżney pomocy nie miał/ [...] nie dźiw tedy iż to przełożenie iego ieſt niedoſtatecżne BibRadz *4v; OrzRozm D; BielKron 117; Twoimem [Ubertyna, księcia padewskiego] tedy imienim ty máluczkie kxiążecżki przed ſię wziął KwiatKsiąż A4v; Intermissa studia revocare, Wroćić ſie do opuſzczonych nauk/ álbo záś przed ſię wziąć. Mącz 505b, 63b, 413c; cóżkolwiek przed ſye wezmę/ wſzytko mi z rąk páda OrzQuin H4v; A cżyiá będzie grá naytrefnieyſza/ thę W.M. przed ſię wezmiecie. GórnDworz C3; RejZwierc 155v; KochPs 4; KochPam 84; bo dosć długo [...] doma siedział wziąwszy przed się actiones publicas ActReg 96, 94.

przedsię wziąć jak (1): Bo gdyby mie Ceſarz okłamać chciał, muſiał by to inak przed ſię wziąć BielŻyw 65.

Ze zdaniem dopełnieniowym [aby (1), że (1)] (2): ktory [kapłan] gdy to przedśię weźmie/ áby ſpráwował ktory Sákráment/ y ſłowá wymowi/ [...] tedy tám iuż wątpić niepotrzebá/ że ſam Pan Bog niewidomie on Sákráment poświąca WujJudConf 166v; Przetoż wźiąłem też to był przedśię/ [...] żem o tym kśiążki nápiſał CzechEp 5.

Tworzy połączenia o znaczeniu czasownikowym precyzowanym przez rzeczownik dopełnienia [np. wiarę przedsię wziąć = uwierzyć] (7): RejPs 51v; weźmimy przed ſię táką ſtałą wiárę/ iáko byli ći ludzie ſwieći [!] wzięli RejPos 37; WujJud 206v; SkarŻyw 13; ci ktorzy vpornie rebellią przeciw nąm y Oiczyznie byli, [!] wzieli przecię [...] nie czynili na Seimikach buntow ActReg 134; kiedyby kto przedtym/ áby w puł tákie obmyślawánie przed śię wźiął [...] doſkonáleyby to był podał. GostGospSieb +4v; Tákże y ſtany Wielk. X. Litewſkiégo, Roku 1569. korrecturę Praw ſwych z tákim vważeniem, y z tákim ſtárániem pilnie byli przed ſię wźięli, że [...] SarnStat 57.

W połączeniu z rzeczownikiem określającym przysłówkowo sposób postępowania [np. smiałość przedsię wziąć = śmiało postąpić] (11): Y wżiąłes przedſię ſwą wolą RejJóz F5; Chciey przed ſię wzyąć cnotliwą ćirpliwość BielKom F7v; GórnDworz Hh2; RejPos 75; A ták poććiwy cżłowiek vważywſzy ſobie thy wſtydliwe zbytki/ co s thákiego wſzetecżnego obżárſtwá ſnádnie przypáść mogą/ wziąwſzy rozum/ cnotę/ á boiaźń bożą przed ſię/ może to w ſobie ſnádnie záhámowáć RejZwierc 60v; Gdy kto nád wſzytko poććiwość/ Wziąwſzy przedſię/ á wzgárdzi/ złość/ Ten iedno żiwie w roſkoſzy RejZwierc 232v, 51, 76, [782], 79v; A mocnieyſzy záſię nád ty ieſtem/ ktorzy [...] dla boiáźni ſmiáłośći przed ſię wziąć nie chcą. Phil N3.

W połączeniu z rzeczownikiem i jego przydawką określającą przysłówkowo sposób postępowania [np. wziąć przedsię myśl stateczną = postąpić statecznie] (8): Powſtań y ty Báráku weź przed ſię myſl ſtátecżną LubPs hh; Leop Sap 19/3; Ale ty iedno weźmi przed ſię ſtałe á wierne ſerce ku temu Pánu ſwoiemu RejPos 107; RejZwierc 152v, 167; Bo trudno temu/ ktory przywykł źle cżynić/ wźiąć przed ſię nowy nałog dobrzecżynienia [novum induere habitum] ModrzBaz 12; Wſtytkim [!] wam ieſt ſwiádomo/ iákim ia był żywot wźiął przedſię KochOdpr B3v; KochPieś 51.

W charakterystycznych połączeniach: przedsięwziąć korrekturę, obmyślawanie, pieczą, rebeliją, staranie, wiarę, [jaki] żywot; przedsięwziąć bojaźń bożą (4), cirpliwość, cnoty (2), poćciwość, prawdę, stałość, swą wolą, śmiałość; przedsięwziąć [jaką] myśl (4), [jaki] nałog, [jakie] serce, [jaki] żywot.

Zwrot: »przedsię wziąć radę [=działanie]« [szyk zmienny] (2): A ták y ia tę rádę przed ſie wezmę ábych mu ſie poruczył á wziął go zá bogá RejPs 136; KochAp 6.
a. Uczynić przedmiotem swego działania (1): Wźiąłem przed ſięśmieſſnego [!] á krotofilnego Marchołtá gadánie z Salomonem/ ktory moym włáſnym nakłádem [...] wyłożon ieſt wpolſkie złáćiny. March1Wiet Av.

Cf PRZEDSIĘWZIĘCIE, PRZEDSIĘWZIĘTY

KW, (ALKa)