[zaloguj się]

200. Znaczeniowe i formalne kryteria wydzielania szeregów.

Za szereg uznajemy przede wszystkim połączenia wyrazów bliskoznacznych, poza tym współzakresowych o znacznym stopniu utartości, a także treściowo kontrastowych, ale w danym kontekście potraktowanych jako nierozerwalny zespół, np.:

„Bez początku jest i bez końca”.

a. Połączenia z jednostką dwuwyrazową.

Jako szereg traktujemy też połączenia typu »chwalić i cześć wyrządzać«, tj. z jednostkami frazeologicznymi o łącznym znaczeniu synonimicznym do pojedynczego wyrazu (szeregi takie wydzielamy tylko pod hasłem członu pojedynczego, a więc dla danego przykładu ani s.v. CZEŚĆ, ani WYRZĄDZAĆ).

b. Materiał ze słowników.

Łańcuchy odpowiedników słownikowych haseł łacińskich wprowadzamy do szeregu tylko na zasadzie dodatku do materiału niewątpliwego. Nie mogą więc istnieć szeregi ilustrowane tylko takim materiałem, nawet gdyby analogiczny szereg występował w wyrazie pokrewnym, innym znaczeniu tego hasła, grupie przenośnej itp.
Jeżeli w znaczeniu zostały też wydzielone Połączenia szeregowe (por. c.), wieloczłonowe (od trzech wzwyż) łańcuchy ze słowników tam zaliczamy. Jeżeli nie ma połączeń szeregowych w znaczeniu, umieszczamy te użycia pod odpowiednimi szeregami (dublując kartki), a jeżeli brak szeregu dla pary sąsiadujących w takim łańcuszku pozycji, pomijamy je.

c. Połączenia wieloczłonowe.

Jeżeli w danym znaczeniu wprowadziliśmy rubrykę Połączenia szeregowe, zaliczamy do nich wszystkie użycia szeregów więcej niż dwuczłonowych, nawet jeżeli sąsiadują w nich bezpośrednio dwa wyrazy uznane w innych kontekstach za szereg.
Oczywiście nie należą tu połączenia wieloczłonowe, w obrębie których dwa sąsiednie wyrazy są kontekstowo silniej ze sobą związane niż z resztą, np. s.v. BRAT, SIOSTRA:

„ojca albo matkę, albo żonę, albo dzieci, albo brata, albo siostrę, albo domy, albo role” (KrowObr 140v).
Jeżeli po dokonaniu podobnych wyodrębnień całość w dalszym ciągu będzie odpowiadała zakresowi połączeń szeregowych (tj. będzie złożona z co najmniej trzech współrzędnych składników, przy dwuczłonowym liczonym za jeden), użycie takie dublujemy, zaliczając zarówno do szeregu, jak i połączeń szeregowych. Jeżeli połączeń szeregowych nie ma, postępujemy następująco:
Jeżeli oba wyrazy z szeregu trzyczłonowego (w którym wyraz hasłowy stoi w środku) mają swój odpowiednik w dwu wydzielonych na podstawie innych kontekstów szeregach, użycie to dublujemy i zaliczamy do dwóch jednostek. Jeżeli jest tylko jeden analogiczny szereg, trzeci człon wpisujemy w tytulik, ujmując go w nawias. Nie czynimy tego jednak, jeżeli obok normalnego szeregu dwuczłonowego mamy też kilka kartek trzyczłonowych z dodatkowym członem w postaci różnych wyrazów, np. „mądry i rozumny” oraz „mądry, rozumny i uczony”, „mądry, rozumny i subtylny” (taki wypadek upoważnia do stworzenia rubryki W połączeniach szeregowych). Można też tworzyć szeregi trzyczłonowe bez nawiasów dla użyć jednokartkowych niemających odpowiedników w zwykłych szeregach lub dla nierozerwalnego zespołu elementów związanych jakimś wspólnym zakresem, np.:
»kmieć, kapłan, szlachta«
(z kontekstów mówiących o stanowej strukturze ustrojowej), a nawet:
»kapłan i ołtarz«
oraz:
»ołtarz, kapłan, krol«,
gdzie drugi z szeregów jest stałym układem elementów w koncepcji politycznej reprezentowanej w tekście OrzQuin.
Wyrazy z połączeń wieloczłonowych niestojące w bezpośrednim sąsiedztwie wyrazu hasłowego nie wchodzą do analogicznych szeregów.

d. Połączenia tych samych wyrazów niezaliczone do szeregu.

Sygnałem, że jakieś użycie z tym samym wyrazem niehasłowym w kontekście nie zostało zaliczone do danego szeregu, lecz znajduje się pod inną pozycją frazeologiczną, jest uwaga w klamrze po ostatniej lokalizacji danego szeregu:

[Ponadto w przeciwstawieniach x r.]
– albo:
[Ponadto w połączeniach szeregowych x r.]
– albo:
[Ponadto przy innych szeregach x r.].
Przy zbiegu kilku tego rodzaju powiązań łączną uwagę umieścimy w jednej klamrze, np.:
[Ponadto w przeciwstawieniach x r.; przy innych szeregach x r.]
(gdy ilość wynosi 1, formułujemy uwagę w liczbie pojedynczej).
Wymieniamy też w klamrze po szeregu ilość połączeń niewspółrzędnych, wymienionych w artykule w miejscu charakterystycznej łączliwości, np. po szeregu »matka i corka«:
[Ponadto w połączeniach niewspółrzędnych x r.].

e. Wyrazy występujące w różnych członach zdania złożonego.

Dopuszcza się doliczanie do szeregu użyć z różnych członów zdania złożonego, jeżeli człony te są zbudowane paralelnie i odpowiednie wyrazy pełnią w nich analogiczną funkcję składniową (a przy tym sens struktury nie jest przeciwstawny). Jeżeliby jednak w danej grupie znaczeniowej nie było niewątpliwego analogicznego szeregu, przykładów ze zdań złożonych w ogóle nie uznajemy za frazeologiczne (a więc nie będzie danego szeregu, choćby występował on we wszystkich pozostałych znaczeniach tego hasła). Nie wliczamy ich w zasadzie do szeregu również w tym wypadku, gdy w znaczeniu zamieszczona jest statystyka połączeń niewspółrzędnych (por. 142.c.).

f. Wyrazy z marginesów.

Nie uznajemy za szereg wyrazu z tekstu głównego i jego odpowiednika z marginesu, jak np.:

„wieniec (marg) albo korona (–)”.

g. Szeregi a przeciwstawienia.

W jednej grupie znaczeniowej mogą się znajdować oddzielne rubryki przeciwstawień i szeregów z połączeniami tych samych członów, jeżeli wewnętrzna budowa przykładów jest pod tym względem różna. Sposób sygnalizacji tego faktu omówiony jest w d.