Słownik polszczyzny XVI wieku

Instrukcja

Kontekst wprowadzający typu czytaj, ma być, drukarczyk opuścił, skróty s. (= strona) itp. włączamy do materiału na normalnych prawach i lokalizujemy według strony, na której faktycznie występuje.

b. Wyrazy dodane w erracie.

Wyrazy, które mają być dodane, również traktujemy jako normalne użycie i wpisujemy w odpowiednie miejsce cytatu w klamrze, poprzedzając uwagą z dwukropkiem:

[errata dodaje: ...],

np.:

lżą [errata dodaje: dobrzy] y ſzpecą CiekPotr.

Cytat uzupełniamy nie tylko dla wyrazu hasłowego, lecz dla wszystkich wyrazów występujących w kontekście.

c. Wyrazy wykreślone.

Wyrazy, które mają być wykreślone, o ile stanowią oczywisty błąd (wyraz bez sensu na tle kontekstu), usuwamy całkowicie z materiału bez jakiejkolwiek wzmianki. O ile usuwany przez erratę wyraz funkcjonuje w danym kontekście semantycznie i składniowo, włączamy go normalnie do materiału hasła (licząc 1 raz), ujmując w klamrę, w obrębie której nastąpi uwaga:

[errata usuwa: ...];

klamrę umieszczamy w odpowiednim miejscu cytatu, np.:

Niechcę [...] żebyś ty ze złymi Towárzyſzył/ y w żadne rozmowy ſię [errata usuwa: nie] wdawał. CiekPotr.

Tak samo postępujemy też przy dłuższych kontekstach, np.:

[errata usuwa: O czym niżey vſłyſzyſz y gruntowniey wſzyſtko] CiekPotr.

d. Zmiana wyrazu.

Jeżeli errata zmienia wyraz na inny, mogą zaistnieć dwie sytuacje:

aa. Wyraz korygowany nie funkcjonuje na tle kontekstu.

Usuwamy go z materiału odpowiedniego hasła, cytujemy jednak w całym kontekście i wprowadzamy odpowiednią poprawkę w klamrze po uwadze [errata zmienia: ...], np.:

Narod, iáko dźicż, záwſze piſku [errata zmienia: pyſku] otwártego. CiekPotr.

Wyraz pisk usuwamy z materiału hasła PISK. Wyraz wprowadzony przez erratę w haśle PYSK funkcjonuje normalnie.

bb. Wyraz korygowany może funkcjonować na tle kontekstu.

Pozostawiamy go w materiale odpowiedniego hasła (tj. liczymy i klasyfikujemy gramatycznie, semantycznie itp.). Podobnie postępujemy z wyrazem korygującym. Uwagę z erraty wprowadzamy do całego kontekstu obu wyrazów w sposób jak wyżej, np.:

Nie kocham ſie ia w onych [errata zmienia: owych] trefnych obycżáiách CiekPotr.

e. Zmiana formy.

Jeżeli errata zmienia tylko formę fonetyczną, graficzną (rozpatrywaną w artykule) lub końcówkę fleksyjną, postępujemy analogicznie jak przy odpowiednich wypadkach z kustoszy lub żywej paginy. Np. errata zmienia obeszcie na obeście, w części podhasłowej piszemy:

obeszcie (x), obeście (x+errata).

Podobnie:

pl I puntałami (x), puntałmi (errata).

Przy wymienianiu tekstów napiszemy np.:

CiekPotr (5+errata)

– albo:

(5:1+errata)

– albo:

(5+errata:1).

Jeżeli errata poprawia bezsensowną na tle kontekstu formę fleksyjną, formy korygowanej nie uwzględniamy w części gramatycznej, zachowujemy ją tylko w cytacie jak zwykle, np.:

Potrzebá teſz cokolwiek pozwolić młodośći, Ktorą [errata zmienia: Ktora] Znarowieie CiekPotr.

Jeżeli errata zmienia formę przypadkową wyrazu, który w tekście posiada zależne od siebie określenia w składni zgody, traktujemy to jak poprawkę do całego powiązanego z sobą fragmentu. Tak więc zmiana „odpuszczeniem dobrowolnym” na D „odpuszczeniu” pociąga konieczność potraktowania również przymiotnika jako D „dobrowolnemu” (bez żadnych sygnałów w gramatyce, z zaznaczeniem w cytacie jak zwykle).
Jeżeli poprawka dotyczy nie końcówki obocznej, lecz innego przypadka itp., przy czym obie formy funkcjonują w kontekście, chociaż zmienia się ich funkcja syntaktyczna, traktujemy to jako 2 odrębne użycia tego samego wyrazu hasłowego, przy cytacie zaś postępujemy jak zwykle, np.:

Ktoreś ty [...] Zátrudnił gnuſznością twoią [errata zmienia: gnuśność twoiá], y głupie poſtępki twe: ten ci dział obráli [errata zmienia: obráły]. CiekPotr.

Wyrazy gnuśność i twoj będą policzone 2 razy w odpowiednich hasłach, tj. rozpatrzone gramatycznie, semantycznie itp. (poprawka obrali na obrały jest typu wyłącznie fleksyjnego).

f. Błąd literowy.

Poprawkę błędu literowego wprowadzamy do cytatu bez uwag.

g. Zmiana szyku.

Zmianę szyku również uwzględniamy tylko w cytacie, np.:

krzywdę vcżynić przyiacielowi [errata zmienia: krzywdę pztyiácielowi [!] vcżynić] ſwoiemu CiekPotr.

W wypadkach zmiany szyku jednostki frazeologicznej uwzględniamy to w statystyce, np.:

[szyk 5:2+errata]
itp.

h. Różnice w tekście przytoczonym.

Jeżeli przytoczenie tekstu korygowanego zawiera błąd literowy, nie uwzględniamy nigdzie tego faktu. Jeżeli zawiera ono zmianę graficzną, fonetyczną itp. powtórzoną następnie w tekście korygującym, nie uwzględniamy jej również; tak np. w wypadku, gdy tekst główny brzmi „Bog moy”, tekst przytoczenia „Bóg móy”, poprawka „tak Bóg móy”. Gdy natomiast przytoczenie różni się językowo od tekstu korygowanego i korygującego, po fragmencie korygowanym umieszczamy klamrę, w której piszemy:

[errata cytuje: ...]

– i po dwukropku przytaczamy zmieniony tekst korygowany, a następnie po średniku i normalnym sygnale

errata zmienia:

wprowadzamy też tekst poprawkowy, np.:

inzy rzemięſłnicy [errata cytuje: rzemieſłnicy; errata zmienia: rzemieſnicy].

Postępujemy w ten sposób tylko w haśle zawierającym zmianę (nie w całym kontekście). Zmian tego typu nie wciągamy do statystyk hasła, uwzględniamy je natomiast w odpowiedniej partii części gramatycznej, na zasadzie jak przy zmianach pochodzących z tekstu korygującego, pisząc po słowie errata formę: cytuje. W haśle RZEMIESLNIK w rozliczeniu odmianek fonetycznych zapis będzie następujący:

rzemięsłnik : rzemiesłnik : rzemiesnik CiekPotr (1:errata cytuje:errata).

i. Puste lokalizacje.

Puste lokalizacje (w tych wyjątkowych wypadkach, kiedy cytowanie wszystkich przykładów z poprawką erratową jest zbędne), podajemy według strony korygowanej z uwagą errata, np. s.v. KAPŁAN:

ZawJeft 4, 32 errata, 33 errata [8 r.], 35 errata [2 r.].

Uwaga: Przykłady z poprawkami kustoszowymi i erratowymi lub zmianami w żywej paginie powinny być cytowane w hasłach, gdzie poprawka dotyczy wyrazu hasłowego. Dla kontekstu jest to mniej obowiązujące, zwłaszcza jeżeli zmiana dotyczy grafiki, fonetyki lub fleksji.
Do cytatu wyrazów niehasłowych nie wprowadzamy drobnych zmian, np. fonetycznych, fleksyjnych, szyku, jeżeli kontekst bez poprawki nie jest wyraźnie błędny.

3. Errata.

a. Kontekst wprowadzający.