[zaloguj się]
[pdf]

BOJOWAĆ (86) vb impf

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf bojować
indicativus
praes
sg pl
1 bojujemy
3 bojuje bojują
praet
sg pl
1 m bojowåłem m pers
2 m bojowåłeś m pers bojowaliście
3 m bojowåł m pers bojowali
fut
sg pl
1 m będę bojowåł, będę bojować m pers będziem bojować
3 m będzie bojowåł m pers
imperativus
sg pl
2 bojuj bojujcie
conditionalis
sg pl
1 m bych bojowåł m pers bysmy bojowali, bychmy bojowali
2 m byś bojowåł m pers byście bojowali
3 m by bojowåł m pers by bojowali
n subst by bojowały

inf bojować (16). ◊ praes 3 sg bojuje (9). ◊ 1 pl bojujemy (1). ◊ 3 pl bojują (3). ◊ praet 1 sg m bojowåłem (4). ◊ 2 sg m bojowåłeś (1). ◊ 3 sg m bojowåł (9). ◊ 2 pl m pers bojowaliście (1). ◊ 3 pl m pers bojowali (5). ◊ fut 1 sg m będę bojowåł (3), będę bojować (1); będę bojowåł RejPos; będę bojowåł: będę bojować HistRzym (2 : 1). ◊ 3 sg m będzie bojowåł (2). ◊ 1 pl m pers będziem bojować (1). ◊ imp 2 sg bojuj (6). ◊ 2 pl bojujcie (2). ◊ con 1 sg m bych bojowåł (1). ◊ 2 sg m byś bojowåł (3). ◊ 3 sg m by bojowåł (4). ◊ 1 pl m pers bysmy bojowali (2) HistAl, WujNT, bychmy bojowali (1) OpecŻyw. ◊ 2 pl m pers byście bojowali (2). ◊ 3 pl m pers by bojowali (3). subst by bojowały (1). ◊ part praes act bojując (5).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Toczyć boj, bitwę, wojnę, walczyć, wojować; bellare, belligerare; bellum administrare, comparare, facere, gerere, movere, obire, suscipere; bello certare; arma capere, fumere; armis contendere; certare cum aliquo, decertare contra aliquem vi et armis Cn (86): BielŻyw 92; Thamże też kxiążę Henrik thak boiował iż go Thatharzy y z cżoła y z thyłu obthocżyli MiechGlab 12, 46; Ia Alexander Filipa Macedońskiego po ſmierći Dariuſowey aż ná to mieyſce boiuiąc miecżem walcżył. HistAl K6, B5v, C8v, D8v, E4, Fv (11); LubPs hh; nálicżono po imieniu káżdego od dwudzieſtu lat y wyſſey/ wſſyſtkich kthorzy mogli boiowáć [ad bella procedere]/ trzydzieśći y dwá thyſiącá/ y dwieście. Leop Num 1/34, Num 1/36; BibRadz II 95v marg; HistRzym 35 [2 r.], 78, 81, 131; RejPos 175; Iesliby z świátá tego było kroleſkwo [!] moie/ ſłużebnicy by moi biliby ſię (marg) Al. boiowáliby. (–)/ ábym nie był wydán Iudom BudNT Ioann 18/36.

bojować przeciw(ko) komu, czemu (9): BierEz S2; Leop 4.Reg 3/23, Dan 11/11; A iać poiádę do źiemie ſwiętey á będę boiował przećiw nieprzyaćielom Kryſtowym HistRzym 77v, 77v, 79v, 105v [2 r.]. Cf Szeregi.

bojować z kim (10): ciągniemy/ ſtobą nie iáko z Bogiem ále iáko s cżłowiekiem pogáńskim/ pychy y prożney chwały pełnego/ boiowáć. HistAl G8, B2v, B4, C4v, C8v, E8v, G7; HistRzym 103v, 105v, 117.

W charakterystycznych połączeniach: bojować mężnie (9), okrutnie, sławnie, szczęśliwie.

Zwrot: »mieczem bojować« (2): Y popiſano ich z pokoleniá Beniámin ktorzy mogli miecżem boiowáć [educentium gladium]/ dwádzieśćiá y pięć tyſięcy Leop Iudic 20/15; MycPrz II Av.
Szeregi: »nie staczać bitwy ani bojować«: á nieſtacżayćie bitwy áni boiuyćie przećiwko Pogánom Leop 1.Mach 5/19.

»walczyć abo bojować«: Gdyby kroleſtwo moię było s świata tego/ ſłużebnicy moi bilić byśię omię (marg) wálczylicby [!] abo boiowali (–) MurzNT Ioann 18/36.

W przen (37): Otznicie poſpolicie ludzie wſſytcy/ botz nieſluſſá ſpatz ſludze/ gdy pán dlá ſlugi nieſpiątz w polu boiuie. OpecŻyw 103, 188; Iáko ſwięći á wierni ſzáfárze ſłowá Bożego máią mężnie boiowáć w ſłowie Bożym. LubPs ff4v marg; SeklPieś 31v; Leop 1.Tim 1/18; y ći ktorzy tu ieſzeże w ſthałoſciach twoich boiuiemy á pielgrzymuiemy ná tey nędzney zyemi RejAp 118v, 193; HistRzym 40v; RejPos 238v; WujJud 110; KarnNap Fv; By w niey z ſmierćią dwoynaſobną/ Cieleſną y duchowną/ boiował, y Diabłá zwyciężył ArtKanc A12v, F19; WujNT Col 1/28.

bojować (na)przeciw(ko) komu, czemu (8): ktorzy tu boiowali naprzeciwko pokuſam. WróbŻołt R3v; KromRozm III D2v; Triumff á zwycięſthwo wiernych Páńſkich ktorzy mężnie á ſtátecżnye boiuią przećiw ſwiátu/ ciáłu/ cżártu/ y grzechowi ſtoiąc mocznye przy Pánu ſwoim. LubPs aa3v marg; HistRzym 116v, 117; WujJud 90v; KarnNap E4v; ArtKanc L19.

bojować o co (4): OpecŻyw 103; BudNT Iudae 3; Iáko y w káżdym nas nápomina/ ábyſmy mężnie boiowáli o zwyćięſtwo/ w tym duchownym boiu przećiw grzechom WujNT 837, Iudae 3.

bojować z kim, z czym (5): KromRozm III B3; RejPos 332; WSzyſcy ludźie obacżayćie/ iák duſzá z ciáłem boiuie/ tu w tym to cżeſnym żywoćie ArtKanc S3, A12v. Cf bojować z kim za kogo.

bojować za kim (2): przez kthore bywa wiedzion ná drogę zbáwienia/ przeto że boiuie zá pánią/ to ieſt zá duſzą. HistRzym 40v; RejPos 332.

bojować z kim za kogo (1): á przetoż ſie vbrał w zbroię cżłowiecżeńſtwá/ á boiował zá cię z dyabłem y odźierżał zwyćięſtwo HistRzym 106v.

W charakterystycznych połączeniach: bojować mężnie (4), mocno (5), możnie.

Zwrot: «bojować boj» [bibl.] (5): Boiowałem dobry boy [certare certamen] Leop 2.Tim 4/7 [idem] WujJud 107v, 114; WujNT 1.Tim 1/18, 6/12.
a. Pojedynkować się; walczyć jako zawodnik, brać udział w zapasach (2): HistAl 118; Azaż niewiećie/ iż ći ktorzy w zawod biegáią/ ácz Więc wſzyścy bieżą/ ále przećię iéden zakład bierze? [...] Káżdy też ktory ná plácu boiuie [contendit] od wſzytkiego ſię powśćiąga. WujNT 1.Cor 9/25.

Synonimy: bić się, walczyć.

Formacje pochodne: wybojować, zbojować.

Cf BOJOWANIE, BOJUJĄCY

HG