[zaloguj się]
[pdf]

CIOTKA (82) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N ciotka ciotki
G ciotki
D ciotce
A ciotkę ciotki
I ciotką
L ciotce ciotkach

sg N ciotka (36). ◊ G ciotki (13). ◊ D ciotce (4). ◊ A ciotkę (12) [w tym: -a (1)]. ◊ I ciotką (5). ◊ L ciotce (4). ◊ pl N ciotki (6). ◊ A ciotki (1). ◊ L ciotkach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

1. Siostra matki lub ojca; matertera Mymer1, BartBydg, Mącz, Cn; amita BartBydg, Mącz, Calep, Cn; matruelis Mącz (81): miedzy ktorémi byly téż iego ciotki OpecŻyw 125v; Mymer1 38; LibMal 1543/74v [2 r.], 1544/92, 1550/152; Item zassiewek y Grunth spathkowy po nyeboscze cziothcze ych tho mayą dzyelycz na cztery czesczy ZapWar 1550 nr 2666, 1550 nr 2666 [2 r.]; Ciotká/ ieſt Oycowá álbo Mátczyná śioſtrá. GroicPorz ff2v, ff2v; RejWiz 60; bowiem to był ſyn Heſſyony ſioſtry Priamuſowey á ciotki Hektorowey BielKron 57v, 86v; Mącz 7d, 204c, 211a, b; RejZwierc 245; KochOdpr B4v; SkarŻyw 458; ZapKościer 1580/10, 14v, 1588/79v; Calep 61b; O Ciotkách SarnStat 600, 26, 590, 599, 636, 1179; SiebRozmyśl F3v, F4; SkarKaz )(4.

W połączeniu z imieniem (16): pozdrowila pokornie cijotkę fwą Elzbietę OpecŻyw 10v, 125v; ZapWar 1527 nr 2361, 1540 nr 2591, 1544 nr 2451, 1550 nr 2655, nr 2666; LibMal 1543/74v; wzyął k ſobie zá towárzyſzá Wálentynianá brátá/ od ciotki Plácydy BielKron 159v, 210, 417v; SkarŻyw 435, 458, 518; SiebRozmyśl F3, G3.

Wyrażenia: »ciotka po matce« (1): Matertera, a matre est soror matris meae, a matris sorore quasi mater altera, cyothka po mathcze BartBydg 250b.

»ciotka po ojcu« (2): BartBydg 250b; Amita, patris mei ſoror, Ciotká po oycu. SarnStat 599.

»rodzona ciotka« [szyk 8 : 4] (12): ZapWar 1527 nr 2361, 1544 nr 2451, 1550 nr 2655; RejJóz E7v; Bułáwá mu też ſtoi zá rodzoną ciotkę. RejWiz 4v, 93; RejZwierz 42, 64v, 118v; Pothomek zacny ozdobi ſwe przodki/ Wſzetecżny zelży y rodzone ciotki. RejZwierc 219v; StryjKron 547. Cf »ani brat, ani swat, ni rodzona ciotka«.

Zestawienia: »stara ciotka« = siostra babki lub dziadka (3): amita magna, est soror avi, stara cyothka BartBydg 250b, 251; Stára Ciotká/ ieſt mego Dźiádá y moiey Báby śioſtrá. GroicPorz ff2v.

»starsza ciotka« = siostra prababki lub pradziadka (3): BartBydg 250b, 251; Stárſzá Ciotká/ ieſt mego Prádźiádá śioſtrá GroicPorz ff2v.

»nastarsza ciotka« = siostra praprababki lub prapradziadka (2): amita maxima, nastarsza cyotka, soror abavi BartBydg 250b, 251.

Szeregi: »ani brat, ani swat, ni rodzona ciotka« (1): Iuż áni brát ani ſwát ni rodzona ciotká RejWiz 94.

»stryj, wuj, ciotka« (1): tedy po ſpadek przychodzą inſzy ktorzy byli na bliſzſzym ſtopniu/ iáko ſą Stryiowie/ Wuiowie/ Ciotki GroicPorz gg.

W przen (10): RejWiz 55; Bo káżdy ná tym hándlu/ iuż ſowito tráći/ Kto ſie s ciotką pánią łżą/ práwie wiernie zbráći. RejZwierz 124; RejZwierc 217v, 224, 237v; PaprPan E2.
Wyrażenie: »rodzona ciotka« [szyk 3 : 1] (4): Nabliſzſzy tám trzos z workiem á rodzona ciotká/ Oná ſkrzynká co v niey wiśi twárda kłotká. RejWiz 58v; RejZwierc 223v, 237; PaprPan C2v.
[Przen: O chorobie: záſtałem towárzyſzá mego [...] niepráwie zdrowego: (bo y ná pierwſzym noclegu/ Febrę miał niemáłą) ále Pan Bog miłoſierny [...] rácżył nas tym záraz obdárzyć: iż oná zła (iáko náſzá Ruś mowi) Ciotká w źiemię wnet przepádłá HerbOdpow Zz (Linde).]
2. W gwarze flisackiej: wrona (1): Ciotká. KlonFlis F3v marg.

Synonim: 2. wrona.

MM