[zaloguj się]
[pdf]

CZELADKA (74) sb f

e jasne; -å- (68), -a- (2); -å- : -a- OpecŻyw (2 : 2); drugie a jasne.

Fleksja
sg pl
N czelådka
G czelådki
D czelådce
A czelådkę
I czelådką czelådkami
L czelådce

sg N czelådka (14). ◊ G czelådki (13). ◊ D czelådce (6). ◊ A czelådkę (19). ◊ I czelådką (16). ◊ L czelådce (4). ◊ V czelådko (1). ◊ pl I czelådkami (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVII – XVIII w.

Dem. od „czeladź” w funkcji hipokorystycznej:
1. Służba; słudzy, pachołkowie; domownicy; ludzie z najbliższego otoczenia; familia Calep; dornus PolAni (73): FalZioł V 66; Abowim y oni ludźye/ yáko Yádam/ Abel/ [...] Eſaias/ Daniel/ y ini z czeladkámi ſwemi bogá znáyąc y wzywáyąc/ [...] ſtawáli ſye ludem bożym KromRozm III B4, A5v; BielKom D; NAdobny á káżdemu pámięći godny ieſth then Dawidow Pſalm/ á zwłaſzcżá goſpodarzowi/ kthory chce porządny być w cżeladce ſwoiey. LubPs X2v, Y5v; KrowObr 5, 62, 226v; Poiádę naprzod/ á opowiem Fáráonowi/ Iż bráćia moi/ y czeladká oycá mego [fratres mei et domus patris mei]/ ktorzy byli w źiemi Chánáneyſkiey/ przyiecháli do mnie. BibRadz Gen 46/31; RejAp 186v; Też przypadáią ná cię rzecży docżeſne/ iáko ieſt pocżćiwe wychowánie ſtanu twego/ dziatek twoich/ żonki/ y cżeladki twoiey/ y inych doległośći twoich. RejPos 133v, 43, 124, 311v, 346v; HistLan A3v; Tákći ſie twey miłośći widzi iż wieś wielka/ iż ſie rozrodziłá cżeladká. RejZwierc 39; Bo gdy przypádnie Wioſná/ ázaſz owo nie roſkoſz z żonką/ s cżeladką po ſadkoch/ po ogrodkoch ſobie chodzić/ ſzcżepkow náſzcżepić/ drobne drzewká rozſádzić RejZwierc 107, 27v, 106v, 110, 164; WujJudConf 212; RejPosRozpr c; ModrzBaz 36v; iż nie tylo iedná ſektá z drugą woynę wiedzie: ále y w iednym domv/ inną ſyn inną oćiec/ inną mąż inną żoná/ mną cżeladká prowádzi. SkarJedn 20; Pobor goſpodarze płácą zá ſyny y cżeladkę SkarŻyw 597, A2, A4v, 102, 283, 293; ReszHoz 126; Calep 407a; Obacżyſz pokoy w domu/ á cżeladkę twoię Karmiąc/ vznaſz weſołą wſzędy duſzę ſwoię GrabowSet K4; O pomnożeniu wiáry/ o wychowániu dziatek/ o dobrym goſpodárſtwie nád czeladką/ o poczynániu vmieránia. SkarKaz 419a; Czeladko miła pomagay mi nie tylo rádośći/ ále y nabożeńſtwá y wiáry y czći Pánu temu. Tedy wſzyścy krzyknęli/ wierzym w tego Meſſyaſzá w ktorego ty wierzyſz. SkarKaz 422a, )(2, 81a, 421b [3 r.], 422a.
Szereg: »czeladka i (albo) dom(ek) (a. domownicy)« [szyk 2 : 2] (4): Scząſny czlouyek dom y czelatka y kozde zebranye gdzye wkozdey wmaley y uyelkyey potrzebye nyebyua ynſza pomocz yeno ta marya panna PatKaz III 125; á káżdy páſterzu miey ná pyecży to ſwięte vpominánie Páná ſwego/ iuż nie tylko páſterzu koſcielny/ ále y thy páſterzu domku ſwego/ álbo cżeládki álbo poddánych ſwoich/ gdyż do káżdego wołáią kto ma vcho ſłuchay pilno. RejAp 18; RAcż miłośćiwy Boże/ rządźić y ſpráwowáć dom moy/ ſyny/ cżeladkę/ y domowniki moię LatHar 629, 629.
W przen (8): OpecŻyw 11v, 169v; Pátrzayże iey cżeladki co to zá nią [młodością] chodzą/ Wierz mi iż y ći ſwiátu niemáło záſzkodzą. RejWiz 40; O wyborna á znamienita okwitość Xiąk/ iako ie my zowiemy. A Cicero porządnie ie nazywa miłą a roſkoſzną cżeladką KwiatKsiąż H; SkarJedn 57; A iż człowiek świátu temu widomemu ieſt pánem y goſpodarzem/ gdy ſię z pánem źle dźiać będźie/ wſzytko mu ſtworzenie y czeladká iego boleśći y ſmutku pomágáć ma SkarKaz 5a, 5a, 6a.
Przen: Wierni (14): A wiecżerza Páńſka pokármem/ ktorym Pan Kryſtus cżeladkę ſwoię náſyca RejPosWstaw [1434]v; SkarŻyw 93, 597; RAcż weyźrzeć Pánie/ prośimy ćię/ ná ten lud y cżeladkę twoię/ dla ktorey chćiał Pan náſz Iezus Chryſtus/ w ręce złośliwych być podány LatHar 54, 350, 352, 442, 630; WysKaz 14; oni ſą iáko ſzáfárze obrokow náſzych duchownych/ y vrzędnicy nád czeladką Páńſką. SkarKaz 43a; SkarKazSej 671b, 672b.
Wyrażenie: »gospodarz czeladki« (2): á yednák nye zá wſſyſtkimi/ ále zá ſámym Pyotrem/ yáko zá goſpodarzem czeladki oney prośił/ áby nye vſtáłá wyárá yego KromRozm III M7v, M6.
a. O uczniach Chrystusa (2): GDy pán Iezus przyſſedl dnia iednégo do miaſta Betanié/ Niewiaſta Márta ijmiéniem przyięla go weſolo w ſwóy dóm ij s cżeladką iego/ gotuiątz ijm tzoby iedli OpecŻyw 60, 71.
b. O grupie wojska mającego nad sobą przełożonego (1): Owa kiedy pocżęli roſcięgáć ſwe proporcze/ przyſzło kilká chłopow ſkárżyć do Rotmiſtrzá/ Pánie práwi/ thwoiá cżeladká młoći w gumnie náſz owies. GórnDworz R4v.
2. Czeladnicy (1): yſzechmi śie zwolili niny y na prziſſłe czaſy naſſze czeladkę thak iako śie opisało rzędzicz y sprawowowacz [!] ListRzeź w. 46.

ZZa