[zaloguj się]
[pdf]

ĆWIKŁA (43) sb f

Fleksja
sg pl
N ćwikła ćwikły
G ćwikły
A ćwikłę
I ćwikłą
V ćwikło

sg N ćwikła (23). ◊ G ćwikły (9). ◊ A ćwikłę (6). ◊ I ćwikłą (3). ◊ V ćwikło (1). ◊ pl N ćwikły (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. bot. Beta vulgaris L. (Rost); burak, roślina dwuletnia z rodziny komosowatych, uprawiana w różnych odmianach; beta Murm, BartBydg, Mącz, Calep, Cn; bleta BartBydg, Mącz; betacius, betacium Mącz (42): Murm 113; BartBydg 18b; Woda w ktorey wrzała ćwikła, pragnienie odeymuie y kaſzel vſpokoia. FalZioł I 20b, I 5b, 20a, V 37, 106v (15); Beticus color, Brónátna á cziemna fárbá yákoby ćwikłá. Mącz 24c, 24c, 186c; Ruty/ ćwikły dobrze pożywáć. SienLek 8, 9, 37, 40, 94, 118 (8); Oczko 26v; Calep 129a; Cwikły/ y inne korzenie do żywnośći potrzebne/ rządnie na źimę pochowáć GostGosp 68, 72 [2 r.], 122, 167.
Przysłowie: Ale nie iuż dla tego/ grochu z ćwikłą mieſzáć potrzebá. CzechEp 167.
Wyrażenie: »mdły jako ćwikła« (1): Betiso, Mdły yeſtem yáko cwikłá. Mącz 24c.
Zestawienia: »ćwikła biała« [szyk 2 : 1] (3): á ſą dwa rodzáie ćwikły/ iedna ieſt biała á druga cżarna FalZioł I 19d, I 20a; náwarz białey ćwikły z wodą miodową SienLek 90.

»ćwikła czarna« (2): Cwikła tak czarna iako y byała oboya mało thucży cżłeka FalZioł I 20a, I 19d.

[»ćwikła leśna« = prawdopodobnie menynanthes (Tourn.) L. (RostSł): LIMONIVM, Plinius Beta ſylueſtris. Gruſczycá, Cwikłá leśna. MA to źiele liśćie iáko Cwikłá iedno ćieniuchné y mnieyſzé/ w liczbie dźieśięć/ [...] rośćié [!] ná łąkách y ná mieyſcách wodnych UrzędowHerb 191.]

W przen (2): Wiere Kxieze ċwyklo myli Nie taczy to lyudze byli. RejKup m3.
Wyrażenie: »pani ćwikła« (1): bo y roſołek bárzo ſmácżny y ſámá páni ćwikłá RejZwierc 110v.
2. n-pers (1):
Zestawienie (1): iákoſz to był Potym wyrzućił ná oczy Stániſław Cwikłá Herbu Labęć StryjKron 572.

KN