[zaloguj się]
[pdf]

DESKA (33) sb f

e oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N deska deski
G deski desk
A deskę deski
I deskami
L desce deskåch

sg N deska (4). ◊ G deski (5). ◊ A deskę (2). ◊ L desce (9). ◊ pl N deski (1). ◊ G desk (3). ◊ A deski (5). ◊ I deskami (4). ◊ L deskåch (5); -åch (2) BielKron, RejZwierc, -ach SkarŻyw, WujNT, -(a)ch (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XIX w.

Tarcica, łata drewniana, odpiłowany wzdłuż płat drzewa; asser BartBydg, Mymer2; assamenta Calep; assamentum, assis, axis, planca, tabula Cn (38): y nyewszyąlem drzwy throych sz zawyeschamy [...] y deszk kthore byly wsyeny na gorze ZapWar 1513 nr 2161; BartBydg 15; Mymer2 30v; Wiem że teſz ná niektorych mieyſcach Duch ſwięty ty kloce y deſki zowie obrázem/ ále fáłſzywym y brzydliwym. KrowObr 110, 110, 117; BielKron 33, 212, 259v; BielSpr 61v [4 r.]; ieno ty deſki sprzybijay mocno Strum K2, K2; SkarŻyw 580; KochWr 30; Calep 104a; Deſkámi pobićia ma ſie káżdy ſtrzedz/ bo źimie ták wiele śniegu bywa pod nimi/ iáko ná dworze GostGosp 96; JanNKarKoch F3; KlonFlis E2v marg.
Wyrażenia: »deska gnojowa« = deska w wozie do przewożenia gnoju (1): yako my sczepan [...] wszyal vrotha v dworv mykolaya Cmyeczya y deszky gnoyovi ZapWar 1505 nr 1960.

peryfr. »karwatka [= suknia] z deski« = trumna (1): Cżymże ſie pyſzniſz miły wiecżny gnoiu/ W kárwatce z deſki/ przedſięć być w tym ſtroiu. RejZwierc 218v.

Iron: Obraz święty, ikona (2):

Wyrażenie: »deska malowana« (2): ktore ſą vtzynki Dijabelſkie od Antykryſtá ſlugi iego zmyſlone: Iáko ieſt/ ná odpuſty biegáć/ pielgrzymowáć/ do Deſk málowánych ſie obiecowáć/ álbo do Słupow KrowObr 61, 110.

a. Deska jako budulec statku (przysłowiowa deska ratunku) (6): áż iedná więtſza nawałność przypadſzy/ podięłá okręt ná ſie/ y rozerwáłá ij/ ták że iedná deſká z drugą niezoſtáłá HistRzym 11v; á oſtátek iedne ná deſkách [in tabulis]/ á drugie ná czymkolwiek z okrętu wynośili. WujNT Act 27/44.
Zwrot: »na desce przypłynąć (a. wypływać), przybić, przypławiony (do brzegu)« = uratować się z tonącego statku [szyk zmienny] (2 : 1 : 1): [stateczna a wspaniła myśl] otuchy dobrey y ſercá przydáie/ przywodząc im ná pámięć iáko ludzie z morzá ná deſkach wypływáią RejZwierc 85v; Ten mrozem zwyćiężony/ ten od głodu zginął: Rzadki coby do brzegu ná desce przypłynął. KochTr 23; KochFr 66; KochFrag 14.
W przen (2):
Zwroty: »deski chwytać się« = ratować się (1): Tákże y my moglibychmy ſie rozmyſlić/ iż bárzo w ſłábym okręcie pływamy po tym burzliwym morzu ſwiátá tego/ á iuż ledwe ſie deſki nie chwythamy RejZwierc 67.

»z deskami zatopić« = nie uratować się (1): á wieſz to pan bog ieſli nas gdzie y z deſkámi ſtráſznie nie zátopią. RejZwierc 67.

b. Trumna (4):
Przysłowia: Każdy znas ſwoy handel wiedzie Nakonieċ na deſcze iedzie. RejKup b3v, d4.

Potym po máłey chwili ná deſzce iuż leży RejWiz 53.

Szereg: »deska albo trunna« (1): Mumia. STarzy powiedaią żeby miała być ſtego czo zoſtawa przy deſzkach albo przy trunnach w ktorich chowaią ciała ludzi vmarłych FalZioł I 89c.
c. Szachownica (1): Podſzedł wodz biały/ y doſtał Rycerzá. Ktory niedawno/ przez kápłáńſką kuſzę/ Przed ſámym Krolem dał był Bogu duſzę. Więc go przy deſce/ by nie cżułá hordá Cicho poſádzi KochSz B4.

Synonimy: dranica, łata, tarcica.

AC