[zaloguj się]
[pdf]

DOIĆ (31) vb impf

o jasne.

Fleksja
inf doić
indicativus
praes
sg pl
1 doję
3 doi doją
praet
sg
3 m doił
f doiła
imperativus
pl
1 d(o)jmy
conditionalis
sg pl
2 m m pers byście doili
3 f by doiła m an

inf doić (9). ◊ praes 1 sg doję (7). ◊ 3 sg doi (5). ◊ 3 pl doją (3). ◊ praet 3 sg m doił (1). f doiła (2). ◊ imp 1 pl d(o)jmy (1). ◊ con 3 sg f by doiła (1). ◊ 2 pl m pers byście doili (1). ◊ part praes act dojąc (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wyciskać mleko z wymion rękami; mulgere BartBydg, Mącz, Calag, Calep, Cn; pressare ubera Mącz, Cn; emulgere Calep, Cn; immulgere, premere mammam Cn (18): Mulgeo, dogicz BartBydg 227; Pressare hubera palmis, Wymioná wyżimáć rękomá/ to yeſt doyić. Mącz 320d, 235c; Calag 347a; Calep 361b, 676b; Owcom tákże ſwoy cżás cżynić/ y ták doić/ coby iágnię odchowáłá GostGosp 118.

doić co (8): iż owce doią/ Więc ſie cżłowieká nie boią BierEz C3v, C3v; March1 A3v; Mącz 235c; Ledá gdźie z kozy zśiadſzy/ śie ią álbo doi KmitaSpit A2v; A on Cacus wołki iadł/ ſyte krowki doił. KlonWor 22. Cf Zwroty.

Przysłowie: Ten ktory ſwą krowę doi/ ten nátárgu nyepoſtoi March1 A3.
Zwroty: »doić krowę na krzyż« [w praktykach czarownic] (1): In nomine Patris etc. Adoycz krową na krzyſz tho mowyącz LibMal 1544/86.

»doić mleko [u czego]« (1): Rángiferi Reynen/ ná thych wożą co racżą/ doią mleko iáko v krow BielKron 295.

Przen: Ciągnąć zyski z czyjąś szkodą, wyzyskiwać (3): Ták lichwiarz otrzáſkány/ doić nie przeſtánie KlonWor 76.

doić kogo, co (2): GrzegŚm A4v; Doymy Rzecżpoſpolitą: rzeżmy złote groná: Wſzák bogáta winnicá/ nábráne wymioná. KlonWor 14.

2. Ssać mleko; fellicare, lactere Calep (3): Fellico – Doię wiſsiwąm. Calep 412b; Lacteo ‒ Doię, ſąm. Calep 575b.
Przen: Korzystać z czyichś dobrodziejstw (1): ábyśćie zſáli y nápełnili ſie od pierśi poćieſſenia iego: żebyśćie doili [ut mulgeatis]/ y roſkoſſámi opływáli od wſſelákiey ſlawy iego. Leop Is 66/11.
3. Dawać ssać, karmić piersią; lactare Calep (8): Lacto ‒ Doię, ſacz daie. Calep 575b.

doić kogo (7): Lekarz Auicenna roſkazuie dziecię do dwu lat dogić. FalZioł V 37; ruminalis ficus, Figowe drzewo pod którym wilczicáRomulum et Rhemum, doyiłá y żiwiłá. Mącz 360b; GDy kogo Brzuch boli/ w długiey chorobie/ day mu pić mleká niewieśćiego/ zwłaſzczá tey coby chłopcá doiłá. SienLek 98v, 80, 102, 110. Cf doić kogo czym.

doić kogo czym (1): y przez naſwiętſzey dziewicze mleko kthorem cie napawała y dogiła TarDuch D6.

4. Być mlecznym; dawać mleko; lactare Mącz (2): Rumo, id est, lactare, Doyę/ náddawam mlieká. Mącz 360b; Roi ſię też ingenium, gdy ſię pſzcżołki roią/ Y kiedy krowki doią. KlonŻal C2.

Synonimy: 2. ssać, wyciągać, wyssywać, wysysać, wytłukać; 3. karmić, napawać, żywić.

Formacje pochodne: oddoić, poddoić, wydoić; nadajać, wydajać, wydojać.

Cf DOJĄCY, DOJENIE, DOJON

LZ