[zaloguj się]
[pdf]

DOZWALAĆ (60) vb impf

o jasne; w formie inf oba a jasne; w pozostałych formach -wå- (47), -wa- (2); -wå- GliczKsiąż (4), UstPraw (2), BielKron, Mącz (5), OrzQuin, GórnDworz (5), RejPos, WujJud (3), RejPosWstaw, SkarŻyw (2), NiemObr (2), WujNT (2), SarnStat (10), KmitaSpit, GosłCast; -wå- : -wa- ModrzBaz (4 : 1) GórnRozm (1 : 1).

Fleksja
inf dozwalać
indicativus
praes
sg pl
1 dozwålåm dozwålåmy
3 dozwålå dozwålają
praet
sg pl
3 m dozwålåł m pers dozwålali
f dozwål(a)ł(a) m an
fut
sg
3 f dozwalać będzie
conditionalis
sg
3 m by dozwål(a)ł
impersonalis
praet dozwålåno

inf dozwalać (2). ◊ praes 1 sg dozwålåm (11) : -åm (9), -(a)m (2). ◊ 3 sg dozwålå (18). ◊ 1 pl dozwålåmy (6). ◊ 3 pl dozwålają (13). ◊ praet 3 sg m dozwålåł (3). f dozwål(a)ł(a) (1). ◊ 3 pl m pers dozwålali (2). ◊ fut 3 sg f dozwalać będzie (1). ◊ con 3 sg m by dozwål(a)ł (1). ◊ impers praet dozwålåno (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu s.v. dozwolić.

Udzielać pozwolenia, pozwalać, zezwalać, wyrażać na coś zgodę, zgadzać się, przystawać na co, dopuszczać do czegoś, nie sprzeciwiać się czemuś, nie przeszkadzać; umożliwiać; użyczać, dawać; permittere Mącz, Calep, Cn; dimittere, remittere, sinere Calep; concedere, licentiam a. potestatem dare a. facere a. largiri a. tradere, deferre, facere compotem voti, indulgere, tribuere Cn (59): Abnuo, Odmawiam/ niedozwalam/ głową dáyę znáć że nie chcę. Mącz 255a; Remitto ‒ Ná pierſze mieiſze [lege: miejsce] odſełam. Interdum pro relaxare, Prżepuſzcząm dozwaliam Calep 909b, 325b, 785b, 983b.

dozwalać czego [w tym: komu czego (13)] (25) : Diar 53; GliczKsiąż E3v, Gv; Abowiem żadnych gier niedozwalamy/ iedno dla ochłody á ćwiczenia. UstPraw B3; BielKron 310v; OrzQuin Q3; Pánnie/ wdowie/ dozwalam miłośći/ y to ták/ iżby nádzieiá małżeńſtwá byłá. GórnDworz Cc; RejPos 50v; WujJud 182v, 205; RejPosWstaw [414]; ModrzBaz 36v; NiemObr 31; Pan Bog Cżártom mocy dozwala gdy nam ſzkody cżynią. SkarŻyw 36 marg, 333; GórnRozm D4; WujNT 148; SarnStat 1237; KmitaSpit C3; GosłCast 67. Cf Ze zdaniem, Zwroty.

dozwalać komu [w tym: komu na co (1)] (29): Diar 53; GliczKsiąż D3v, E3v, Gv; UstPraw E2v; Krol Ian [...] do cżáſu wźiął ſnim przymierze/ cżego mu Soliman dozwalał BielKron 310v; Quoad patiatur dignitas. Poki mi dozwáláć będzie moyá doſtoyność. Mącz 284a; OrzQuin Q3; GórnDworz Cc8v; w iákich leciech pan Kriſki Dworzáninowi s proſtá miłowáć dozwala. GórnDworz Mm7v, B4, Cc, F2v; RejPos 50v; WujJud 205, 226; RejPosWstaw [414]; Ták wiele ſobie káżdy doz wala [!] [sibi permittit] ile może przemoc. ModrzBaz 141, 36v, 43, 86; SkarŻyw 36 marg, 333; ZapKościer 1580/11; NiemObr 31; GórnRozm D4; A vgadzáiąc ś. Máttheuſzá z Márkiem/ tám zákázuie láſki ábo kijá na obronę: á tu iey [laski] dozwala ná wſpieránie. WujNT 148; SarnStat 388, 568. Cf cum inf, Ze zdaniem, Zwroty.

cum inf [w tym: komu (8)] (20): ZapWar 1534 nr 2550; bo Chryzyppus y Qwintiliánus tego chcą/ gdi dozwaláyą mámki chowáć/ áby tá wżdam byłá mądra GliczKsiąż D6; UstPraw E2v; Si coniectare permittitur. Ieſli gádáć dozwaláyą. Mącz 226d; GórnDworz B4, F2v, Mm7v; WujJud 226; káżdemu obywátelowi dozwalano [dabatus potestas magistratus petendi] o vrzędy prośić ModrzBaz 43, 86, 118v; A do tego im Pąn dozwalia łowić na Iezierze Grabowskim ZapKościer 1580/11; NiemObr 31, 153; SarnStat 669, 707, 1273, 1280.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: tego (2); aby (6), co (1); komu (4)] (7): LibLeg 11/162v; Y pan Kryſtus ſam dozwala nam tego/ ábyſmy ſie ſyny Bożemi licżyli GliczKsiąż D3v; GórnDworz Cc8v; Y kto wam wſzyſtkiego nie dozwala/ co iedno chcećie/ maćie go zá złego człowieká GórnRozm D4; á wſzákóż folguiąc w tym poddánym náſzym/ dozwalamy [permittimus JanStat 54] im: áby ná ſzkuty [...] beczká ſoli byłá brána SarnStat 388, 1235, 1238.

Fraza: »Pan Bog dozwala« (1): Deus et sacrae literae permittunt Pan Bóg y piſmo ſwięte dozwala. Mącz 226d.
Zwroty: praw. »apelacyj dozwalać« (1): Item apelacyj dozwalają do wszyćkich duchownych Diar 54.

praw. »[komu] dozwalać dylacyjej« (1): Choć Actor debet eſſe paratus: wſzákóż niekiedy mu dozwaláią diláciiéy in faciendis documentis. SarnStat 568.

»dozwalać sobie [czego]« (2): A iáko X. K. ſwoie kazania ſpiſuiąc/ dozwala ſobie tego y ſzyrzey y dowodniey piſáć NiemObr 31; ModrzBaz 141.

»[komu] swej wolej dozwalać« (1): NYemáło naydzie tákich rodzicow/ kthorzy dzyecyom twym [...] wiele názbyt popuſſcżáyą/ á ſwey woley dozwaláyą GliczKsiąż D6v.

Szeregi: »dopuszczać, (a) dozwalać« [szyk 2 : 1] (3): Facio copiam, Dopuſzczamćy/ Dozwalam/ Dawam moc. Mącz 113c, 226c; A to dla tego obiecał ſie mśćić y nád ludem y nád krolem/ iż źli ludzie á zła rádá iego iemu tego dozwaláli á dopuſzcżáli RejPos 50v.

»dozwalać i skazować« (1): ſtárémi drógámi niechay ieżdżą: á ieſliby ináczéy czynili/ wſzyſtki Dekrétowi temu przećiwiącé ſie dozwalamy y ſkázuiemy [permittimus et decernimus JanStat 1035]/ áby od Stároſty náſzégo byli imáni SarnStat 1235.

»nie dozwalać i wściągać« (1): Tho theſch hoſpodar moy [...] poſlal [...] lyſthi ſſwoye do ſtharoſth abi zadni pan nyedozwalyal y wſczyegal poddane ſwe. abinyechodzyly kraſcz wzyemye waſchey krolyewſkyey mczi LibLeg 11/162v.

W przen (3):

cum inf (2): Dźieśiątą część dochodu bráć práwá Polſkié dozwaláią. SarnStat 696, 696.

Fraza: praw. »prawo dozwala« (3): GórnRozm C2; Iednę quártę od grzywny bráć dozwala práwo SarnStat 696, 696.

Synonimy: dopuszczać, przystawać.

Formacje pochodne cf ZWOLIĆ.

Cf DOZWALAJĄCY, DOZWALANIE

KN