Słownik polszczyzny XVI wieku

Następne hasło: 2. A »

1. A (71)

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) — XVIII w.

Znaczenia

1. Nazwa pierwszej litery i głoski alfabetu (48)
2. Symbol zastępujący w tekstach prawniczych imię własne (23)
3. Użycie litery a w funkcji porządkującej na oznaczenie stron kart, szpalt, części rozdziału, układu alfabetycznego w rejestrach, dni tygodnia w kalendarzach, punktów geometrycznych (materiał nie objęty statystyką)

1. Nazwa pierwszej litery i głoski alfabetu (48): Wymáwiáimy tedy i piſzmy. a) (Rada/ ſprawa/ ſzata/ á pán/ dáwá/ dár/ ą wielką/ bożą/ mocą MurzOrt Bv; Wokáliſzami zową ototy/ a e i o v y/ choc ſpunctem choc przes punctu piſané MurzOrt Bv, B [3 r.]; nye wſſytkyego rázem potrzebá dzyecyęcyá vcżyć/ pirwey obyecádłá a b c d e etc. GliczKsiąż I8; pocżęłá piſáć napierwey A. HistRzym 14, 14 [3 r.]; RejZwierc 7; Ták ten Ordinek ſtáwią iáko A literá BielSpr 21, 31v; JanNKar B3, E [4 r.], C4 [2 r.], H3v [4r.]; Pŗykllády ná vocales. a [...] Iam wollal byŝ mię wyslluchall bozze. á Wyniośllá ŝie wielmozznoŝĉ twoiá nád niebioſá. ą Sąm będ̂ie ſąd̂ill okrąg ẑięmie. JanNKarGórn G3v, G3v [7 r.]; OBIECADŁO WEDLE ORTOGRAphiiéy Páná Kochánowskiégo ták idzie. A a ą b  c ć JanNKarKoch G3, D4v.

Zestawienia: »a ciężkie«: JanNKarKoch D4v cf »a łacińskie«.

»a z kreską«: to á/ z krèſką łáćińſkié, chćiał [pan Kochanowski] áby krèſki żadnéy nád ſobą niemiáło, ále zgołá chćiał, áby poproſtu było piſáné ták, a/ bez krèſki. Drugiè záśię Polſkié, chćiał áby było nie krèſką zwiérzchu znáczonè, ále zgołá áby było kłádźionè tym ſpoſobem, JanNKar E.

»a bez kreski« (2): JanNKar E cf »a z kreską«; żeby iuż żadnègo a/ bez krèſki niebyło, coby zbytniè było. JanNKar E.

»a łacińskie« (4): [język włoski] Ma dwoie, a, iedno Láćińſkie proſtè, [...] Drugiè Włoſkié ſwoie z áccentem wyſokiè ták, à JanNKar C4, E [2 r.] cf »a z kreską«, »a polskie«; A troiákié Polàcy máią: Piérwſzé zową Láćińſkie/ któré mà ſwóy znák nád ſobą/ kréſkę zgóry ná dół wiedźioną od práwéy ręki ku lewéy/ iáko żádny/ to ieſt/ niecudny. Drugié zową ſwoim/ to ieſt/ Polſkim/ którégo znák ieſt kréſká tákże nád nim/ ále od lewéy ku práwéy ręce/ iáko żàdny/ to ieſt/ nikt. Trećie zowiemy ćiężkim/ któré mà kféſkę prez śię/ iáko pożądny JanNKarKoch D4v.

»a polskie« (3): JanNKar E cf »a z kreską«; Wedle zwyczáiu bowiém ſtárègo y iuż záwźiętègo, to a Polſkié było poproſtu piſánè bez krèſki: drugié záśię łáćińſkié znáczonè było krèſką nád nim ták, á. JanNKar E; JanNKarKoch D4v cf »a łacińskie«.

»a proste«: JanNKar C4 cf »a łacińskie«.

»a z punktem«: á ſpunctem i także é i ó odmięniliſmy na ty ktoré ſą przes punctów MurzOrt B.

»a włoskie«: JanNKar C4 cf »a łacińskie«.

»a wysokie«: JanNKar C4 cf »a łacińskie«.

2. Symbol zastępujący w tekstach prawniczych imię własne (23): IA A.B.C.D. przyſyęgam Pánu Bogu wſzechmogącemu GroicPorz b4v; Támże ma Woźny wywołáć/ iż ia ná tego A.B, kłádę pozew UstPraw H4; SToiąc oblicznie przed ſądem Szláchetny A. dźiedźic N. zdrowy ná vmyśle/ yná ćiele/ iáwnie zeznał SarnStat 1252; A iuż przerzeczony A. dał temu naiemnikowi álbo Arendarzowi D. iſtotné dźierżenie w przerzeczoné dobrá C. SarnStat 1257, 524, 554, 561, 573, 574 (21).

3. Użycie litery a w funkcji porządkującej na oznaczenie stron kart, szpalt, części rozdziału, układu alfabetycznego w rejestrach, dni tygodnia w kalendarzach, punktów geometrycznych (materiał nie objęty statystyką): znácży pierwſzą ſtronę kárty a wtorą b. CzechRozm *; Bog trzy ſpoſoby ma ktoremi rzeczy widome ſtáwi 317 a b SkarKaz Ooooa; Polſki balſam. A POlſki balſam dwoiaki ieſt [...] B Theż żołądek zaziębiony zagrzewa y twirdzi FalZioł I 21d; Regeſtr albo vkazanie gdzie czo ſtoi wypiſano. A Abagaſary czo zalud był. List 27. MiechGlab nlb 11; 1 A Obrzezánie P. Iezuſá Chryſt. y Nowe Láto. 29 2 b Oktawá S. Szcżepaná. [...] 24 7 g Lucyaná męcżenniká y kápłaná. 23 8 A Seweryná Opátá y wyznawce. LatHar ++1; od A. áż do B. ieſt oſḿ łokiet. BibRadz I 46a; Rozumiéy ſobie linią proſtą w ſtudniéy po iednéy ſtronie od a. do b. to ieſt/ od wiérzchu áż do wody. GrzepGeom P4v.