Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [GRUCHAWKA]

Następne hasło: GRUCHNIENIE »

GRUCHNĄĆ (9) vb pf

Fleksja

inf	gruchnąć

praet
	sg		pl
3	m	gruchnął	m pers
	f	gruchnęła	m an
	n	gruchnęło	subst	gruchnęły

inf gruchnąć (1). ◊ fut 3 sg gruchnie (3). ◊ praet 3 sg m gruchnął (1). f gruchnęła (2). n gruchnęło (1). ◊ 3 pl subst gruchnęły (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XIX w.

Znaczenia

1. Dać się słyszeć (7)
- a. O muzyce: zabrzmieć (1)
- b. O wieściach: powstać, rozejść się (6)
2. Upaść nagle i z hałasem (2)
3. [Poderwać się do lotu z furkotaniem skrzydeł]

1. Dać się słyszeć (7):

a. O muzyce: zabrzmieć (1): Zá tym Wieyſkie Gęśli/ (kto ſłychał) ku cżći Páńſkiemu przyiáchániu hurmem gruchnęły. RybWit C2v.

b. O wieściach: powstać, rozejść się; crebescere, crebrescere, increbescere, increpare, ingruere, instrepere, perstrepere Cn (6): Leop 1.Thess 1/8; O cżem trzebá rády ſzukáć/ ſkoro iedno iáki słuch woyny gruchnie [ubi primum belli suspicio increbuit] ModrzBaz 104, 102; Gruchnęłá tedy tá mowá [Exiit ergo sermo iste] miedzy bráćią/ iż on vczeń nie vmrze. WujNT Ioann 21/23; CiekPotr 12; Gdyż y zły vcżynek ich dáleko głośnieyſzy. Bárzo dáleko gruchnie KlonWor 32.

2. Upaść nagle i z hałasem (2): groby/ ſą ták dobrze w mur ná fundámencie wpráwione/ á wnątrz żelázy vięte/ że wypáść/ á gruchnąć nie mogą GórnDworz Ee5v.

Zwrot: »gruchnąć o ziemię« (1): wſzák ieſlić cięſzko/ á ſłábo thrzymaſz/ popluy rąk ſobie: á then gdy chciał vſłuchnąć rády/ ze wſzytkimi záraz gruchnął o ziemię GórnDworz P5v.

3. [Poderwać się do lotu z furkotaniem skrzydeł: NAprzod maſz chodzić ná świtániu w pole/ y ſłucháć gdziebykolwiek kuropátwy ſie odezwáły/ álbo też y gruchnęły/ to ieſt polotki cżyniły CygMyśl D2v.]

Formacje współrdzenne cf GRUCHAĆ.

Cf GRUCHNIENIE