[zaloguj się]
[pdf]

HARTOWAĆ (8) vb impf i może pf

impf (7); pf a. impf (1) [znacz. 4.].

Oba a jasne; o prawdopodobnie jasne (tak w -ować).

Fleksja
inf hartować
indicativus
praes
sg pl
1 hartuję hartujemy
3 hartuje
praet
sg
3 m hartowåł
imperativus
sg
2 hartuj
impersonalis
praet hartowåno

inf hartować (1). ◊ praes 1 sg hartuję (1). ◊ 3 sg hartuje (2). ◊ 1 pl hartujemy (1). ◊ praet 3 sg m hartowåł (1). ◊ imp 2 sg hartuj (1). ◊ impers praet hartowåno (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (jeden z tych samych przykładów) – XVIII w.

1. Nadawać żelazu twardość przez ogrzewanie do wysokiej temperatury i nagłe ostudzanie; ferrum candefactum aquae immergere Cn [kogo, co] (3): Tákież Niemiec hártuie ſwoie ſzefeliny BielSen 13.
W przen [czym] (2): Tákże ſie też w ſwym ſtanie/ nie wybijay s kloby/ A mocno pocżćiwoſcią/ hártuy ſobie ſzroby. RejZwierz 111v; RejZwierc 210v.
2. Czynić wytrzymałym, odpornym na wpływy zewnętrzne (fizyczne); persolidare Calep (3): Persolido ‒ Hartuię, vmarzłoczenię. Calep 790b.

hartować kogo, co czym (2): nie záwżdy w cieniu leżeć/ ále słońcem á mrozem ſkorę ſwoię ma hártowáć ModrzBaz 109v; Syn ſkoro ſię rodźi/ Nieśiemy iy do rzeki/ że ſię w wodźie chłodźi. Mrozem iy hártuiemy ModrzBaz 110.

3. Utwierdzać, nadawać wartość [co] (1): Bo iednák ná ſámégo Woźnégo powieśći tá rzecz niepoléga: wſzyſtko v nas hártuie przyśięgá. SarnStat 1284.
4. Utkwić uderzywszy w coś [w co] (1): Naprzod Paris wystrzelił oszczep i uderzył Atridę prawie na tarcz, jako był umierzył; Lecz żelaza nie przebił, bo grot nie hartował W pawężę niedobytą. KochMon 31.

Formacja współrdzenna: zahartować.

Cf HARTOWANIE, HARTOWANY

KN