Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ANIŻ

Następne hasło: ANIŻLI »

ANIŻELI (50) cn

-ż- : -z- (44 : 6). ◊ aniżeli (8), a niżeli (42).

a oraz e jasne.

Sł stp, Cn brak, Linde XVII w.

Znaczenia
Wiąże niewspółrzędne części zdania pojedynczego oraz zdania składowe w zdaniu złożonym uwydatniając stosunek porównawczy (50)
a. Łączy części zdania pojedynczego (40)
α. Po comp przymiotnika (11)
β. Po comp przysłówka (19)
γ. Po „inszy” (1)
δ. Po „pierwej” (2)
ε. Po „radniej” (2)
ζ. Po „woleć” (5)
b. Łączy zdania składowe i równoważniki zdania w zdania złożonym (10)
1) W połączeniu z trybem oznajmującym (8)
α. Po comp przymiotnika (3)
β. Po comp przysłówka (2)
γ. Po „inakszy” (1)
δ. Po „pierwej” (2)
2) W połączeniu z trybem przypuszczającym (2)
α. Po comp przysłówka (1)
β. Po „woleć” (1)
Wiąże niewspółrzędne części zdania pojedynczego oraz zdania składowe w zdaniu złożonym uwydatniając stosunek porównawczy; quam Vulg (50):
a. Łączy części zdania pojedynczego (40):
α. Po comp przymiotnika [w tym po: więtszy (4)] (11): Wdźięcznieyſze ſą rány miłuiącego/ á niżeli łagodne pocáłowánie cżłowieká nienawidzącego. BibRadzProv27/6, 26/12; RejPosRozpr c4; Olbracht za ziwota Oitzowſkiego bel ſtzeſcia wietſzego wſprawach Ricerſkich ánizeli potem gdi Panem zoſtal. PaprUp C4; WujNT 98, 262, 628; WysKaz 44; SarnStat 111; VotSzl B3; KlonWor ded **3.
β. Po comp przysłówka [w tym po: lepiej (2), więcej (12)] (19): thedibichgo mógł bill tham ſnadnyey pozicz, anyzeli wdomv LibMal 1545/103v; BibRadz I 196b marg; á lepiey nákoniec dyabeł wierzył [...] a niżeli ći SarnUzn G8, B7, D3; SienLek T4; SkarJedn 185, 188; Więcey ich/ práwi/ obżárſtwo á niżeli miecż zábijá. WerGośc 205, 203; ActReg 79; WujNT przedm 19; VotSzl B2v, B4v, C2 [2r.], C3 [2r.], E2v.
γ. Po „inszy” (1): Tedy ten Krol/ ktoryby był od kogo inſzego/ á niżeli od Rzymſkiégo Kápłaná Koronowány/ był by przećiwko Práwu OrzQuin V4v.
δ. Po „pierwej” (2): y nie piérwéyli thám będźie okrutna śieczká/ á niżeli Koronácya Królewſka? OrzQuin V3v; ActReg 48.
ε. Po „radniej” (2): CiekPotr Cv; Fortuná rádniey ieſt wicher á niżeli wiátr KlonFlis B.
ζ. Po „woleć” (5): SkarJedn 135; Turba, wolałem przełożyc po ſtáropolſku Rzeſza/ á niżeli tłuſzcza/ ábo tłum/ ábo lud. WujNTprzedm 22; SarnStat 1306; VotSzl C2v, C3.
b. Łączy zdania składowe i równoważniki zdania w zdania złożonym (10):
1) W połączeniu z trybem oznajmującym (8):
α. Po comp przymiotnika (3): Acżkolwiek pocżąthki ony zdádzą ſie być znoſnieyſze/ á niżeli ſą cżáſow dziſieyſzych tego porządku ſpráwy wſzytki. RejPosRozpr c3v; ActReg 124; WysKaz 8.
β. Po comp przysłówka (2): Bo lepiey żeby Ich M. tych odrobin [...] chętnie vſtąpili/ á niżeli ie od bráćiey vbożſzey wyćiągáli. VotSzl D2; Ratzeibiſie drugi zwas zarzekl thego Stolka przi Panſkiem boku/ ktorem ſie wiecei Izi á nizeli zdobi PaprUp E.
γ. Po „inakszy” (1): Záprawdę nie długo po ſmieci [!] Apoſtolſkiey widzyani ſą dáleko/ inákſzy ſprawce w koſciele Bożym/ á niżeli byli s przodku. RejPosRozpr c3v.
δ. Po „pierwej” (2): OrzQuin S4; O Bluſzcżyku miły pierwey źwiędnąwſzy vpadaſz/ á niżeli wzroſtem twym [...] Ionaſze oglądaſz. WysKaz 2.
2) W połączeniu z trybem przypuszczającym (2):
α. Po comp przysłówka (1): lepiey ieſt że ſámi Ich M. Oyczyznie ſwey kwoli/ onych częśći máłych dobrowolnie vſtąpią/ á niżeliby do ſrogiego nieprzyiaćielá [...] poniewolnie vtrácic wſzytki mieli. VotSzl Dv.
β. Po „woleć” (1): ſnadź drugi woli ſie [...] zá groſz dáć vkrzyżowáć/ á niżeliby go myał vdzielić ná náuki ſynowi ſwemu. GliczKsiąż M2v.

Cf ANIŻLI, NIŻELI

DM