Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [KIEDYŚCI]

Następne hasło: KIEDYŻBY »

KIEDYŻ (85) pron i cn

pron (73), cn (12).

e jasne.

Sł stp notuje, Cn s.v. kiedykolwiek, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.

Znaczenia

I. Zaimek przysłówkowy, zastępuje określenie czasu (73)
- 1. Pytajny (67)
  - a. Wprowadza pytanie niezależne (66)
    - α. W pytaniu retorycznym o sensie przeczącym, w założeniu odpowiedź „nigdy” (3)
    - β. W pytaniu retorycznym o sensie życzącym, w założeniu dopowiedzenie „oby jak najprędzej” (39)
- 2. Nieokreślony; w bliżej nie określonej przeszłości (6)
II. Spójnik; wprowadza zdanie przyczynowe (12)
- a. Przy zdania nadrzędnym pytajnym wprowadza argument uwydatniający retoryczność pytania (1)
- b. Z odcieniem czasowym (1)

I. Zaimek przysłówkowy, zastępuje określenie czasu (73):

1. Pytajny; quando PolAnt, Vulg (67):

a. Wprowadza pytanie niezależne (66): a kyedyſz to bylo. O zayſte tedy kyedy ona porodzyla ſyna bozego PatKaz II 50; Panie kiedyżeſmy ćię łaknącęm widźieli/ a nakarmili? MurzNT Matth 25/37, Matth 25/44, Luc 21/7; Leop Ioann 6/25; BibRadz 3.Reg 22/24 [2 r.]; BielKron 96v; RejPos 314; BudBib Iob 7/4; BudNT Matth 25/44; SkarŻyw 36; GrabowSet V; OrzJan 76; Y pytáli go mowiąc: Náuczyćielu/ kiedyż to będźie? WujNT Luc 21/7, Matth 25/37, 44, s. 354; SkarKaz 158b.

Połączenie: »kiedyż wżdy« (4): BibRadz Iob 7/4; Kiedyż wżdy mamy im wierzyć/ cżyli kiedy thwierdzą cżyli kiedy przą? GrzegRóżn H3v; CzechEp 172; OrzJan 67.

Szereg: »jako a kiedyż« (1): Odpowiádáiąc rzekłe^m: Iáko/ á kiedyż to będzie? Leop 4.Esdr 4/33.

α. W pytaniu retorycznym o sensie przeczącym, w założeniu odpowiedź „nigdy” (3): RejZwierz 53v; Y kiedyż nie zgrzeſzyli przed tobą ći ktorzy mieſzkáią ná źiemi? BibRadz 4.Esdr 3/35; pije do połnocy/ á ſpi do południá. A kiedyż też ma co pámiętáć? RejZwierc 100v.

β. W pytaniu retorycznym o sensie życzącym, w założeniu dopowiedzenie „oby jak najprędzej” (39): WróbŻołt 34/17, 40/6 [2 r.], 100/2 [2 r.], gg8, 118/81, oo6 [2 r.]; LubPs I3v, L4, bb 3; kiedyſz thym ſlowam chełpliwym koniec vcżynićie? Leop Iob 18/1; BibRadz Dan 12/6; kiedyſz nam przyidą pożytki żniwá náſzego bráć zá nagrodę náſzę? BudBib 4.Esdr 4/34; KochPs 49; KochMRot B3v, B4; Kiedyż ią ſmętna to ſczęśćié vczuię? Kiedyż porzucę o co ſyę fráſuię? ZawJeft 9; ActReg 33; GrabowSet Q4v; Ach kiedyż będę z tobą w Kroleſtwie twoim LatHar 602, 64, 602 [6 r.].

Połączenie: »kiedyż w(ż)dy« = quando tandem Mącz (9): Leop 4.Esdr 4/35, Prov 6/9; BibRadz Ps 41/6; Quam cito tandem adiicies animum ad rem uxoriam, Kiedyſz ſie ty wżdy ożeniſz. Mącz 353b, 288d, 400d; Iáko iednemu vtráthnemu/ rzekł śilny lichwiarz, A kiediż ty wdy vtrácáć przeſtánieſz. GórnDworz Q5; LatHar 387, 602.

b. Wprowadza pytanie zależne (1):

Połączenie: »kiedyż wżdy« (1): Pytam ćię/ kiedyż tám wżdy ludźie láto máią? KmitaSpit C3.

2. Nieokreślony; w bliżej nie określonej przeszłości; aliquando (tandem) Cn (6):

Połączenie: »kiedyż tedyż« = prędzej czy poźniej;quando, quandocunque, quando gentium Mącz (6): Quando gentium, id est quando absolute, ea forma qua ubi locorum et nusquam gentium, Kiedyſz tedyſz. Mącz 338a, 338a; rżadko ktory bánnit ſwą śmierćią zginie/ kiedyż tedyż prżećię dáć gárdło muśi. GórnRozm E3, D, M2; Kiedyż tedyż ná wierzchu ſpráwiedliwość bywa KlonWor 73.

II. Spójnik; wprowadza zdanie przyczynowe (12): żywotáś godny/ Kiedyżeś táko porádny. BierEz F2v, R2; PatKaz II 47v; BielKron 286; Ale kiedyż ſie ták w.m. zdáło/ przećiẃić ſie roſkazániu w.m. nie przyſtoi. GórnDworz Eev, Y.

Połączenie: »kiedyż ... tedy (a. tedać)« (2); kyedyſch krczona tedy ma bycz yey krczenya ſzwyąto yako oezyſzczenya PatKaz III 136; GrzepGeom Ev.

Frazy: »kiedyż inaczej być nie może« (1): kiedyſz inácżey być niemoże/ powiem o niektorych krociuchno GórnDworz Z4.

»kiedyż potrzeba« (1): abigo gnyew nyervſſil. znaſſey ſtroni liſth poſlaliſmy. kiedilſ tak yeſth. potrzeba. MetrKor 46/118.

a. Przy zdania nadrzędnym pytajnym wprowadza argument uwydatniający retoryczność pytania (1): Y kyedyſz ſmyerć ſromotna tego wżdy nye minye/ Cżemuſz imyenyá yego pámyątká nye zginye LubPs L3.

b. Z odcieniem czasowym (1): A kyedyſz Symeon czedl ty ſlowka oto panna pocznye y porodzy ſyna bozego O naſylnyey roſpalono yego ſercze uyelkym nabozenſthwem PatKaz II 60.

Cf KIEDYŻBY, KIEDYŻCI, KIEDYŻKOLWIEK

AL, KW