[zaloguj się]
[pdf]

KONFEDERACYJA (101) sb f

c- (69), k- (31); -fe- (62), -fae- (18), -foe- (11), -fę- (8); -de- (96), -dę- (1); -ci- (40), -ti- (23), -cy- (21), -cii- (6), -ty- (3).

o oraz oba e jasne; -ra- (55), -rå- (9); -rå- StryjWjaz, CzechEp; -ra-:-rå- PowodPr (34 : 7); końcowe a pochylone.

Fleksja
sg pl
N konfederacyjå konfederacyj(e)
G konfederacyjéj konfederacyj
D konfederacyjéj konfederacyjåm
A konfederacyją konfederacyj(e)
I konfederacyją konfederacyjami
L konfederacyjéj, konfederacyi

sg N konfederacyjå (34). ◊ G konfederacyjéj (21); -éj (2), -(e)j (19). ◊ D konfederacyjéj (4); -éj (1), -(e)j (3). ◊ A konfederacyją (9). ◊ I konfederacyją (9). ◊ L konfederacyjéj (12), [konfederacyi [zapis: -ij]]; -éj (1), -(e)j (11). ◊ pl N konfederacyj(e) (3) [w tym: -ę (1), -ae (1)J. ◊ G konfederacyj (2) [zapis: -yi]. ◊ D konfederacyjåm (1). ◊ A konfederacyj(e) (3). ◊ I konfederacyjami (2); -ami (1), -(a)mi (1). ◊ skrót (1).

Sł stp brak, Cn s.v. spiknienie, Linde XVI(XVIII) i XVIII w.

Związek utworzony na pewien okres przez przedstawicieli jednego stanu (rzadziej wielu stanów) dla osiągnięcia własnych celow; w okresie bezkrólewia forma władzy państwowej (konfederacja kapturowa, sejm konwokacyjny); też uchwały konfederacji; tu najczęściej o konfederacjach tworzonych w związku z reformacją i kontrreformacją; coitio, coniuratio, consensio, conspiratio, conspiratus Cn [confoederatio – zjednanie, zmowienie BartBydg; sprzymierzenie; spiknienie, liga ‒ confoederatio Cn] (101): Diar 48; Pátrzay ná czás kiedy [...] ty Konfederácye przodkowie náſzy ſpiſowáli w Korczynie OrzRozm F4v; Pánowie ſwar zácżęli iáko żacy w ſzkole/ O Confederacią wprzod Ewányelicy/ S Kſiężą/ y s Kátholiki/ káżdy rozno krzycży. StryjWjaz C2v; PaprUp I4v; aGreckie beneficia Grekom, iako to Confaederatia szerzey obmawia ActReg 16; Postępki y executia tey confaederatiey Gdzieby się kto taki znalazł ktoryby przeciwko tey confaederatiey tam in to to quam in parte wystampił [...] Tedy wmiesciech KJM Vrząd Starosci [...] powinien takiego gwałtu bronic ActReg 17, 16 [5 r.], 17, 18 [4 r.], 19, 20 [4 r.], 21 [3 r.], 94; Przećiwko tym wſzyftkim Confederáciiam, záwfze proteftácię bywáły niemáłé ná Séymiéch. SarnStat 115, 14, 106, 108, 114, 117 marg (11); Z Nowangelikámi záśię coż przyidźie vcżynić? Tákże ich też razem zgołá zbyć/ rzecż ieſt niepodobna: przyznáć też błąd ich/ y konfederacią vtwierdźić/ rzecż ieſt nieprzyſtoyna PowodPr 37, 26, 37, 39 [4 r.], 41 [2 r.], 42 [3 r.] (33); Práwá tu ſobie knowáć ná Seymách chcą/ ktore Konfederácyą zowią/ ktoremiby po máłu z kroleſtwá wiárę wſzytkę Chrześćijáńſką wyćiſnęli SkarKazSej 681b, 701a [4 r.].

konfederacyja przeciw komu, przeciw czemu (3): WujJud A3, 16v; A tego Bogá chwaląc y miłuiąc przodkowie náſzy [...]/ zoſtáwili nam dawną Confederácią przećiw ſektam PowodPr 43.

konfederacyją czyja [w tym: G sb i pron (6), ai poss (1)](7): Skąd y one Káptury y Przywileie/ y Confoederácię ſtárſzych náſzych przećiw Kácerzom vroſły. WujJud 16v; ActReg 20; WujNT 44; PowodPr 39 marg, 43; SkarKazSej 681b marg, 701a.

W połączeniu z nazwą miejscową lub przymiotnikiem od nazwy mięjscowej [ai (6), G sb (1), w + L sb (1); konfederacyja + określenie (6), określenie + konfederacyją (1), określenie + konfederacyją + określenie (1)] (8): ActReg 20 [2 r.], 48 [2 r.]; SarnStat 5 marg, 115 marg, 629; ſtára święta oycow náſzych Konfederácya Korczyńſka zátłumiona ieſt SkarKazSej 701a.

W połączeniach szeregowych (2): WujJud 16v; Confederácie/ Compoſicie/ Trybunały/ wſzytko to były dołki/ Duchowieńſtwo wygłádźić. PowodPr 26.

W przeciwstawieniu: »konfederacyja ... coniuratio« (1): Z tych przycżyn/ niebyłáby to Konfederácya/ ále iáko Bog zowie Coniuratio, zbuntowánie przećiw iemu ſámemu PowodPr 42.

W charakterystycznych połączeniach: konfederacyją bezbożna (niezbożna) (2), dawna (3), fundamentalna, heretycka, (nie)bezpieczna (3), niepotrzebna (3), (nie)przystojna (3), niesprawiedliwa (3), nowa (2), odnowiona, osobliwa, pobożna, poprzysiężona, przednia, stara (3), święta, ważna (2); egzekucyja konfederacyjej, gwałtownik, konfirmacyja, niebezpieczenstwo, niesprawiedliwość, piorun, postępek, sprosność, utwierdzenie (2), wzruszenie; konfederacyjej dochować, zakazać; przeciwko konfederacyjej wystąpić; konfederacyją hamować, poprzysiąc (poprzysiągać) (2), spisować, targać, utwierdzać (utwierdzić) (3); warować konfederacyją (I) (2); stać przy konfederacyjej.

Wyrażenia: »koronna konfederacyja« (1): iż on Krolá [...] do tego námawia/ áby złamawſzy przyśięgę ſwą/ y nie pámiętáiąc ná koronną confoederacyą, niewinne/ y wedle Bogá poſłuſzne poddáne ſwe zábijał NiemObr 20.

»proces konfederacyjej« (2): Vltrafacultatem zlecenia Wyslickiego nowe rzeczy do Proceſsu Confederatyi nienalezące wniesli ActReg 18, 4.

Szeregi: »dekret abo konfederacyja« (1): ktorzy iákożkolwiek ſprzyiáią ábo przyzwaláią Haeretykom z ſtrony religiey/ lub podpiſowánim ſię ná ich dekrety ábo confoederácye WujNT 44.

»konfederacyja i kaptur« [szyk 1 : 1] (2): WujJud A3; oná [Korona] Huſſá przed ſtem kiládźieśiąt lat ſwemi káptury y Konfederácyámi/ y iego przeklęte kácerſtwo odpłoſzyłá. SkarKazSej 665b. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»(jako) kompozycyja i (a, tak i) konfederacyja« (3): Duchownych ſkrzynki Compoſicia á kośćielne Konfederácia ták wyprzątnęły/ żeby dla rownego pomiárkowánia trzebá ieſzcże ná tę ſtronę przyłożyć PowodPr 83, 46 [2 r.]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»konfederacyja i postanowienie« (1): A nie może ieden ná drugiego kápturá dla rożney wiáry wewłocżyć. Ani tey ſtárádawna inter diſsidentes in religione confederacyey y poftánowienia [...] tárgáć CzechEp 13.

[Przen: Społeczność, określona zbiorowość ludzka: Wſpomina teſz piſmo Melchiſedecha Krola/ [...] ktory mieſzkał w mieśćie ktore pierwy zwano Salem/ [...] miaſto ktore beło wobrićiu gdzie Abraham y Confederacy iego mieſzkali/ y ktore od Kraiu Sodomſkiego około mil ſzesć beło/ tak iſz ſię to znacży/ że teſz wtey Confederacij ten Melchiſedech zamkniony beł. GliczApel A2.]

Synonimy: kaptur, sąd.

MM