[zaloguj się]
[pdf]

KORYTO (49) sb n

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N koryto koryta
G koryta koryt
A koryto koryta
I korytem
L korycie korytåch

sg N koryto (18). ◊ G koryta (7). ◊ A koryto (5). ◊ I korytem (2). ◊ L korycie (5). ◊ pl N koryta (2). ◊ G koryt (1). ◊ A koryta (5). ◊ L korytåch (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Wielkie podłużne naczynie drewniane; concha Calep; vas Cn (26): Concha ‒ [...]. Nieczky, korito. Calep 231a.
a. Przeznaczone do karmienia i pojenia bydła, żłób; aquarium Calep; alveus, aqualiculus, canalis Cn (18): GroicPorz mmv; Leop Gen 30/41; Y wyláłá nátychmiaſth wodę z wiádrá w koryto [in canale] BibRadz Gen 24/20; Mącz 42c; iż świnie páść muſiał [marnotrawny syn]/ á młoto iádáć muſiał s korytá plugáwego poſpołu z nimi. RejZwierc 178v; WerKaz 299; Aquarium ‒ Korito do napawanią bidła. Calep 86a.
Zwrot: »nalać koryto« = impluere canalis Vulg, PolAnt (2): y náliawſzy pełno korytá/ chćiáły nápoić trzody oycá ſwego. Leop Ex 2/16; BudBib Ex 2/16.
Wyrażenia: »studzienne koryto« (2): Fontinale lavacrum, Brunnen trog. Studzyenne koryto. Murm 23; BartBydg 59b.

»świnie (a. świńskie) koryto« (5): Murm 148; Aqualiculus. Sewtrog. Swinie korito. Mymer1 28v; BartBydg 12b; Mącz 13b; Calep 86a.

Przen: Wyżywienie (2):
Zwrot: »podnieść, podniesienie koryta« = zmniejć dawkę żywności, dawać mniej; deducere cibum; attenuatus victus Mącz (1 : 1): Deducere cibum, Podnieść korytá/ to yeſt/ vyąć obroku. Mącz 96c, 449a.
b. Służące do przechowywania produktów spożywczych; orca Mącz; lacus, linter, naustibulum, navia Cn (4): Niech ten będzie kuchmiſtrzem/ będzieć ich obficie/ Boć ie [krupy] muśi gdzie pewnie zácieráć w korycie. RejFig Bb3; Mącz 267d; GostGosp 10.
Wyrażenie: »koryto pytlowe« (1): Farinarium, Mączna skrziniá/ Koryto pitlowe. Mącz 118a.
c. Przeznaczone do kąpieli, rodzaj wanny; miliarium Cn (3): SienLek 116; ieſli grzbiet [błotem z cieplicznych wód obkładać]/ korytá podobno potrzebá/ álbo łáźienki wolno ćiepłéy. Oczko 17, 27.
2. Podłużne urządzenie drewniane, otwarte z obu węższych końców, służące do przepuszczania wody z jednego zbiornika do drugiego; canalis Calep, Cn; incile Calep (11): by ſye y Grobla nie miáłá trząść kiedy Młyn miele/ y ty korytá którymi wodá idźie ná kołá muſzą ſye w Grobléy ruſzyć. Strum I2, G2v [4 r.], G4; Calep 156a [2 r.].
Wyrażenia: »koryto dłubane« (1): Kłádą też drudzy [...]/ korytá dłubáné ná cztérzy gránie Strum G2.

»pełne koryto« (1): á kiedy wodę puśćiſz z Stáwu pełnym korytem/ tedy ié wodá werwie/ á źiemiá ſye po troſze będźie ſypáłá/ áż ſye Staw przerwie. Strum G2v.

Szereg: »kanał albo koryto« (1): Incile ‒ Kanął albo korito ktorim wode zrzeki prziwodziſz. Calep 520a.
3. Łodka wydrążona w drzewie, czółno; linter Mącz, Calep, Cn; navia Cn (11): przypłynęło k nam do okrętow oſob kilká dzieſiąt/ niektorzy w pław niektorzy w korytach BielKron 447, 441, 442, 444, 447v, 452v [2 r.]; Linter, Koryto/ Też cżółn/ Monoxylon/ Cżołn z yednego drzewá wýcioſány. Mącz 195a, 42c; Calep 606b; Podrąbił Olſzą ná rudáwym błoćie/ Y ták w porywcżą koryto vrobił KlonFlis C3.

W charakterystycznych połączeniach: koryto urobić; w korycie jechać, wieźć (2).

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): [testament Leonarda szewca z Pułtuska:] 400 cementi coritho dapne przekadek ZapMaz III T 1/451v.

Synonimy: 1. niecki, żłob; 2. fasa, kanał, rura, rynna; 3. czołn.

AŻ