[zaloguj się]
[pdf]

KROJ (26) sb m

krój (4), kroj (4); -ó- KochFrag; -ó- : -o- Mącz (3 : 4). ◊ kroj-.

Fleksja
sg pl
N krój kroje
G kroju kroj(o)w
A krój
I krojem

sg N krój (12). ◊ G kroju (2). ◊ A krój (3). ◊ I krojem (6); -em (3), -(e)m (3). ◊ pl N kroje (2). ◊ G kroj(o)w (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. Część pługa (14):
a. Ostrze krojące ziemię pionowo; culter, dens aratri, dens vomeris Cn (2):
Szereg: »kroj, lemiesz« (2): Skánderbeg [...] poſłał mu theż wdáry kroy/ lemięſz/ rádlicę/ roſkazawſzy do niego áby przyſzedł ná oycżyznę oráć roley iáko moy chłop. BielKron 256; KochFrag 28.
b. Ostrze krojące ziemię pionowo lub poziomo; obydwa ostrza; vomer BartBydg, Mącz, Cn; burris, culter BartBydg; bura, rulla Mącz (11): BartBydg 20b, 38b, 173; Rulla Płużne żelázne naczinie/ do ochędożenia kroyu oraczóm należące Mącz 360a, 28b, 450d, 507c.
Wyrażenie: »kroj płużny, u pługa« (3 : 1): Rallum, instrumentum quo vomeres radendo purgantur, Naczynie/ króy płużny oskrobuyące/ cziśćiące. Mącz 345b, 81d, 82a, 507c.
c. Uchwyt pługa, czepigi (1): Burris. Pflugſterczen. Kroy. Mymer1 16.
2. Sposób skrojenia materiału i uszycia odzieży; fason, forma, kształt odzieży (11): LudWieś A4; Mącz 1c; BielSat C4; A by dzieſięć kroiow ná káżdy tydzień wymyſlił tedy káżdy chwalą. RejZwierc 58.

I sg w funkcji okolicznika lub przydawki okolicznikowej (5): Dalmaticus który ſie sławáckiem kroyem nośi. Mącz 77b, 149a; Sukienká proſtym kroiem záwſze nacudnieyſza ZbylPrzyg B4, A2v, B2.

W charakterystycznych połączeniach: kroj dziwny, mały, nietrafny, prosty (2), słowacki, żołnierski.

Przen: Sposób, wzór w ogóle (w rymach) (2): Kłádźćie háńbę ná bogi/ tym nieſłuſznym boiem/ Iáka ofiárá/ tákim ſczęśćié będźie kroiem Gréckim okrętóm GórnTroas 66; Wſzytko to ſproſna chytrość y Liśie zawoie: Przymioty nie vcżćiwe/ Iudaſzowe kroie. KlonWor 59.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Praecitatorium, croy BartBydg 121.

JB