[zaloguj się]
[pdf]

KROPKA (31) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N kropka kropki
G kropki krop(e)k
A kropkę kropki
I kropką kropkami
L kropce

sg N kropka (4). ◊ G kropki (2). ◊ A kropkę (4). ◊ I kropką (2). ◊ L kropce (7). ◊ pl N kropki (4). ◊ G krop(e)k (2). ◊ A kropki (4). ◊ I kropkami (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Dem. od „kropia” zwykle z neutralizacją funkcji deminutywnej:
1. Od znacz. ‘najmniejsza ilość płynu’; gutta Calep (20): Wezmi w aptecze Caſtoreum [...] rozpuſć w Nardowym oleyku/ vpuſzcżay iednę kropkę w vcho na nocz. FalZioł V 79v; SienLek 112v, 125v; Gutta. Minima pars aquae, vel alterius materiae liquidae et stilla vocatur. ‒ Kapka kropka. Calep 467a.
Przen: Odrobina, najmniejsza ilość; aliquantum, exiguitast guttula, mica, modicum, parvum, parvulum, paululum, pauxillum Cn [czego] (3):
Wyrażenia: »ani kropki« = nic, zupełnie nic (1): zá cżym v nich prawdy áni kropki iedney/ álbo wſtydu nie naydźie ReszPrz 65.

»maluczka kropka« (1): tilko żebych to mógł wierzyc/ że ſąd boży/ o mnie może być iako odmięnion abo vłżon/ i maluczką tropkę [!] nadźieie o lepſzem ſtanie miéć MurzHist R3.

Szereg: »sztuczka albo kropka« (1): pod namnieyſzą ſtucżką álbo kropką chlebá álbo winá poświęconego nie mniey ieſt zupełny Pan Chriſtus WujJud 178v.
a. Kropla spadająca z czego (zwlaszcza z dachu); pozostałość opadu atmosferyemego (4): Gdy kropki pádáyą z drzew. Mącz 181c; Potym przedemną ſzedł obłok pełny wody/ ſktorego ſię puśćił deſzcż gwałtowny/ á gdy przeſzły ony gwałtowne dżdże/ po nich ſzły kropki [superaverunt in ea guttae]. BudBib 4.Esdr 4/47, 4.Esdr 4/48; SkarŻyw 545.
[Wyrażenie: »kropka rosy«: Abowiém iáko namnieyſzé źiarnko ná wadze/ ták ieſt przed tobą okrąg źiemie: á iáko kropká roſy poránnéy/ która vpada ná źiemię [tamquam gutta roris antelucani, quae descendit in terram]. WujBib Sap 11/23.]
b. Łza (1): Superlachrymo, Opłákawam też z wierſzchu kropki puſzczam. Mącz 181d.
c. W funkcji przysłówka (8):

»kropkami« = po kropli; guttatim Cn (1): Instillo – Kropkami wpuſzcząm. Calep 545b.

Wyrażenie przyimkowe: »po kropce« = po kropli; guttatim Cn (7): oleiek w aptekach cżynią z iądrek brzoſkiniowych ktori ieſt doſwiadcżony na bolenie vſzu kiedy będzie ciepło po kropce w vcho wpuſzcżony FalZioł I 110c, I 48c; Substillum etiam, Nieyáka chorobá gdy yeden niemoże yedno po kropce wody puſzczáć. Mącz 426b, 150c; śikay mu on ſok z śikawką mośiędzową w oczy s kilká raz przez dźień po kropce SienLek 165v, 68; Calep 636b.
2. Punkt, znak diakrytyczny; accentus, acumen, apex, fastigium, interductus, interpunctio, punctum Cn (6): gdźie i to ſnać trzeba przypomionąc/ że przed śię v przes kropki kładą na początku ſłów MurzOrt B3; IAko w lláĉinie gdy vocalis podle drugiei ſtoi/ a kázzda ma mieć oſobny ſwoi clwięk/ tedy kropki nád nięmi nákrapiąmy JanNKarGórn H, G3v [2 r.], H, Hv.
3. Mała plamka, punkt; macula Mącz (2): Ferrugineas maculas habentes, Mayąć zárdziewałe kropki. Mącz 125a; Guttatus. Quod colorem habet, maculis quibusdam in modum guttaturum distinctum. ‒ Kropkami nakropiony. Calep 467a.
4. n-pers (2):
Zestawienie (2): woycziech Kropka miewall przechowiwanie wewſzi Chocziſchewſkiego Sowina LibMal 1543/72v, 1543/72.
*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Guttula, Kropka. Mącz 150c.

Synonimy: 1. kapka; 2. punkt; 3. punkt.

Cf KROPELKA

TZ