[zaloguj się]
[pdf]

KRZYWOPRZYSIĘSTWO (73) sb n

krzywoprzysięstwo (67), krzywo przysięstwo (6). ◊ -ſt- (71), -ſſt- (1), -zt- (1).

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N krzywoprzysięstwo krzywoprzysięstwa
G krzywoprzysięstwa
D krzywoprzysięstwu krzywoprzysięstwóm
A krzywoprzysięstwo krzywoprzysięstwa
I krzywoprzysięstwem krzywoprzysięstwy
L krzywoprzysięstwie krzywoprzysięstwach

sg N krzywoprzysięstwo (14). ◊ G krzywoprzysięstwa (14). ◊ D krzywoprzysięstwu (3). ◊ A krzywoprzysięstwo (17). ◊ I krzywoprzysięstwem (9); -em (5), -(e)m (4). ◊ L krzywoprzysięstwie (2). ◊ pl N krzywoprzysięstwa (8). ◊ D krzywoprzysięstwóm (1). ◊ A krzywoprzysięstwa (3). ◊ I krzywoprzysięstwy (1). ◊ L krzywoprzysięstwach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Stwierdzenie pod przysięgą fałszu, nieprawdy; periurium Mącz, Modrz, Calep, Cn; perfidia Mącz; iusiurandum malum, periuratiuncula, perfidum sacramentum Cn (64): Iacub ze Lwowa Napomową Matiſcha Rayeczkiego o krziwoprziſziąſtwo pogimani LibMal 1548/143v, 1548/144; KrowObr 38v; Mącz 80d, 335d, 401a; Iáko wiele ieſt przycżyn/ iáko wiele drog/ do krzywoprzyśięſtwá wiodących/ ták w ſądźiech/ iáko też w okopywániu gránic? ModrzBaz 140v, 86v, 87, 140v; Także y ná Scrutiniach, prżywiodą świádkow kupionych moc wielka nagotowánych ná krżywoprżyśięſtwo do ſądu. GórnRozm G3v, G2 [2 r.], G3, G4 [3 r.], H2 [2 r.], H2v (12); którégo wiárę y przyśięgę ten okrutnik naprzód krzywoprzyśięſtwem/ potym wſzyſtkimi fortelmi ſwémi/ zwoiowáć chce. OrzJan 106, 107; tedy nie odbiéráiąc przyśiąg z obn ſtrón/ dla krzywoprzyśięſtwá/ máią gránicé wedle ſumniénia ſwégo/ y przychyliwſzy ſie do Státutu/ et iuxta aequitatem vczynić SarnStat 471 [idem] 846, 768; [konfederacki] Páná przywodźi do krzywoprzyśięſtwá PowodPr 45; KlonWor 3.

krzywoprzysięstwo czyje [w tym: G sb i pron (5), pron poss (3), ai poss (1)] (9): SeklKat F4; Mącz 185a; Collátinus godne karánie krzywoprzyſięſtwá ſwego od Bogow odnieſie Phil E3; Bo/ do czegóż inſzégo mierzyły iego [cesarza tureckiego] owé krzywoprzyśięſtwá/ którémi ón ná wáſzéy K. M. przymiérza wymatał/ ieno áby fortélem doſzedł tego v ćiebie OrzJan 74; Turczynowi [...]/ ábyś nie wierzył: náwet temu krzywoprzyśięſtwu tureckiému OrzJan 112, 83, 110, 115; PowodPr 45.

W połączeniach szeregowych (18): niemniey dla niezliczonych złych rzeczy/ ktore s tąd [z cudzołostwa] pochodzą/ to ieſt/ krzywoprzyſyęſtwá/ fáłſzywe świádectwá/ gwałty/ krzywdy/ zdrádliwe oſzukánia prawdźiwych dźiedźicow/ porubſtwá/ nierządy/ y innych wiele złych rzeczy GroicPorz kk3v; BibRadz Os 4/2; Mącz 126b; BiałKat 206; ktorzi w trącáią w ſercá y w myśli ludzkie kśięgi y pieśni/ o ſproſnych miłośćiách/ o ſzaleńſtwách/ łágodnych namowách/ krzywoprzyśięſtwách/ y o inſzych tem podobnych ſzalonych gámráckich ſztukách. ModrzBaz 53; Cudzołoſtwá/ złodźieyſtwá/ krzywoprzyśięſtwá/ tákie ſą wyſtępki/ o ktorych káżdy rozumieć muśi/ że ſrogiego karánia godne. ModrzBaz 77v, 107v; CzechEp 325; GórnRozm D, L; ieſli pokażę/ że zdrádą/ że krzywoprzyśięſtwem/ że rozboiem powſtał/ niewiérzćieſz tym/ którzy inákſzégo ſą rozumienia OrzJan 25, 28, 103; LatHar 114; PowodPr 24, 42; SkarKazSej 705a, b marg.

W charakterystycznych połączeniach: krzywoprzysięstwa karanie, mściciel; krzywoprzysięstwy pomazać; na krzywoprzysięstwo kaźń (2); o krzywoprzysięstwo karać (a. skarany) (2), poimany; w krzywoprzysięstwo upaść; za krzywoprzysięstwo pomsta boża (2), skarać.

Zwroty: »czynić o krzywoprzysięstwo« = oskarżać o stwierdzenie przysięgą fałszu (1): Nie może też Powod przećiw niemu czynić o krzywoprzyſyęſtwo GroicPorz z4v.

»krzywoprzysięstwa się dopuścić (a. dopuszczać)« = periurium committere Modrz (2): Obstringere se periurio, Krziwo prziſiąć krziwo prziſięſtwá ſie dopuśćić. Mącz 422a; ModrzBaz 86.

Wyrażenie: »jawne, jasne krzywoprzysięstwo« (4 : 1): kogożby to tu winowáć/ w tak iáſney rżeczy/ y iáſnem krżywoprżyśięſtwie? GórnRozm G3; OrzJan 115; wſzyſtkie inſze perſony kátolickie obowięzuie ſumnieniem/ przećiw przyśiędze raz ná krzćie Bogu vcżynioney. Coby było iáwnym przećiw Bogu ſámemu krzywoprzyśięſtwem. PowodPr 45, 45; SkarKazSej 705a.
Szeregi: »kłamstwo a krzywoprzysięstwo« (1): Ktore oświádcżenie ieſli bywa dla oſzukánia kogo/ á niezgadza ſię z vmysłem/ ieſt kłamſtwo á krżywoprżyśięſtwo [mendacium et periurium]. ModrzBaz 86v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.].

»przysięga i (ale) krzywoprzysięstwo« (2): ZLy zwyczay w przekłádániu Roków ná Wiécách głównych y ná Rocéch Ziemſkich od poddánych náſzych do tego czáſu był chowan: zkąd ſie rozmáité przyśięgi y krzywoprzyśięſtwá [iuramenta et periuria JanStat 480] wczynáły/ y choroby zmyśloné bywáły állegowáné SarnStat 768; PowodPr 48.

2. Złamanie, niedotrzymanie przysięgi (5): Tákże też y kápłan/ mnich/ mniſzká/ gdyż Bogu czyſtość ſlubili/ w małżeńſtwo ine wſtępić nyemogą. A yeſli ſye ſeymuyą/ toć będźye cudzołoſtwo y przeklęty inceſtus z krzowoprzyſyęſtwem [!]. KromRozm I C2v; OrzRozm B4v.
Fraza: »[na kim] krzywoprzysięstwo zostało« = kogoś obciąża zarzut niedotrzymania przysięgi (1): [Konrad] poſłał do mieſzcżan ná zamek áby mu poddali zamek. Ktorzy odpowiedzieli: Iż nie ſłuſzno nam thego vcżynić gdy ieſzcżo Leſtko żyw ktoremuſmy przyſięgáli/ bo by przez to ná nas krzywo przyſięſtwo zoſtáło. BielKron 365.
Szeregi: »zdrada a krzywoprzysięstwo« (1): któréy [Grecji] Pánem zoſtał/ nie inſzą drógą/ iedno przez zdrádę/ á krzywoprzyśięztwo. OrzJan 102.

»krzywoprzysięstwo i złamanie ślubow« (1): Haeretykowie/ y zbiegli mniſzy nie ſłuſznie tym krzywoprzyśięſtwá ſwe y złamánie ślubow wymawiáią/ żeby im Bog nie dał tego dáru. WujNT 80.

*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Mącz 178d; Krzywoprzyśięſtwo. Periurium, perfidia. Calag 346a; Calep 783b [2 r.].

TZ