Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: KUPNINA

Następne hasło: [KUPNOŚĆ] »

KUPNO (44) sb n

Fleksja

	sg	pl
N	kupno
G	kupna
A	kupno	kupna
I	kupnem
L	kupnie	kupnach
V	kupno

sg N kupno (3). ◊ G kupna (9). ◊ A kupno (11). ◊ I kupnem (11); -em (5), -(e)m (6). ◊ L kupnie (6). ◊ V kupno (1). ◊ pl A kupna (2). ◊ L kupnach (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) ‒ XVIII w.

Znaczenia

1. Nabycie czegoś od kogoś za pieniądze na podstawie obopólnej zgody (23)
2. Otrzymanie, pozyskanie (2)
3. Przekupstwo (5)
4. To, co kupione od kogoś (5)
- Przen: Ludzie odkupieni przez Chrystusa (1)
5. Zapłata, ekwiwalent za rzecz nabytą (7)
- Przen: Cierpienie i śmierć Chrystusa w dziele odkupienia (3)
6. Pisemny akt nabycia (2)

1. Nabycie czegoś od kogoś za pieniądze na podstawie obopólnej zgody; emptio Modrz (23): tedy Sędźia potwierdzáiąc ono kupno/ bierze czapkę od tego ktory przedáie/ á kłádźie ią ná głowę tego/ ktory ono imienie kupuie GroicPorz 12v, 12v; Leop Lev 25/25; Aleć mi to ieſt z wielkim podziwieniem/ iż tego kupná nie wpiſano w kſięgi źiemſkie BielKron 348v; SienLek 164v; KochFr 31; Pararius ‒ Swiadek vkupna. Calep 753b; Bo ſtárzy ludźie z przodku póki signatum aurum, argentum, et aes nie było, tedy ieno rzecz zá rzecz, speciem pro specie, terram pro terra zámięniáli. A to frymárkiem właſnie zową. A ieſli koniá zá ſuknią, álbo wino zá pſzenicę, to zamiána. Ieſli zá pieniądze, to zową kupnem. SarnStat 1269, 548, 689 żp; rozradza mu kupno CiekPotr 42, 41 [2 r.]; KlonWor **2.

kupno czego (2): Wſzákże nie ieden ſye téż ſpárzy ná kupnie támtych Stáwów Strum K4v; SarnStat 671.

I sg w funkcji okolicznika sposobu: »kupnem« (1): Miał Nagot wieś, którą trzymał z przodku zaſtáwą, á potym kupnem SarnStat 1286.

W połączeniach szeregowych (5): Potym Sędźia włoży czapkę ná kupuiącego iáko wyſzſzey powiedźiano/ y thym znákiem ono kupno/ dar/ álbo odſtępek vtwirdźi y vmocni. GroicPorz 13; Bo ledwieby ſię która miedzy ludźmi ſpráwá náleść mogłá/ ktoraby ſię nie zámykáłá/ kupnem/ przedażą/ odmiáną/ dárowizną/ naymem/ viednániem śiebie ná co [emptione, venditione, permuiatione, donatione, conductione, locatione] ModrzBaz 76v; SarnStat 1014, 1022; SkarKaz 310a.

Szereg: »kupno i frymarki« (1): bo kupná y frymárkow ták dobre zwycżáie iáko y práwá dopuſzcżáią [est enim et emptio et commutatio] ModrzBaz 49.

2. Otrzymanie, pozyskanie (2):

kupno czego (1): Zelázo nam oycowie zoſtáwili ná obronę/ nie Złoto ná kupná wolnośći. BielSpr 39.

Wyrażenie: »zyskowne kupno« (1): y powiedział mu o zyſkownym bárzo kupnie y o pogodzie do połowu duſznego w przednim mieśćie Antyochiey SkarŻyw 536.

3. Przekupstwo (5): A o tym yáko dźyerżyſz/ gdźye biſkupi á kápłani nye zá godnoſcyą/ ále zá zaſlugą (nye záwżdy vtćiwą á pobożną) álbo zá kupnem/ álbo zá krwyą/ álbo też zá mocą á chytroſcyą yáką ku przełożeńſtwom koſcyelnym przychodzą? KromRozm III Lv; ModrzBaz 6v; KlonWor 15.

I sg w funkcji okolicznika sposobu: »kupnem« (1): ſztuką/ ábo kupnem/ ná vrzędy wchodził KlonWor 16.

Zwrot: »za kupnem co otrzymać« (1): Aleć záprawdę mnieyſzy to był wyſtępek zá kupnem co otrzymać [ex empto obtinere]/ nie trapiąc ludzi áni gwałtu cżyniąc/ niżli z wiela ludzi záfráſowániem y ćięſzkim obráżeniem cżego doſtáwáć ModrzBaz 6v.

4. To, co kupione od kogoś; emptio JanStat; res empta Cn (5): BielKron 44v; SarnStat 689 [2 r.]; W kupno náſze chciałbym wniść z dobrymi vroki, Zono winſzuy, żeby nam w tym domu mięſzkánie Zdrowiem, ſzcześciem, y z káżdey miáry ſię nádáło. CiekPotr 5.

Przen: Ludzie odkupieni przez Chrystusa (1): áby on [Chrystus] ná potym iákiey ſzkody nie miał w ták koſztownym kupnie ſwoim/ ktore on ſobie wielkiemi pracámi ſwoiemi/ á nákoniec krwią ſwoią ſwiętą á ſmiercią ſwoią niewinną/ kupić á pozyſkáć racżył. RejPos 292.

5. Zapłata, ekwiwalent za rzecz nabytą (7): Náymu nierządney niewiáſty/ áni kupná pśiego [precium canis PolAnt, Vulg; zapłáty psá WujBib] nie wnoś do koſćiołá Páná Bogá twego zá iákimkolwiek ſlubem/ (marg) Kupno pſie ták rownie poczytha/ iáko naiem niewiáſty nierządney ábowiem pies ieſt beſtya nieczyſta/ okrutna y nie powśćiągliwa w nieczyſtocie (‒) BibRadz Deut 23/18; SkarŻyw 92, 203.

Przen: Cierpienie i śmierć Chrystusa w dziele odkupienia (3): a zwłaſſcza ześ ie tobie [dusze] właſnie przywlaſſczyc raczył przez drogie kupno [Empti enim estis pretio magno. Vulg 1.Cor 6/20] RejPs 53; Kupieniśćie ſą kupnem [Pretio empti estis Vulg 1.Cor 7/23]/ nie bądzćięſz niewolnicy ludzcy: kupno krzyż názwał (Apoſtoł) SkarŻyw 92; SkarKaz 245a.

6. Pisemny akt nabycia (2): Zupnik [...] do tych koni/ któré ſą w kupnie wyráżoné [qui sunt in emptione expressi JanStat 41]/ to ieſt/ do cztérzéch/ ma chowáć iednégo ſługę godnégo SarnStat 376, 548.

Synonimy: 1. nabycie; 2. otrzymanie, pozyskanie; 3. przekupowanie; 4. nabytek; 5. zapłata.

Cf 1. KUPIENIE, [KUPINA], KUPNINA