[zaloguj się]
[pdf]

KUPOWAĆ (303) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf kupować
indicativus
praes
sg pl
1 kupuję kupuj(e)my, kupujem
2 kupujesz
3 kupuje kupują
praet
sg pl
1 f -m kupowała m an
2 m -ś kupowåł m pers -ście kupowali
3 m kupowåł m pers kupowali
f kupowała m an
n subst kupowały
fut
sg pl
2 m m pers będziecie kupować
3 m będzie kupowåł, będzie kupować m pers będą kupować
imperativus
sg pl
2 kupuj kupujcie
3 niech kupuje
conditionalis
sg pl
2 m byś kupowåł m pers byście kupowali
3 m by kupowåł m pers by kupowali
impersonalis
praet kupowåno
con by kupowåno
participia
part praes act kupując

inf kupować (99). ◊ praes 1 sg kupuję (14). ◊ 2 sg kupujesz (3). ◊ 3 sg kupuje (26). ◊ 1 pl kupuj(e)my (4) BielŻyw, GórnDworz, BielSpr, SkarKaz, kupujem (2) KochFr, SarnStat; ~ -ém SarnStat, -em KochFr. ◊ 3 pl kupują (47). ◊ praet 1 sg f -m kupowała (1). ◊ 2 sg m -ś kupowåł (2). ◊ 3 sg m kupowåł (14). f kupowała (3). ◊ 2 pl m pers -ście kupowali (1). ◊ 3 pl m pers kupowali (25). subst kupowały (1). ◊ fut 3 sg m będzie kupowåł (2), będzie kupować (1); będzie kupowåł GliczKsiąż, będzie kupowåł: będzie kupować RejAp (1 : 1). ◊ 2 pl m pers będziecie kupować (3). ◊ 3 pl m pers będą kupować (2). ◊ imp 2 sg kupuj (10). ◊ 3 sg niech kupuje (1). ◊ 2 pl kupujcie (1). ◊ con 2 sg m byś kupowåł (1). ◊ 3 sg m by kupowåł (4). ◊ 2 pl m pers byście kupowali (1). ◊ 3 pl m pers by kupowali (11). ◊ impers praet kupowåno (9). ◊ con by kupowåno (3). ◊ part praes act kupując (12).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) ‒ XIX w.

Iter. od „kupić”:
1. Od znacz. ‘nabyć coś od kogoś za pieniądze na podstawie obopólnej zgody’; emere, mercari Mącz, Calep, Cn; comparare Mącz, Cn; praestinare Calep; permutare Cn (267): BielŻyw 92; Leop 1.Cor 7/30; UstPraw E2; BielKron 73v; Auctarium, Przidátek. Podwyſzenie mytá/ kiedy yeden przed drugiem kupuyąc podwyſzſzá/ albo/ náddaye więcey nad drugiego Mącz 20b, 62a, 85c, 102c [4 r.], 217b, 280a; RejAp 44b; RejPos 340v; á ten ktory kupuie [qui emit] niechay będzie iákoby miał vtráćić. BudBib 4.Esdr 16/42; SkarŻyw 335; Iżbyśćie do mnie kupowáć. Potym cżęśćiey przychadzáły MWilkHist C3v; GórnRozm A4 [2 r.]; Calep 360b [2 r.], 654a, 791b, 835b, 840a; GostGosp 152; GostGospPon 169; WujNT Matth 25/10, 1.Cor 7/30, s. 879 marg; SarnStat 1270.

kupować czego (16): Mily Iezus rzekl k niey: Dáymi pitz/ bo zwolenicy byli od niego odeſſli do miaſta kupowatz ſtrawy. OpecŻyw 49v; HistJóz C2; a maſla ſam Iuraſchek zhannuſſem kupovali na Rynkn LibMal 1544/92, 1543/ 67v; BibRadz Gen 43/20, 2. Reg 4/6; BielKron 126, 457; RejZwierc [203]v; Strum L4; CzechRozm 110; SarnStat 389, 967. Cf kupować czego za co.

kupować czego za co (2): Owſá zá groſz kupowáć mieli SarnStat 901, 903.

kupować kogo, co [w tym: kogo (13), co (żywotne) (10), co (nieżywotne) (123)] (146): BierEz A4, B3, P3v; MetrKor 40/825; HistJóz Cv; á kto nie ma tego korzenia ktore kupuią w kramie: dobri ieſt chrzan/ gorcżycza/ cżoſnek FalZioł IV 42a, V 49v [2 r.], 52v; LibLeg 10/65, 11/138; LibMal 1546/113, 1547/129v; RejKup H; BielKom D8; GliczKsiąż Iv, M5; GroicPorz h3v, 12v; Leop Gen 41/57, Deut 2/6, Ier 32/44, 2.Mach 8/25; UstPraw D4v, E, Ev; Chłop co ornat kupował. RejFig Cc8v, Aa6; RejZwierz 100, 102, 106; BibRadz Gen 47/14, Deut 2/6, Ier 32/44, 2.Mach 8/25; Goski A2v, A3; sſtał ſie wielki głod w Sámáryey/ iż iedná głowá Oſla byłá zá LXXX. ſrebrnych pieniędzy/ ták iż gnoy gołębi kupowáli ieść BielKron [852]v, 41v, 142, 158, 261v, 264 (17); KwiatKsiąż H4v; Mącz 366d, 377b; SienLek 186; RejPos 306; BielSat Hv; HistLan C2v; KuczbKat 350; RejZwierc 27v; WujJud 198; BudBib 2.Reg 4/6; Strum K4; CzechRozm 236; A to hándlowánie zakupniow/ dla tego ieſt wielce ſproſne/ iż kupuią towáry [merces emant]/ żeby ie záśię dla zyſku przedáli/ też á nie inſze/ by namniey ich niepolepſzywſzy ModrzBaz 34, 34v [2 r.], 141v; KochOdpr D2; y dowiedział ſię (od tego ktory im chleb kupował y tám nośił) mieyſcá ná ktorym mieſzkáłá corká iego. SkarŻyw 487, A3v, 16, 434; MWilkHist A4v; CzechEp 14; BielSen 19; ArtKanc K20v; GórnRozm Gv; Iárzynę łácniey wypleć/ niżli ią kupowáć cudną ná naśienie. GostGosp 106, 10, 56, 70, 110, 140, 152 [2 r.]; chodząc po tárgu kupuie: Tu ſól/ tu gárnce/ tu koćieł miedźiány/ Tu króy/ tu lęmieſz/ tu wóz okowány KochFrag 28; WyprPl A2v; WujNT Matth 13/44, s. 167; SarnStat 246, 258, 277, 290, 293 (17); Bo Pogáni niewolnikow ábo krwią ſwoią ná woynie nábywáią/ ábo ich kupuią. PowodPr 68; SkarKaz 551b; CiekPotr 9, 55; KlonWor 56, 68. Cf kupować co za co, co po ile.

kupować co za co (31): Pokármy ſobie od nich będziećie kupowáć zá pieniądze [emits ab eos pecunia]/ też będziećie ieść: wodę takieſz kupiwſſy będziećie cżerpáć y pić. Leop Deut 2/6, 2.Par 1/16, Ier 32/44; BibRadz Deut 2/6, Ier 32/44; Tedy mu Piotr s. rzekł: Pieniądze twoie niechay będą tobie ná potępienie/ ábowiem mnimałeś dáry Boſkie zá pieniądze kupowáć. BielKron 142, 41v [2 r.], 272v, 294v; BielSat B4v; BielSpr 14v, 58, 70v; BudBib Eccli 20/12; ModrzBaz 34v; KochOdpr D2; SkarŻyw 107; BielRozm 15; PaprUp K2v; GostGosp 148; korzec Pſzenice zá dwá groſzá/ Zytá zá groſz/ Owſá zá groſz kupowáć mieli [emere debuissent JanStat 722] SarnStat 903, 435 [2 r.], 901 [2 r.], 903, 926, 1269 [2 r.]; GrabPospR L.

kupować co po ile (1): bo w ten cżás korzec pſzenice po ośmi złotych kupowano HistRzym 10v.

kupować czego (po przeczeniu) (28): BierEz B2, B3; Panna Maria s tych ſkarbow niekupowala folwarkow/ mlynow/ grodow/ anij odzieniá drogiego/ ale to wſſytko vbogim rozdala OpecŻyw 25; LibLeg 11/137v, 138; GroicPorz b4; UstPraw F3v; RejAp 152v; BielSat N4v; ModrzBaz 6v, 44, 48; GórnRozm A4 [2 r.]; Nowych powrozow nie kupowáć/ áż ſtáre oddádzą goſpodarze ſzkutni. GostGosp 90, 8, 32, 40, 142, 146 (10); WyprPl B3v; SarnStat 288, 931; CiekPotr A.

kupować od kogo (8): ComCrac 19v; abi Borzoboathi samotrzecz prziſzyagl yako od pana Woyewodi volow nyekvpowal. LibLeg 11/138; Leop Deut 2/6; BielKron 294v; Mącz 230c; RejAp 151, 152v; CzechEp 14; GrabPospR L.

kupować u kogo (17): iſch ten ze Glowa byye narzeſſz a thedi wiedzial yako wyely myąſza vnyego kupowala LibMal 1543/67v, 1547/129v; LibLeg 11/138; RejKup e2v; BielKron 41v, 261v, 433v, 437, 465v; Strum K4; CzechRozm 110, 220; KochOdpr D2; Aby Kmieć ieden v drugiego roley áni zaśiewkow nie kupował. GostGosp 166; SarnStat 1049; CiekPotr 9, 41.

kupować komu, czemu (10): ComCrac 19v; GliczKsiąż P; Leop Deut 2/6; OrzRozm O4; WujJud 197v; A óni mu piwá á przedkiem gorzałki kupuią. Strum L4; zá ieden kupował ſobie trochę grochu SkarŻyw 107, 407, 487; GrabPospR L.

kupować za co (35): gdy iuż nie mieli zacż kupowáć/ żywił ie Iozeph on rok dáwáiąc zboże zá dobytek. BielKron 18; BudBib 1.Par 21/24; GrabPospR L. Cf kupować czego za co; co za co.

kupować czym [= w jakiej ilości, z a jaką cenę] (6): Poznań y inſze Miáſtá nie mogą nikomu w Iármárk bronić przedáwáć/ kupowáć łokćmi/ wagámi/ czego Woiewodowie máią doyźrzeć. UstPraw F3v; KochOdpr D2; W Ieśieni lepiey w ſkorách nákupić bydłá do ſolenia/ niż ie ná rynku bochy kupowáć GostGosp 70, 152; KlonWor 67. Cf »kupować ceną [jaką]«.

Ze zdaniem dopełnieniowym [zawsze: co] (5): RejFig Aa7; BielKron 462; á zá zboże kupowáli co komu było potrzebá. BielSpr 14v; Przeto im potym dáie wolność/ áby w iátkách ſobie kupowáli co chcą WujJud 197v; GostGosp 148.

W połączeniu szeregowym (1): żony nye poymye wylicżáyąc ſwe nyedoſtátki/ á miłoſnice będzye myał z doſtátkyem/ they będzye dodawał/ nákłádał/ kupował y ſpráwował. GliczKsiąż P.

W charakterystycznym połączeniu: drogo kupować (4).

Zwroty: »na borg kupować« (1): Pan ktory chce pieniądże zebráć pobożnie/ niech [...] ná borg nic nie kupuie GostGosp 152.

»kupować ceną [jaką]« (1): Nuż gdyby żywność w woyſce ſzáfárze Krolá Iego M. záwiedáli/ á od nichby żołnierz kupował ceną poſtánowioną GrabPospR L.

bibl. »kupując kupić« (1): kupuiąc kupię zá śrebro słuſzne [sed emendo emam in argento pleno]/ Bo nie wezmę co (ieſt) twego Iehowie żebych ofiárował BudBib 1.Par 21/24.

»kupować pokątnie« (1): W Mieśćie/ w domiech/ ták w nocy iáko wednie/ żadnych rzecży nie kupowáć pokątnie/ iedno iáwnie ná rynku/ álbo z wiádomośćią vrzędu. GostGosp 146.

»na przekup [= na handel] kupować« (2): KTórzykolwiek ná przekup co kupuią w mieſćiéch y w miáſteczkách/ ći targowé zwykłé y ſłuſzné płáćić będą powinni SarnStat 277, 1241.

»na zysk kupować« (1): Sector [...] Który [!] ná zysk kupuyą ymienie tych którzi ye ku ręku Rzeczypoſpolitey vtráćili. Mącz 377b.

Szeregi: »kupować, (i) płacić« (2): SeklKat L2v; Wſzákże námniey ći niegwałcą Przykazánia thego/ ktorzy ty rzecży chcą kupić álbo też ſpráwiedliwie kupuią y płácą/ ktore przedáią ſąśiedźi. KuczbKat 350.

»przedawać, (i, albo, a, ale itp.) kupować« = emere et vendere Vulg, PolAnt [szyk 29 : 23] (52): MetrKor 40/825; Dzień ten godny ku wſzytkiemu/ iedno ku milowaniu nicz, Przeday, kupuy, na drogę wyiezdz. FalZioł V 50, V 50, 53; LibLeg 6/78v; SeklKat L2v; Leop 1.Mach 13/49; UstPraw D4v, F3, F3v; Iezus [...] począł wyrzucáć ty ktorzy kupowáli y przedawáli w kośćiele BibRadz Mar 11/15, Luc 17/ 28; Goski A4 [2 r.], *2v [2 r.], *3 [3 r.], *3v [2 r.], *4 [3 r.], 20v [2 r.]; Też ktoby święconą rzecż kupował álbo przedawał/ obá winni świętokupſtwá. BielKron 158, 261, 264, 431, 437v; Ten céni ktory przedáye/ ten targuye który kupuye Mącz 85c; Foro uti proverbium, Vmieć kupowáć y przedáwáć/ to yeſt vmieć ſie obeyść. Ná wſziſtko ſie godźić. Mącz 135a, 135a, 251c, 487b; RejAp BB4; CzechRozm 236; ModrzBaz 48; WujNT Matth 21/12, s. 167, Luc 17/28, 19/45; SarnStat 258, 282, 290, 913, 926; CiekPotr 9; KlonFlis H2 [2 r.]; KlonWor 67.

W przen (1):
Szereg: »kupować i przedawać« (1): A któż inyw Domu Bożym kupuie y przedáie/ iedno nie kácérze OrzQuin Aa3v.
2. Od znacz. ‘otrzymać, pozyskać, dostać’ (36): KrowObr 37; na on cżás świętokupſtwo/ máło ich było ktorzy by ie ſobie zá grzech mieli/ kupuiąc y zámiány cżyniąc beneficyámi. SkarŻyw 574.

kupować co (27): vtzą was [...] Abyſćie vnich tákowe Mſze náymowáli/ kupowáli/ Trycezymy/ y Wotywy KrowObr 194; WujJudConf 91v; CzechRozm 220; Simonia ieſt/ gdy kto ſwięte rzecży/ albo duchowne vrzędy kupuie. ModrzBaz 139 marg, 39, 74; Drogi ſkarb/ drogo święći kupowáli/ ná wielką zaplátę ćięſzko robili. SkarŻyw 21; Zmowili Iudaſzá Heretykowie: náięli zdraycę Heretyká/ áby go zábił: dáli pieniądże krew kupuiąc. SkarŻyw 373, 63; GórnRozm G3; PaprUp G4; OrzJan 61; SarnStat 954; SkarKaz 207a, 610a; KlonWor 9, 12, 15 [3 r.]. Cf kupować co czym.

kupować co czym [= za co, w jaki sposób] (7): ia ieden nie chwaliłbym tego w. m. kiedybyś ſobie dáry miłość/ kupowáć miał GórnDworz Cc2; PaprPan I4; oni co zmartwychwſtánie Chryſtuſowe prawdziwe/ y od ich ſtraży wyznáne/ pieniędzmi fałſz kupuiąć/ zágáśić vśiłowáli/ z ſzczyrey złośći nie z żadney nie wiádomośći grzeſzyli. SkarŻyw 80; KochFr 72; KochPam 81; PaprUp Ev; Ten wieczną ſławę ſzáblą kupuie ZawJeft 37.

kupować czego (po przeczeniach) (2): áby ſkaźni y Práwá w Máydeburgu nie kupowano/ y tákże v Miaſt Króleſtwá náſzégo v Sędźi/ Wóytów/ Láwników/ Przyśięgłych SarnStat 955, 955.

kupowαć u kogo (7): RejPos 23; CzechRozm 220; GórnRozm G3; przetóż tym práwem iáko baczyćie/ nie to myślili/ áby królowie wáſzy poſługę wáſzę v was kupowáć mieli OrzJan 61; SarnStat 955; SkarKaz 207a, 610a.

kupować komu [w tym: sobie (5)] (5): KrowObr 85v; Pan Ian Tarnowſki/ Káſztellan Krákowſki/ imienie ſobie w Czechách kupował OrzRozm O4; GórnDworz Cc2; Niefarbowanich nam Kaſztelanow potrzeba [...] nietakich co ſobie kupuija the mieſza [lege: miesca] pochlebſtwem wolnoſtz naſze przedawaiac PaprUp Ev, I4.

kupować za co (3): KrowObr A4v; RejPos 23; Pieniądze twoie niech zoſtáną z tobą ná zátrácenie/ iżeś dáry Boſkie zá pieniądze ſzácował álbo kupowáć chćiał [donum Dei per pecunias possideri PolAnt Act 8/20] WujJudConf 91v.

W charakterystycznym połączeniu: kupować drogo (2).

Szereg: »kupować i przedawać« (1): Ci co kupuią vrząd y ći co przedáią/ Obá Iudaſzowego Cechu ſię trzymáią KlonWor 15.
Przen: Uważać, brać [kogo za co] (1): Y tym błażeńſtwem/ cbcąc ſie przedáć zá zbytnie ſprzyiázliwe/ á dobrotliwego ſercá/ kupuiemy ie więc/ zá wielkie mátácże/ á głupie pochlebce. GórnDworz N6v.

Synonim: nabywać.

Formacje współrdzenne cf KUPIĆ.

Cf KUPAĆ, KUPOWANIE, KUPOWANY, KUPUJĄCY

JB