[zaloguj się]
[pdf]

RADŁO (7) sb n

a jasne; o prawdopodobnie jasne (tak w -o).

Fleksja
sg pl du
N radło radle
A radło
I radł(e)m radły

sg N radło (3). ◊ A radło (2). ◊ I radł(e)m (1). ◊ pl I radły (1). ◊ [du N (cum nm) radle.]

Sł stp: radło, redło, Cn: radło, Linde XVIII w.: radło.

1. Prymitywne narzędzie służące do orania; stiparium, stifale BartBydg; dentale, vomer Cn (6): BartBydg 150; Rudetum, Mieyſce pełne rumu też rola którą z nowu drzeć rádłem poczęto. Mącz 360a; [pół warsty grochu, jęczmienia warsta, 2 wozy, 2 pługi zielazne, 2 radlie zielazny, zgoła sprzętu domowego dosyć ostało. InwSzlachKal 1573 nr 25.]

W połączeniu szeregowym (1): [kmieć ma mieć] Do roley pług/ rádło/ iárzmo/ bronę. GostGosp 30.

Zwroty: »radłem orać« (1): Minoribus aratris moliuntur, Mnieyſzemi rádły orzą/ drą ziemię. Mącz 229a.

peryfr. »wziąć radło i kozicę« = zostać rolnikiem (1): Ktorey [godności] yeſliby [chętny na kapłaństwo] nye myał/ nyechay go nye tylko nye prziymuye/ ále áni onym nyechayby nye zbyelił. Rácżey nyechay weźmye rádło y koźicę/ á ożeniwſſy ſie domá nyech zá woły poganyáyąc treluye. GliczKsiąż O6.

Przen (1): Bo ten [Chrystus Pan] ieſt iſcie ná wſzem prawdá nie omylna/ Strzeſzże iego náuki wierz mi żeć to pilna. Lepſzeć to niż złamáne rádło. LubPs gg2.
2. Oranie radłem (1): Item/ ná Wioſnę zbudowáć co nowego. Item/ vgor/ rádło/ broná ná ktorey wſzyſtko należy. GostGosp 164.

LWil