[zaloguj się]
[pdf]

NAGLĘDAĆ (25) vb impf

W inf: naględać (4), RejKup, BielKron, RejZwierc (2). W pozostałych formach: nagląd-.

Oba a jasne.

Fleksja
inf naględać
indicativus
praes
sg pl
1 naglądåm, naględåm
2 naglądåsz
3 naglądå naglądają
praet
sg pl
3 m naglądåł m pers naglądali
f naglądała m an naglądali
fut
sg
1 m będzie naglądåł
imperativus
pl
3 niech naglądają

inf naględać (3). ◊ praes 1 sg naglądåm (3) Mącz (2), Calep, naględåm (1) RejKup. ◊ 2 sg naglądåsz (1). ◊ 3 sg naglądå (2). ◊ 3 pl naglądają (2). ◊ praet 3 sg [m naglądåł.] f naglądała (3). ◊ 3 pl m pers naglądali (1). m an [wilcy] naglądali (1). ◊ fut 1 sg m będzie naglądåł (1). ◊ imp 3 pl niech naglądają (1). ◊ part praes act naglądając (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI ‒ XVIII w.

1. Zaglądać; inspectare Calep, Cn; aspectare PolAnt; respicere Vulg; inspicere, introspicere Cn (16): Inspecto ‒ Vſtawnie nagliadąm. Calep 544b.

naględać do czego (3): BierEz P2v; A dzyerżąc ſwoy herb w ręku ſobie roſkoſzuie. Kołyſze ſobie głową y tám y ſam ſiedząc/ Do herbu náglądáiąc RejWiz 167; Poddáłá ſie wſzytká Hiſzpánia Krześciáńſkiey wierze/ y nie śmieią obrzezáńcy dáley do Hiſzpániey náględáć. BielKron 279.

naględać w co (4): Goſpodarz przydzie bákáiąc/ W kożde iáſli náglądáiąc BierEz R3, O2v; Leop Eccli 21/26; Ale Pan zámordował z ludu Betſámes/ przeto iż náglądáli w Skrzynię Páńſką BibRadz 1.Reg 6/19; [Táki ogień ſkąd pali ſkáły twárdoźiemne/ Zgádnąć myślił Philozoph y ſkry nieodmienne. Co dźień w piekło náglądał coby wzdam gorzało BielawMyśl Ev].

naględać dokąd (1): Magdalena [...] wrociwſſy ſie do grobu/ gorzko plakala/ powtoré ij potrzecié tam naglądala OpecŻyw 165.

naględać czym [= którędy] (3): Ośieł gdy ſie był rozbolał/ Słynąć było iż vmrzeć chćiał: Wilcy ze pſy nádchadzáli/ Dziurámi do domu náglądáli. BierEz P2v, O2v; Szalony oknem będzie náglądał w dom [Stultus a fenestra respiciet in domum]/ ále mąż náucony przed domem ſthánie. Leop Eccli 21/26.

W przen (6):

naględać w co (1): wdáiem ſie ſami w niebeſpiecżeńſtwo w ijch [kacermistrzów] śieći y ſamołowki náglądáiąc. SkarŻyw 59.

Zwroty: »do cudzego, do cudzych mieszkow naględać« = kraść (1:1): Manticulor, Krádnę. Do cudzych mieſzkow náglądam. Mącz 208d; Lepiey ábyś doźrzał ſwego/ Niż náglądaſz do cudzego. RejZwierc [233].

»do garnca [czyjego] naględać« (1): muſiał nie ták z bliſká ſrogi nieprzyiaciel twoy/ o którym było iedno iáko w báſniach ſłycháć/ do gárncá twego náględáć. RejZwierc 188.

»w kofel, [we zban] naględać« (1): Bo będzie drugi wolał gdzie w cieniu pod dębem leżeć/ albo w kofel náględáć/ niżliby fie tym co ieſt iemu potrzebnego albo pożythecżnego páráć miał. RejZwierc 113; [Prawdáć ieſt iż Bog pomaga Ale temu kto go żąda A themuć ſie niechce żędáć Ktory we zban zwykł náględáć KorczRozm A4].

Przen: Szpiegować [do czego] (2): OrzQuin Y3v; zdrad tureckich zewſząd pełno/ y iuż tu do Polſki wſzyſtek nágląda y żadna go rzecz niezátrzyma OrzJan 89.

naględać przez co [= którędy] (1): Turek Bábilóńſki Król/ z Węgier do Polſki przez Beſchkit nágląda/ Wołochy y Tátáry ná nas pogotowiu ma OrzQuin Y3v.

2. Spoglądać, kierować wzrok w jakimś kierunku, obserwować (6): Podzmy przed ſię naglądaiącz chociay tak ſprzełaią RejJóz M.

naględać k(u) czemu (2): [liszka] Cżęſto ku lwowi náglądáłá/ Ni ocż go ſpytáć nie śmiáłá. BierEz Q2; A tak tu kniemu [żołtarzowi] naględam Dziurkami przes plot zagladam. RejKup d7.

W przen (3):

naględać czego (1): [Chrystus nakarmił chlebem tłuszcze] Kthore iáko Ewányeliſtá piſze/ iż były ná puſtych mieyſcach/ z dáleká náglądáiąc onego Boſtwá iego. RejPos 184v.

Zwrot: »z daleka naględać« (3): RejAp 184; lepiey ieſth ábyſmy ſie wżdy z dáleká náglądáiąc bádáli á pytáli o tey głębokośći thych táiemnic Páńſkich RejPos 149, 184v.
3. Zachodzić, nawiedzać (3): Revisito, Záś náwiedzam/ náglądam/ doglądam. Mącz 495c.

naględać do czego (2): nálázłoby ſię y poſtronnych wiele/ ktorzy pod cżás do zborow náſzych náglądáią: ktorzyby nam w tym świádectwo dáli/ iáko o zwierzchnośći vcżymy CzechEp 56; Ciż ſtárſzi niech znáią káżdego ztych ktorzi pod ich zwierzchnośćią ſą: do domow ich przy namniey cżterzy kroć przez rok niech náglądáią [inspiciunto] ModrzBaz 84.

Formacje współrdzenne cf GLĘDAĆ.

Cf NAGLĄDAJĄCY

LW