[zaloguj się]
[pdf]

NAGO (110) av

a oraz o jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII ‒ XVIII w.

Bez ubrania; nudus HistAl, Calag, Vulg, Cn; nude Cn (110): BierRaj 21; głowę mu vcięli á złupiwſzy z odzienia y z klinotow nago zoſtawili. MiechGlab 12; HistAl M4v; złoczyńcá nágo (wſzákże wſtyd przyrodzony máiąc nákryty) ná węſzſzey łáwie niż ćiáło ieſt/ bywa pod pachę przes pierśi przywiązań GroicPorz iiv; PIſał ieden ná ſcienie/ nágo mi namilſza/ Drugi [...] Nápiſał/ Iáłowicá koſzule nie miewa/ Podobno ná pokoiu tá v páná bywa. RejFig Bb7v, Bb7v; RejZwierz 109, 113v; Napierwey wyſzły przećiw im trzydźieśći panienek wſzytki nágo/ tylko łoná zákryte miáły płótnem ſuptelnym BielKron 443, 100v, 119v, 152, 242, 367 (9); Gratiae, Boginie wdzięcznosći/ żiczliwośći y záchowánia. Charites dictae, [...] Które nágo bywáyą málowáne y weſpołek związáne Mącz 149a, 200b, 309b, 365a, 462a; Prot Ev; RejAp 138; Niepowiedamći ia/ żeby on te pieniądze záchował/ ále ták mówię/ iż iáko ow co nágo rwie trzeſnie/ ták ten pan/ w brzuch wſzytko włożył. GórnDworz Q8, P4v; HistRzym 42; Calag 158b; RejZwierc 57v; Benedykt ś. gdy ná śię takową pokuſę pocżuł/ nie do żony nátychmiaſt ſie vćiekł/ ále miedzy ćierznie y pokrzywy się nágo położył WujJud 211; SkarŻyw 121, 166, 207, 249; Co też nam X.K. śluby iákieś w łaźni nágo przypomina/ tym dawa znáć/ iż tákie plotki niewſtydliwe piſząc/ wſtydáć ſię nieumie NiemObr 173; KochFr 16; KochPieś 8; Calep 306b; LatHar 274, 294, 543; KmitaSpit C4 [2 r.]; Ow ſię záś nágo y bez wielkich zábaw/ Puśćił w rzekę w pław. KlonFlis C3.

W charakterystycznych połączeniach: nago bi(ja)ć się (2), być, obchodzić, położyć się, (przy)jechać (3), rodzić się, stać (2), stanąć (2), taczać się, tańcować, ukazać się, wisieć (2), wnić w wodę, wrocić się, wyjść z żywota matki (3); nago [kogo] bić, pochwycić, posłać, puścić, ujrzeć, ukazać, uwiązać, wrzucić, wyciągać, wygnać (2), (wy)malować (3), zostawić; nago przywiązan(y) (2), zostawiony.

Przysłowie bibl.: [o umarłym] Azaſz nie wieſz żeś nágo przyiechał w goſpodę/ [.,.] A tu iedzyeſz w koſzuli á wżdyś ſie przyſłużył. RejWiz 105; iż ſie cżłowiek bez nich [skarbów] nágo rodzi/ y bez nich záſię odeydzye [Sicut egressus est nudus de utero matris suae, się revertur Vulg Eccle 5/14] BielKron 80v; Iżem nágo wyſzedł z żywotá mátki moiey/ y nágo záſię poydę do grobu ſwoiego [nudus egressus sum de utero matris meae et nudus revertar illuc Vulg lob 1/21] RejPos 330v; CzechRozm 229v. [Ogółem 4 r.].
Zwroty: »nago chodzić, chodząc(y), chodzenie« = nudum ambulare HistAl, PolAnt, Vulg; nudis corporibus ambulare HistAl [szyk zmienny] (39:3:1): BielŻyw 160; [Exydrakowie] Nie walcżą áni ſie wádzą á nágo chodzą/ miaſt nie máią HistAl II8v, I, [I3], I5v; GliczKsiąż C5,G8; BibRadz Apoc 16/15; Pusćili ſie dáley do inſzego Kráiu/ gdzie nádiecháli wielkość ludźi nágo chodząc/ iáko ie mátki porodźiły BielKron 444; tu v nas nie más [!] ſromoty nágo chodźić. BielKron 458v, 3, 8, 22, 126, 261 (26); Mącz 150d; RejAp 134; GórnDworz X3; Cżemu nágo nie chodziſz? mowiſz że ſromotá: á ſromothá cżemu? wſzák y Adam y Ewá nágo pirwey chodzili? RejPosWiecz3 98; CzechRozm 39, 135; ReszList 176; Ani tám gdźieś dáleko/ gdźie ſie cudá rodzą/ Bez práwá/ y bez wſtydu wſzytcy nágo chodzą GórnTroas 71; WujNT Apoc 16/15; KołakSzczęśl C; SkarKazSej 705b marg.

»nago uciec, zuciekać« = nudum effugere Vulg [szyk zmienny] (5:1): A ieden coś za młódźienczyk ſzedł zanim/ obleczony wprześcieradło na golé ciało [...] A on prześcieradło zoſtáwſzy vciekł od nich nago [nuduo profugit ab eis]. MurzNT Mar 14/52; KrowObr 120v; BibRadz Mar 14/52; BiałKat 236; LatHar 708; Y wſkoczywſzy ná nie on człowiek [...] zmocnił ſię przećiwko im: ták iż nágo y zránieni zućiekáli z domu onego. WujNT Act 19/16.

Wyrażenie: »na poły, prawie nago« (1:1): Potem mi wſitko zabrali Prawie mię nago wygnali. RejKup d7; SkarKazSej 705b marg.
Zestawienie: »Nago mędrcy« = sekta w Indiach, gimnosofiści, którzy pędzili życie w lesie, oddając się rozmyślaniom (1): Potym ſie lepak Alexander wezbrał ku rodzaiowi ktory zową Nago mędrci, [.,.] nalazł ie nago chodzące, á trawę zieloną iedzące, znimiż przez długi cżas mieſzkał w rozlicżnych mądroſciach ſie ſnimi gadaiąc BielŻyw 159.
Szeregi: »boso i na poły nago« (1): Boſo y nápoły nágo chodźił Izáiaſz wołáiąc, SkarKazSej 705b marg.

»nago, bez zakrycia« (1): rzekł Skánderbeg przed Amurátem: acżkolwiek to ná beſtyie zależy nágo bez zákryćia cżynić przed ludźmi/ wſzákże tho vcżynię ná twe roſkazánie BielKron 242.

Przen: Bez dóbr, bez majętności (3): OrzRozm M4v; vtráćiwſzy oſtátek tego/ czegoć Sąśiad niewźiął/ płacząc y nárzekáiąc/ y Bogá nákóniec przeklináiąc/ do domu z Seymu nágo iedźieſz. OrzQuin B4; Wynidzmy z oycżyzny/ opuśćmy rodzice y świeckie nádźieie y zábáwy: nágo zá nágim Chryſtuſem podzmy SkarŻyw 470.
a. O żołnierzach bez zbroi (2): byli by ſie wſzyſcy zbili/ by był Krol ſam nie krzyknął áby przeſtali/ bo żadney zbroie áni záſłony nie mieli/ nágo byli: bronie mieli/ łuki/ ſtrzały/ kije kośćiámi záſádzone. BielKron 443; GórnRozm K3v.

Synonim: goło.

LW