Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: MAJOWNIKOWY

Następne hasło: [MAJSTERSTUK] »

MAJOWY (44) ai

a jasne; -o- (4), -ó- (1); -o- Mącz (3); -o- : -ó- Oczko (1 : 1).

Fleksja

sg
m	N	majowy	f	N	majowå	n	N
	G			G	majowéj		G	majowégo
	A	majowy		A	majową		A	majow(e)
	I	majowym		I			I	majowym, majow(e)m
	L	majowym		L			L	majowym

pl
N	subst	majow(e)
G		majowych

sg m N majowy (9). ◊ A majowy (1). ◊ I majowym (1). ◊ L majowym (1). ◊ f N majowå (1). ◊ G majowéj (1). ◊ A majową (1). ◊ n G majowégo (13); -égo (5), -(e)go (8). ◊ A majow(e) (2). ◊ I majowym (8), majow(e)m (3) FalZioł (8 : 3). ◊ L majowym (1). ◊ pl N subst majow(e) (1). ◊ G majowych (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

Przymiotnik od „maj”
- 1. Od znacz. ‘miesiąc’ (42)
  - a. Będący okresem miesiąca maja (4)
  - b. Odbywający się, dziejący się, powstały w maju (38)
    - α. Wiosenny (1)
- 2. Od znacz. ‘zielone gałęzie’ (2)

Przymiotnik od „maj”:

1. Od znacz. ‘miesiąc’; maius Cn (42):

a. Będący okresem miesiąca maja (4): Zda ſye tedy przez cáły rok nalepſzy czás być do pićia tákich wód/ Máiówy á Czérwcówy Oczko 22.

Wyrażenie: »dzień majowy (a. dni majowe)« (3): Látá 1455. Dni Máiowych wielki ogień wyſzedł z Grockiey vlice BielKron 393; Postridie calendarum Maii. Názayutrz po pirwſzim dniu Máyowym. Mącz 88c; LatHar ++3.

b. Odbywający się, dziejący się, powstały w maju (38): Skothowy gnoy Máiowy vſuſz/ á w gárnieć ná ogień włoż SienLek 93v; Sen Maiowy/ Pod gáiem źielonym iednego Puſtelniká. Przez Marćiná Bielſkiego nápiſány BielSen 1, 5, 6 żp.

W porównaniach (5): iuż łákomſtwo/ iuż gniew/ iuż obżárſtwo/ y inſze wſzitki przypadki/ wſzytko to s ſiebie rozumem iáko Máyową roſę ſnádnie káżdy otrząſnąć może. RejZwierc 68; ták ſie prętko od iáſnośći ſłowá BOżego roſpłyną: iáko śnieg máiowy od ſłonecżney gorącośći. CzechRozm 183. Cf »by majowy deszcz«.

Wyrażenia: »by (a. jako) majowy deszcz« [szyk 2 : 1] (3): Gdyż ćwicżenie ná rozum ieſt by deſzcż Máiowy/ Ktory káżdemu zyołku bywa bárzo zdrowy. RejWiz 1v; A iż prawdá ná wſzytki cnoty ieſt práwie iáko Máiowy deſzcż ná wſzytki ziołá ná ziemi roſthącze RejZwierc 82v, 129.

»masło majowe« [szyk 19 : 8] (27): potym wnet wyſzedſzy z wanny: vwarzyć wężowniku/ zimozielonu z maiowem maſlem y napić ſie tego dobri trunk FalZioł V 92; á ieſtliby nie mogł mieć maſla maiowego/ tedy wezmi maſla tego ktore cżynią on tydzień przed narodzeniem panny Marijey FalZioł V 113, I 2a, 12b, 77c, 96b, 105a (13); SienLek 52, 83v, 103v, 134v, 148 (14).

W przen (1):

Wyrażenie: »majowy deszcz« (1): A pilnie ten ſzcżep tey ſtałey wiáry ſwoiey okopyway y poleway tym Máyowym dzdzem tą zupełną nádzieią ſwoią RejZwierc 129.

α. Wiosenny (1): wſzákóż iż ćieplice/ iáko wſzyſtki wody promienióm á ćiépłu Słonecznému/ ſą podległy/ Wioſná iém nalepſza: [...] [Jesieni początek] przećiwną właſnośćią pſuie ćiáłá. A w téy wodźie iż ſye ćiáłá otwiéráią/ álboby temu pokóy dáć potowi/ álbo ich ták przeſtrzégáć/ iákoby wolnośći ónéy Máiowey nie część/ ále wſzytkiéy vſtąpić nam przyſzło Oczko 29.

2. Od znacz. ‘zielone gałęzie’ (2):

Wyrażenia: »majowa rozga« (1): Frons, Gałąś weſpołek sliściem/ to yeſt zielona á máyowa rózgá. Mącz 137c.

»winiec majowy« (1): Civica corona, Winiec Máyowy z dębowego liśćia vplećiony/ który zwykli dawáć mieſzczánie yeden drugiemu/ gdy mu pomogł álbo go rátował ze złey przygody. Mącz 55a.

Szereg: »zielony a majowy« (1): Mącz 137c cf »majowa rozga«.