Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: NASAĆ SIĘ

Następne hasło: NASADA »

NASAD (12) sb m

na- (9), nå- (2); na- Mącz (5), BietSpr; na- : nå- BielKron (2:2); -såd; -sad- (4), -såd- (1); -sad- BielSpr; -sad-: -såd- BielKron (3:1).

Fleksja

	sg	pl
N	nasåd
D		nasad(o)m
A	nasåd	nasady
L		nasadzi(e)ch

sg N nasåd (6). ◊ A nasåd (1). ◊ pl D nasad(o)m (1). ◊ A nasady (2). ◊ L nasadzi(e)ch (2).

Sł stp notuje, Cn w innym znaczeniu, Linde XVI w. (w tym dwa z niżej notowanych przykładów); poza tym XVII – XVIII w. w innym znaczeniu.

Znaczenia

1. Łódź wyposażona w wiosła (12)
2. [Umieszczona na osi wozu belka z otworami na kłonice]

1. Łódź wyposażona w wiosła; trabale BartBydg; liburna, phaselus Mącz (12): BartBydg 161b; ſtey też wieże [nad rzeką] niedopuſzcżono płynąć náſadom Tureckim BielKron 315v; Biremis, Łódź/ Okret/ álbo/ Náſad/ o dwu rzędziéch wiosł. Mącz 25b; Quinqueremis, Gália albo náſad o piąći rzędów wiosł nárządzona. Mącz 342d, 503a.

W charakterystycznych połączeniach: nasady dostać, ubieżeć; nasad o dwu rzędziech (a. o piąci rzędow, a. o jedenaście rzędow) wiosł (3).

Zwroty: »w nasadziech pławić się« (1): z Budzyniá pátrzyli ná bitwę/ drudzy ſie w naſádziech płáwili ná rátunk Turkom. BielKron 314v.

»nasady zatopić« (1): [Turcy uciekając] w Dunay ſkakáli y tonęli/ á náſzy ponich/ gdzie też naſády doſtáli y zátopili z ludom BielKron 314v.

Wyrażenie: »nasad wodny« (1): mogli Thurkom vbieżeć náſády wodne Niemcy/ by byli vmieli BielKron 312v.

Szeregi: »nasad albo łodź« [szyk 1:1] (2): Convector, Który ſie weſpołek s drugiemi ná łódź álbo ná zad puſzcza. Mącz 477c, 192c.

»nawa albo nasad« (2): Mącz 297b; [nasnadniejszy gościniec do Trącyjej] práwie Dunáiem ſie puśćić miawſzy wſzyſtki do tego doſtátki/ ták w Ludźiech/ w Zbroi/ Strzelbie iáko w żywnośći/ y w Náwach álbo náſádziech. BielSpr 58v.

2. [Umieszczona na osi wozu belka z otworami na kłonice: Basis pedamenti Der Rungenſtecke Nasad ArtNom G3v.]

Synonimy: 1. bacik, barka, bata, czołn, galija, łodka, łodź, okręt, szkuta.