[zaloguj się]
[pdf]

ROŚCIĆ (28) vb impf

o jasne.

Fleksja
inf rościć
indicativus
praes
sg pl
3 rości roszczą
imperativus
sg
2 rości

inf rościć (3). ◊ praes 3 sg rości (21). ◊ 3 pl roszczą (2). ◊ imp 2 sg rości (1). ◊ part praes act roszcząc (1).

Sł stp brak, Cn s.v. rosłym czynię, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Sprawiać, aby powiększało się, rosło; grandire, grandescere facere Cn [co] (5):
a. Pod względem rozmiarów (o organizmach żywych) (2):
α. O roślinach (1): [cieśla] ſádzi ſoſnę á deſzcż (ią) rośći [nutriet eam]. BudBib Is 44/14.
β. O ciele ludzkim (1): Bo ie [ciało] rośći wilgotność/ z niegoż pochodząca/ Ktorą ſpráwuie z iedłá náturá gorąca. RejWiz 117.
b. Pod względem nasilenia (o abstraktach) (2):
Szereg: »pobudzać a rościć« (1): Przyſtępuie do tego złego wielka wiela ludźi złość y niepráwość/ ktorzi álbo pobudzáią á roſzcżą [vel excitent alantque] drugich niezgody/ [...] álbo pobudzone mogąc vhámowáć/ niechcą. ModrzBaz 66v.
W przen (1):
Zwrot: »[komu] serce rościć« = wzmacniać, sprawiać, że ktoś nabiera pewności siebie, otuchy, śmiałości, odczuwa zadowolenie (1): Wielka to ieſt rzecż pan w ſpráwiedliwośći/ Tá złym ſtrách cżyni/ dobrym ſerce rośći. RejZwierc 226.
c. Pod względem ilości (o płynach) [komu] (1): naſienie rzepne/ męſzcżyznam naſienie roſci. FalZioł I 119d.
2. Sprawiać, aby żyło, wegetowało, rozwijało się (o roślinach) [co] (1): Oracż dawſzy ſłuſzne dáry/ Prośił nabożnie Cerery: Táki mi pry ięcżmień rośći/ By niemiał płew áni ośći. BierEz O2.
3. Sprawiać, aby wyrastało a. odrastało; też sprawiać, aby rosło obficiej a. bujniej (o włosach, zębach) [co] (14):
Zwroty: »rościć włosy« [w tym: komu (1)] [szyk zmienny] (12): Theż gdy tymi ſoki pomażeſz głowę parchowatą/ roſci na niey włoſi/ y takież na brodzie gdy thymi ſoki będzieſz namazował mieſcze gołe FalZioł I 27d; Myſze Layno w oczcie roſpuſzcżone/ thym głowę oblazłą mazać/ włoſy roſci/ głowę parſziwą lecży FalZioł I 144d [idem [SienHerb]], [‡]d, I 15d, 27a, 117a, 127d (10); capillos facere, Rościć włoſy. Mącz 34c; SienLek T[tt] 2; [SienHerb 175a (Linde)].

»rościć zęby« [w tym: komu (1)] [szyk zmienny] (2): Takieſz theż mozg kurzy warzony/ roſci zęby richło/ gdy będą nim dziąſla pocierane. FalZioł V 80v; Rozdźiał Dźiewiątynaſty. O Vśćiech [...]. Nád to iáko Dźiećiom zęby rośćić SienLek 74.

4. Sprawiać, aby zrastało się a. zarastało, spajać, goić, zabliźniać [co] (8):
Zwroty: »ciało (w ranach) rościć« [szyk zmienny] (4): Też blaywas ciało roſci wranach złych/ á tak ie goij. FalZioł III 36d, II 12a, III 41c, V 109v; [Długi ſmolnik [tj. kokornak] ieſth ocieráiący y zagrzewáiący/ á thák ieſt dobry w goieniu ran roſzcżąc w nich ciało. SpiczZioł 9 (Linde)].

»mięso rościć (w ranach)« [szyk zmienny] (4): Ten oleiek [z żółtek jajecznych] roſci mięſo w ranach, goij y nie da ſie iątrzyć. FalZioł II 22v; Maſc na wſzelkie rany: ktora richło mięſo w nich roſci y napełnia ciałem. FalZioł V 116v, V 113v, 114v; [SienHerb B#].

Formacje współrdzenne cf ROŚĆ.

Cf 2. ROŚCIENIE

MPi