[zaloguj się]
[pdf]

NIEMĘŻNY (16) ai

W pisowni łącznej (13), w rozłącznej (3).

e jasne.

Fleksja
sg
mNniemężny fN nN
Gniemężnégo Gniemężn(e)j Gniemężn(e)go
Aniemężn(e)go A A
I I Iniemężn(e)m
pl
N m pers niemężni
G niemężnych
A m pers niemężn(e)
I m niemężn(e)mi

sg m N niemężny (3). ◊ G niemężnégo (3); -égo (1), -(e)go (2). ◊ A niemężn(e)go (1). ◊ f G niemężn(e)j (1). ◊ n G niemężn(e)go (1). ◊ I niemężn(e)m (1). ◊ pl N m pers niemężni (3). ◊ G niemężnych (1). ◊ A m pers niemężn(e) (1). ◊ I m niemężn(e)mi (1).

Sł stp brak, Cn s.v. niemęski, Linde brak.

1. Nie posiadający cech uważanych za właściwe prawdziwemu mężczyźnie; nieodważny; zniewieściały; muliebris Mącz, Cn; imbellis, invalidus, vacillans Mącz; parum fortis Modrz; animi fluxioris, delumbis, discinctus, effeminatus, elumbis, enervatus, enervis, enervus, eviratus, fluxiore cinctura, fractus, galbanatus, galbaneus, malacus, male, praecinctus, maltha, mollis vir, moribus galbinis, muliebrosus, mulierarius, mulierosus, parum vir, parum virilis, semivir, uxorius, vinnulus Cn (15): Imbellis. Niewaleczny/ niemocarz/ nie mężny/ też mdły blády. Mącz 165d, 213d, 235d, 471d; KochMon 34; Acż ſą ludźie ták bárzo zuchwáli/ ktorzi ſię ſobie niemężnemi być zdádzą/ ieſliby ſię krzywd ſwoich vpornie niemśćili ModrzBaz 62, 56v.

W połączeniu szeregowym (1): Tácy ludźie bywáią tłuśći/ leniwi/ niedowćipni/ częſto pluią: nie rádźi prácuią/ ſpiący/ ćiężcy/ białey płći/ niemężni/ á wyſocy. SienLek 29v.

W charakterystycznych połączeniach: niemężny(-i) człowiek (ludzie) (2), lud, mąż, zastęp.

Wyrażenie: »niemężny żołnierz« (1): Milites invalidi, Niemężni żołnierze Mącz 474d.
W przen (3): Lecż y ty [...] niedawno y ſam polężeſz. Strzałą nie mężney ręki prętką obieżdżon. KochOdpr D2.
Wyrażenie: »niemężne serce« = animus parum fortis Modrz [szyk 1:1] (2): Proznoć vpomináć tego/ Kto ieſt ſercá niem[ę]żnego BierEz L; ModrzBaz 47v.
a. W funkcji rzeczownika (3):

W połączeniu szeregowym (1): Zbrániáć ſye tákiégo Zywotá/ poſzło coś ná niemądrégo: Nievznáć záſyę/ ſpráwá niewiernégo: Nieumiéć znośić/ namniéy niemężnégo. ZawJeft 27.

W przeciwstawieniu: »mocarz ... niemężny« (1): Luk ſławnych mocarzow teraz ieſt złomiony/ A mdłośći niemężnych zacnie vtwierdzony LubPs hh2.

Szereg: »mężny i niemężny« (1): Ono niewiem ieſli wádźi dobrym obycżáiom/ że poſpolićie łáńcucby złote noſzą mężni y niemężni [fortes iuxta et ignavi] ModrzBaz 51.
2. Nie będący szlachcicem (cf MĘŻNY 2.b.) (1):
Szereg: »prosty a niemężny« (1): Ktoż tedy niebacży/ że tá wolność zwielką ludu proſtego á niemężnego [hominum imbecilium] niewolą ieſt złącżona? ModrzBaz 72.

Synonimy. 1. niebitny, nierycerski, niewaleczny, niewieści.

Cf BEZMĘŻNY, MĘŻNY, NIEMĘSKI

ASt