[zaloguj się]

ROWIENNIK (36) sb m

-e- (35), -ę- (1).

o oraz e jasne.

Fleksja
sg pl
N rowiennik rowiennicy
G rowiennika rowiennik(o)w
D rowiennikowi rowiennik(o)m
A rowiennika rowienniki
I rowienniki
V rowienniku

sg N rowiennik (9).G rowiennika (3).D rowiennikowi (2).A rowiennika (1).V rowienniku (1).pl N rowiennicy (1).G rowiennik(o)w (6).D rowiennik(o)m (1).A rowienniki (6).I rowienniki (6).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

1. Mężczyzna a. chłopiec w tym samym lub podobnym wieku; coaetaneus Vulg, Mącz; aequalis, aetate par, coaequalis, coaevus, parili aetate homo, synephebus Cn (13): Sam on Syn Stároſty ktory iey [św. Jagnieszki] ták bárzo w małżeńſtwo prágnął/ inne rowienniki zá głupie y boiázliwe máiąc: pohámowáć złey chući ſwey nie mogł/ dotknąć ſię wſzetecżnie pánienki S. pokuśił SkarŻyw 69; Bo gdy z pracey ſzkolney wyprzągł/ á prożnowánia ſobie dopuśćił [św. Wojciech]/ [...] z rowienniki bieśiad vżywáć: y inne pochlebſtwá á zwodzenia świátá tego przyimowáć/ pocżął. SkarŻyw 352, 46, 308. [Cf też znacz. 3. Mącz 52c.]

rowiennik czyj [zawsze: pron poss] (9): żemći náder przeſládował kośćioł Boży/ burzyłem ij/ y bralem pomnożenie w żydowſtwie nád wiele rowiennikow moich w narodzie moim Leop Gal 1/14; Coaetaneus, Moy rowiennik/ w tychże leciech yáko ya. Mącz 5b; Bo igráiąc nád morzem z dziećmi rowienniki ſwymi/ to co w kośćiele widziáł [św. Atanazy]/ obycżaiem dziećinnym náśládowáć chćiał. SkarŻyw 388, 208, 458, 470; WujNT Gal 1/14; O witay przyiacielu y moy rowienniku. CiekPotr 5, 22.

2. Mężczyzna równy drugiemu stanowiskiem, znaczeniem, stanem, też naturą ludzką (o Chrystusie) [czyj: pron poss (3), G pron (2)] (5): Vmiłowałeś ſpráwiedliwość świętą/ [...] Przeto ćię pan twóy znáczną przed inſzémi Vczćił powagą rowienniki twémi. KochPs 67; przedśię ſię zá to bierze [ksiądz kanonik]/ że y Papieżá dáleko w Rzymie bánkietow ſwych Włoſkich vżywáiącego/ bronić chce/ y ſwey też przy nim/ y rowiennikow ſwych/ kuchniey. CzechEp 323, 92; Zdrow bądź ô Krolu/ ktory przed ińſzemi/ Znaſz dźiś to ſzcżeśćie/ rowienniki twemi GrochKal 26.
Szereg: »rowiennik abo ucześnik« (1): iż go [Chrystusa] ſobie Bog między innymi ſynámi ſwemi [...] oſobliwym ſpoſobem przez duchá ś. ſpráwił/ y tymże duchem ś. [...] nád rowienniki ábo vcżeśniki iego: poświęćił/ zápiecżętował/ y ná świát poſłał. CzechRozm 60v.
3. Mężczyzna współczesny drugiemu; coaetaneus, contemporaneus, synchronus (synchronos) Mącz, Cn; aequaevus, aequalis Cn (9): Synchronus, Rowiennik/ yednych lat. Latine coaetaneus, vel contemporaneus. Mącz 52c; Contemporaneus, Yednego czáſu/ rowiennik/ yednoczeſny. Mącz 443d, 437a.

rowiennik czyj [w tym: G sb i pron (5), pron poss (1)] (6): Yego [Sozomenusa] też rowyennik yákmyarz Sokrátes [...] ták piſſe: [...] KromRozm III O5; SkarŻyw 352, 458; rowiennicy twoi/ Płácżą ćię wſzytko ſwoi. KlonŻal C; Toż bywa w dźień S. Márká/ z ſtárodawney S. Grzegorzá Papieżá vſtáwy: o ktorey piſze rowiennik iego Gregorius Turonenſis LatHar 125, 194.

4. Człowiek (zwłaszcza mężczyzna) bardzo podobny do kogoś pod jakimś względem lub taki sam; tu zwłaszcza podobnych poglądów; coaequalis Vulg; similis Mącz (9): Przyiaćiel ieſli zetrwa ſtobą ſtale/ będzie tobie iákoby rowięnnik Leop Eccli 6/11; [WujBib Eccli 6/11 (Linde)].

rowiennik czego [= w czym] (4): Iż ſobie pan Chriſtus vtyſkuie ná Filipá/ y ná iego ná on cżás błędu rowienniki/ przeto iż go przez ták długi cżás dobrze nie poználi CzechEp 140, 163 [2 r.], 175.

rowiennik czyj [w tym: G pron (1), pron poss (1)] (2): Komuż tu wyęcey wyerzyć? Luthrowi zbrodnowi álbo inym yego rowyennikom [...] czyli Apoſtołowi páńſkyemu przednyeyſſemu KromRozm II o2; Mącz 142d.

Przysłowie: Simile gaudet simili, Rowny ſie s rownym zgodźi/ álbo rowiennik ſie rad ku ſwemu rowiennikowi ma. Mącz 142d.
Zwrot: »rowiennika nie mieć« (1): Gdy tedy tákiego obiecuie [Bóg proroka] iáki był Moyżeſz/ tedy iuż to znáć dáie/ iż nie ſam táki miał być/ kthoryby rowienniká nigdy nie miał/ ále iż też y po nim miał być drugi iemu podobny. CzechRozm 104v.

Synonim: 3. jednoczesny.

Cf ROWNIK

ALKa