Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: ROZCHWIAĆ

Następne hasło: ROZCHWIANIE »

ROZCHWIAĆ SIĘ (7) vb pf

sie (5), się (2).

o jasne; w praet a pochylone.

Fleksja

praet
	sg		pl
3	m	rozchwiåł się	m pers
	f	rozchwiåła się	m an
	n	rozchwiåło się	subst	rozchwiåły się

conditionalis
	sg
3	m	by się rozchwiåł
3	n	by się rozchwiåło

fut 3 sg rozchwieje się (1). ◊ praet 3 sg [m rozchwiåł się.] f rozchwiåła się (1). [n rozchwiåło się.] ◊ 3 pl subst rozchwiåły się (3). ◊con 3 sg m by się rozchwiåł (1). n by się rozchwiåło (1).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

1. [Rozluźnić się w miejscu zamocowania, rozerwać się]
2. Znaleźć się w złym stanie (3)
- a. Nie dojść do skutku lub nie dać spodziewanych rezultatów (2)
- b. Zostać źle zrozumianym (1)
3. Skończyć się, przeminąć (4)

1. [Rozluźnić się w miejscu zamocowania, rozerwać się: Iáko wiązánie drzewiáne ſpoione ná grunćie budowánia nie rozchwieie ſie [non dissolvetur]/ thák y ſerce vtwierdzone/ w rádzie rozmyſloney. Leop Eccli 22/19.]

2. Znaleźć się w złym stanie (3):

a. Nie dojść do skutku lub nie dać spodziewanych rezultatów (2): Nostram conspirationem in Rempub. bene gerenda dirimunt, Náſze ziednocenie a yedność ku dobrze ſpráwowániu Rzeczypoſpolitey roſprowádźiły rozchwiáły ſie. Mącz 409a; ActReg 138; [iż to nasze teraźniejsze zjachanie, [...] ich [braci] przyczyną rozchwiało się. AktaSynod I 235; jakoby się to nie rozchwiało, ale przyszło ku dobremu końcowi. ListyZygmAug 1570/586; pogłówne samo się rozchwiało a to go i nie dano, i już dawać nie trzeba. AktaSejmikPozn 1590/129; Zátym ſie Seym Piotrkowſki nie ták dokońcżył iáko rozchwiał/ nieſworą Poznáńſkiey y Káliſkiey Sláchty BielKron 1597 521 (Linde), 549 (Linde)].

b. Zostać źle zrozumianym (1): Gdy iuż tedy/ cżtery ſynody głowne [...] wyſtáwili/ ná káżdym co oſobnego (iákoſmy ſłyſzeli) vkowáli/ potrzebá było/ to wſzytko w ieden pocżet zebrawſzy/ áby ſię nierozchwiało/ vtwierdźić. NiemObr 140.

3. Skończyć się, przeminąć (4): Zaſz nie wiecie że ſie prętko tu ich żywot rozchwieie LubPs ff2; Amicitiae stabilitas vacillat, Stałość prziyáźniey ſie rozchwiała. Mącz 411c.

W porównaniach (2): Abowiem wſzytki dni náſze w gniewie twoim zwątláły/ Iáko lekka páięcżyná ták ſie márnie rozchwiały. LubPs T6v, X3v.

Synonim: 1. rozchowierać się.

Formacje współrdzenne cf CHWIAĆ SIĘ.

Cf ROZCHWIANIE

KW, (LWil)