[zaloguj się]
[pdf]

NIEZGODNY (121) ai

W pisowni łącznej (112), w rozłącznej (9).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg
mNniezgodny fNniezgodnå nNniezgodn(e)
G Gniezgodn(e)j Gniezgodn(e)go
Aniezgodny, niezgodn(e)go Aniezgodną A
I Iniezgodną I
pl
N m pers niezgodni
m an niezgodni
subst niezgodné
G niezgodnych
D niezgodnym
A m pers niezgodn(e), niezgodnych
m an niezgodn(e)
subst niezgodné
I m niezgodnymi, niezgodnémi
n niezgodnymi
L niezgodnych
V m pers niezgodni

sg m N niezgodny (13). ◊ A niezgodny (2), niezgodn(e)go (1). ◊ f N niezgodnå (7). ◊ G niezgodn(e)j (2). ◊ A niezgodną (2). ◊ I niezgodną (2). ◊ n N niezgodn(e) (9). ◊ G niezgodn(e)go (3). ◊ pl N m pers niezgodni (22). m an niezgodni (cum sb: brytani) (1). subst niezgodné (11); -é (1), -(e) (10). ◊ G niezgodnych (7). ◊ D niezgodnym (2). ◊A m pers niezgodn(e) (14), niezgodnych (1); -(e) : -ych SkarŻyw (5:1; 545). m an niezgodn(e) (cum sb: psy) (2). subst niezgodné (10); -é (3), -(e) (7). ◊I m niezgodnymi (3) WujJud, BiałKaz, CzechEp, niezgodnémi (2) BielSen, OstrEpit; -émi (1), -(e)mi (1). n niezgodnymi (1). ◊ L niezgodnych (3). ◊ V m pers niezgodni (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI(XVII) i XVIII w.

1. Będący odmiennego zdania, niejednomyślny, kłótliwy, skłócony; nieprzyjazny; discors Mącz, PolAnt, Modrz, Cn; dissentiens Modrz, JanStat; non consentiens Vulg; discordiabilis, discordialis, discordiosus, dissentaneus, male consors Cn (66): BierEz I4; Iedni ciągną ná lewo/ á ná práwo drudzy/ Bo niezgodni tám záwżdy/ v tey pániey ſłudzy. RejZwierz 109; SErgius cżwarty [...] krole y kſiążętá niezgodne poiednał BielKron 176; KochZg A3; wſzelkye kroleſtwo niezgodne ſámo vpádnie SarnUzn G7; Bo choćiaby też niezgodni byli ſędźiowie/ tedy więtſza licżbá przechodźiłáby mnieyſzą. ModrzBaz 92v; SkarJedn 60, 81, 293; Na on cżás było wielkie rozerwánie w kośćiele Bożym. Kárdynali niezgodni/ iedni obráli zá Papieżá Piotrá Leoná/ [...] Drudzy [...] obráli Innocentego wtorego. SkarŻyw 164, 142, 161, 317; BielSen 10; SkarKazSej 684a.

niezgodni miedzy kim [zawsze: miedzy sobą] (12): ComCrac 14; ſkárżyliśćie ſie ná nas/ że o was to mowimy/ iżeśćie miedzy ſobą ſą niezgodnymi/ y powiádáliśćie iáka miłość y zgodá miedzy wámi WujJud 127; WujJudConf 10v; BudNT Act 28/25; iż lepiey dáleko áby ieden naywyżſzą włádzą ná ſobie nośił/ niżliby śię wiele ich z rowney włádze weſeliło: ktorzi będąc niezgodni miedzy ſobą [inter se dissentientes] wſzcżynáliby nieſnaſki y bunty ModrzBaz 25, 27; SkarJedn 37; CzechEp 36; Tákić ſię nieſtátek/ w tych wymyſlech ludzkich pokázuie/ iż oto nie tylko ſłowu Bożemu ſprzećiwiáią ſię/ ále ſámi między ſobą niezgodni ſą. NiemObr 139; Tedy iedni zezwaláli ná to co powiedał [apostoł Paweł] á drudzy nie wierzyli. A będąc niezgodni miedzy ſobą [cum invicem non essent consentientes]/ odchodźili WujNT Act 28/25, przedm 10; SarnStat 55.

niezgodny z kim, z czym [w tym: z sobą = jeden z drugim nawzajem (2)] (5): Turek kiedy ma z Chrześćijány woynę wieść/ nicżego więcey nieprágnie/ iedno áby z ſobą byli niezgodni [ut inter se sint discordes]. ModrzBaz 114; Oczko [43]; CzechEp 157; GrabowSet G3; OstrEpit A2v.

niezgodny w czym (2): ſami miedzy ſobą w rzecżách wierze należytych nie zgodni y rożni ſą SkarJedn 37; choćiaż w cżym inſzym z Papieżem niezgodni/ ále wżdy około tákiegoż narodzenia/ [...] w wykłádźie tym zgodni CzechEp 157.

W połączeniu szeregowym (1): Cżlowiek bywa gniewliwy barzo/ nie ludzki/ niezgodny/ pragnączy zwady, y ſmierci ludzkiey/ gwaltownik/ nieſromiezliwy/ drapieżny/ walecżny, ſmiały FalZioł V 51.

W przeciwstawieniach: »niezgodny ... łagodny (2), powodny, spokojny, zgodny, zjednoczony« [w tym: zjednoczony i spokojny (1)] (6): RejWiz 118v; Weſel ſię mátko kośćiele S. ktora ná dzieći ſwe do tąd niezgodne/ iuż ziednocżone y ſpokoyne pátrzyſz. SkarJedn 269; CzechEp 157; Wádźili żem niezgodny Cżęſto z twą wolą? á wnet záś powodny GrabowSet G3; Nie máſz/ ktoryby z chęći porátował/ A choć poſtáwá/ y ſłowá łágodne/ Myśli niezgodne. GrabowSet 14.

W charakterystycznych połączeniach: niezgodny(-a, -i) człowiek (ludzie) (2), myśl; niezgodny(m) by(wa)ć (14); niezgodni jednają się; niezgodnych pogodzenie; niezgodne jednocić, (po)jednać (8), porownać, do zgody przywodzić, ugadzαć (zgodzić) (3), uspokoić.

Szeregi: »niezgodni a sobie z lekka przyjaciele« (1): Y niemoże to być/ áby ći ktorzi miedzy ſobą niezgodni ſą/ á ſobie z lekká przyiaćielmi [qui inter se sunt discordes et parum amici]/ mogli [...] zgodę y pokoy poſtánowić. ModrzBaz 27.

»rozdzielony i niezgodny« (1): á ći ktorzy ſię do Chryſtuſa odzywáią ták rozdzieleni y niezgodni ſą? SkarJedn A3.

»niezgodny a (i) rożny« [szyk 2:1] (3): gdzieby czi Commiſſarze miedzi ſobą niezgodni a rozni beli. ComCrac 14; SkarJedn 37; [heretycy] ták ſą miedzy ſobą rożni y niezgodni/ że práwie nic pewnego z ich przekłádow mieć nie możemy. WujNT przedm 10.

»trudny i niezgodny« (1): Pierwey ſie dwá yeżowie ſtowárziſzą. videlicet/ Yeden morski drugi ziemski/ to bywa mówiono o trudnych y niezgodnych ludziech. Mącz 99b.

»złej wolej i niezgodny« (1): Paznochti krotkie, złey woley cżłowieka y niezgodnego daią znać GlabGad P3v.

W przen (9): RejWiz 118v; CzechRozm 78; gdyby kto ná Piotrá S. przywileie wſtąpić niemiał/ [...] ktoryby owce Chryſtuſowe do kupy zbierał/ niezgodne kroćił SkarJedn 102, 269; Sadzawká przy Genewie ſkámieniem niezgodna. [cf V Genewy ſadzawká/ w którą gdy kto kámięń wrzući/ dźiwnie prędko wzbiéráiąc rolé ludźiém zátapia. Oczko 9v] Oczko [43]; Wilcy w zgodźie miłośći ſwey trwáli potężnie. Przemogli pſy nie zgodne CzahTr Ev, Ev [2 r.]; Vcżyniły grom táki nie zgodne obłoki/ Ze ſie ſnadz y lękáły kámienne opoki. PudłDydo A4.
α. W funkcji rzeczownika (14): KromRozm III N4; CzechRozm 108v; Káżdy tedy ile może [...] niech ſię o to ſtára/ żeby niezgodne do zgody przywodźił [discordes in concordiam reducere]. ModrzBaz 66v, 91; Niezgodnych bez lidżby [św. Antoni] porownał SkarŻyw 545, 292, 309, 372, 527 marg; Calep 899b; Bitwy krwáwe niech inſzy ſobie wſpomináią/ y Bellone woyſk ſrogich niechay wyſławiáią. Nam ſpolne dáry w ten dźień zá ich bitwy ſtáną/ Precż niezgodni z weſela SapEpit B3v.
Szeregi: »nieposłuszny i niezgodny« (1): ktory [biskup rzymski] táki rząd cżynił po wſzytkim Chrześiáńſtwie [!] do zgody kupiąc/ a nie poſłuſzne y niezgodne karząc. SkarJedn 125.

»niezgodny i waśniwy« (1): Niezgodne á wáśniwe z wielką pilnośćią vgadzał. SkarŻyw 292.

»zły i niezgodny« (1): iákoż ſię przy tym ſpokoynym ſtole waśnić ieden ná drugiego mamy? izali złe y niezgodne przypuśći pan do czći ták wielkiey SkarKazSej 671b.

a. Nieharmonijny, niezgodnie brzmiący, pomieszany (3): Rozlegałći ſie theż niezgodny głos nieprzyiaćieli [inconveniens inimicorum vox; niezgodliwy krzyk ... WujBib]/ y żáłoſne nárzekánie bywáło słyſſáne płácżących dziatek. Leop Sap 18/10; Dissonus, Nieſtroyny/ niezgodny roznie brzmiący. Dissonus clamor, Niezgodne wołánie. Mącz 402b.
b. Powstały w niezgodzie, w niejednomyślności, charakteryzujący się niejednomyślnością, zaburzeniami [w tym: elekcyja (2), interregnum (2)] (4): Interregnum wtore niezgodne takze iako i pierwſze PaprUp A4; Ieſcze y drugie niepozitki ſa z onego Krola dla niezgodney Electijei naſzey PaprUp H, A4, F4v.
2. Niepodobny, różniący się, wzajemnie do siebie nie nadający się, nie przystający, sprzeczny, wykluczający się nawzajem; będący w sprzeczności z samym sobą; discors HistAl, Mącz; dissentaneus Mącz, Calep; dissentiens, incongruens, inconveniens, ineptus Calep, Cn; contrarius Modrz; non conveniens Calep; insocialis Cn (50): BierEz I2; KłosAlg A2; Do ſzkoł mędrcow nie chodziemy / kthorich náuká ieſt niezgodna [discors est; nye yesth szgodna HistAl 1510 37l]/ nic też pewnego áni mocnego/ ále ſie po kłámſtwach tułáią. HistAl I7; Anomalia, inaequalitas, [...] verbum anomalum, quod ad communem verborum variandi rationem non potest applicari. Nierówność. Nierowney formy. Niezgodny. Mącz 10d, 65b; WujJud 36 marg, Mm2, Mm2v; gdy śię tráfią nie zgodne wotá Senatorow/ coby miał Krol cżynić ModrzBaz 26; CzechEp 138; Calep 332b, 522a.

niezgodny miedzy czym [zawsze: miedzy sobą] (5): OrzQuin L4; Wiedz że ſame kśięgi Láćinſkie miedzy ſobą niezgodne/ ale nierowno więtſza walká miedzy Greckiemi. BudNT przedm b2v, b2v marg; WujNT przedm 10, 16.

niezgodny z kim, z czym [w tym: z sobą =z kim, z czym nawzajem (7), (sam) z sobą = sam w sobie (5)] (21): Ieſt w twoim kroleſtwie lud z inym niezgodny/ ták w obycżáioch iáko w poſługach boſkich/ máiąc nowe zakony á vżywáiąc ich BielKron 114v; gdyby ták było [...] że ſie piſmo z ſobą niezgadza/ tedyby ſłowem Bożym nie mogło być/ gdyż BOg nie ieſt ſam z ſobą niezgodny/ áni ſłowo iego. CzechRozm 148, 69v, 260; ModrzBaz 100; Augustyn ále ſam z ſobą niezgodny. CzechEp 40 marg; A ták iuż teraz do okazánia dźiwnego/ á z ſobą nigdy niezgodnego mniemánia/ o przedwiecżnym zmyślonym ſynu Bożym/ przyſtępuię. CzechEp 253, 129, 228, 236, 242, 247, 251, 306; wroćmy ſię do Iuſtyná/ ktorego wyznánie/ iáko z piſmem świętym nie zgodne ieſt/ ták też Papieſkiemu wyznániu przypodobáć ſię nie może NiemObr 125, 116, 133, 135; SZcżęśćie z myślą niezgodne/ żałość we mnie mnoży/ Inſze cżyniąc niżbym chćiał/ wſzytek żywot trwoży GrabowSet C2, Fv; SkarKaz 241b.

niezgodny w czym (4): BielKron 114v; iáwna tho rzecż/ że inákſze ſą Canony Greckie y Láćińſkie/ y Greckie ſámy niezgodne ſą w wielu rzecżách wielkich. WujJudConf 235; CzechEp 129, 251.

W połączeniach szeregowych (6): iż Luterſka náuká od koſćyołá rozna y ſlowu bożemu przećiwna yeſt/ gdyż y ſámá wſobye nyeſworna/ nyezgodna/ nyeuſtáwiczna/ odmyenna y przećiwna. KromRozm I G; KromRozm II a3; Mącz 383c; CzechRozm 260; tychże ſámych odmienne y niezgodne y nieuſtáwicżne piſmá/ ktorzy iedno ten fundáment gliniány/ iedni ſuli/ á drudzy mięſzáli CzechEp 235; NiemObr 116.

W porównaniu (1): Acżkolwiek ták ſą od nich dálecy y ták z nimi máło nie we wſzytkim niezgodni/ iáko niepogodna ćiemność wiecżorna/ á záránne pogodne świtánie. CzechEp 129.

W charakterystycznych połączeniach: niezgodny(-e) dowod, fałsz, kanony, księgi (egzemplarze, Nowy Testament)(4), mniemanie, mowy, natury, pisma (2), prawa, rzeczy (3), statuty, wota, wysłowienie; niezgodny być (5).

Wyrażenie: »namniej niezgodny« (1): gdy ludźie [...] do iednego cżłowieká wyznánia/ ze ſłowem Bożym namniey niezgodnego: y owſzem iemu przećiwnego/ ták ſię przywiązali NiemObr 135.
Szeregi: »daleki i niezgodny« (1): CzechEp 129 cf W porównaniu.

»niezgodny i niesłychany« (1): Spoiłeś we mnie dwie niezgodne y nieſłycháne rzeczy/ máćierzyńſtwo z pánieńſtwem. SkarKaz 581a.

»powikłany i niezgodny« (1): iż przywiodſzy kędy ktore świádectwo ſłowá Bożego/ tedy go ludźmi podpiera: [...] á wielą błędow zá żywotá powikłánymi y niezgodnymi. CzechEp 139.

»niezgodny a (i, i owszem) przeciwny« [szyk 3:2] (5): O niezgodnich a sobio przecziwnich statucziech. ComCrac 17v; iż Tálmud ich ieſt nowy wymyſł: y nie nadawnieyſze ſpiſánie/ z ſobą bárzo ná wielu mieyſcách niezgodne y przećiwne CzechRozm 69v; CzechEp 258; NiemObr 133, 135. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rozmaity i niezgodny« (1): ponieważ Graeckie exemplarze Nowego teſtámentu ſą rozmáite y bárzo niezgodne miedzy ſobą WujNT przedm 16. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»rożny i (a) niezgodny« (3): GrzegRóżn Dv; Muśieli ći ludźie ktorźi [!] tákie práwá ták rozne/ á z ſobą niezgodne ſtánowili [homines talium iurium conditores, tam diversorum tamque discrepantium]/ rodźić ſię iedni ná wſchod słońcá/ drudzy ná zachod słońcá. ModrzBaz 100; WujNT przedm 10. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

α. W funkcji rzeczownika (2):

niezgodni z kim [z sobą = jeden z drugim nawzajem] (1): y biádá być muśi tey Rzeczypoſp: o ktorey niezgodni z ſobą w wierze rádzą y obmyśláią. SkarKazSej 684b.

niezgodny w czym (2): że nigdy do ſkodliwego rozerwánia/ miedzy niezgodnymi wierze nieprzyſzło BiałKaz Iv; SkarKazSej 684b.

3. Nie nadający się; nieprzydatny, niepotrzebny; nie dający się porównać pod względem wartości, mało warty (5): A lwicę iáko niepłodną/ [liszka] Pokłádáłá zá niezgodną: Rzekąc nierowno zemną chodziſz/ Po iednemu lwięćiu rodźiſz. BierEz K4v; SienLek lv; Wyrzucono z wáſzéy Rzeczypoſpolitéy imioná oné górné y niezgodné: Wódz/ Grábiá/ Kśiążę: iednym wſzyſcy imięniem iákośćie ſą/ názywáią was Rycérſtwem Polſkim. OrzJan 16.

niezgodny ku czemu (1): ábych ćię [Jeruszalimie] nie położył ſpuſtoſzeniem (y) ziemią ku mieſzkániu niezgodną [non habitatam (marg) habitabilem (–) PolAnt; inhabitabilem Vulg; ku mieſzkániu nieſpoſobną Leop, WujBib] BudBib Ier 6/8.

W przeciwstawieniu: »niezgodny ... godny« (1): Bowiem co nam po ſpráwách tych boſzkow niezgodnych Gdy mamy miedzy ſobą wiele ludźi godnych? Prot C3.

Synonimy: 1. nieprzyjazny, swarliwy, zwadliwy; a. niejednaki, niestrojny; 2. niepodobny, nieprzytrafny, nierymowny, rożny, sprzeczny, 3. niesposobny.

Cf NIEZGODLIWY, NIEZGODNIK, ZGODNY

KK