Wychudł iák świercżek polny/ w oney złey bieśiedźie/ Ziádłáby go iák mowią kotká ná obiedźie. KmitaSpit C6v.

[On Márſzałek wyſzedł bárzo ſmęthny/ iákoby mu pśi obiad ziedli HistPonc H2; ŁaszczPogrom 14.]

»czekać [kogo] z obiadem« (1): A tym zámknie wſſytkę wiárę Idzćież dziatki ná ofiárę A czekayćie mię zobiádem RejRozpr B2.

»([komu]) nagotować (a. gotować, a. przygotować) obiad; obiad gotow jest; obiad się zgotuje« = prandium parare PolAnt, Vulg; prandium curare Mącz [szyk zmienny] (6;1;1): BierEz Cv; Niż ſie obiad zgotuie áby nas nie teſzno/ Będziem ſobie macżáli/ á będzie nam ſmieſzno. RejFig Cc4; BibRadz Matth 22/4; támże [na ratuszu] według práwá złotey buły/ koſztowny obiad przygotowano BielKron 331; Mącz 73b; Otho iuż obiad moy gotow ieſth/ wołowie moi y ptactwo moie iuż ſą pobići [Vulg Matth 22/4] RejPos 237v; iednemu kápłanowi/ ktory był ſobie dobry obiad nágotował/ w widzeniu rzekł P. Bog SkarŻyw 249; WujNT Matth 22/4.

»iść na śmierć jako do obiadu« (1): Szłá męcżennicá ná śmierć/ iáko inne do tańcá/ y do roſkoſznego obiádu. SkarŻyw 152.

»na obiedzie jeść, zjadać; na obiad zjeść« (3:1;1): GliczKsiąż F8; ále cżáſem zápomni ná wiecżerzy co ná obiedzie iadł. RejZwierc 100v; Oczko 19, 24v; [o żurawiach] Dano złożenie w kuchni/ tám gdy ie przywiedli/ Pobito/ powárzono/ y ná obiad ziedli. KmitaSpit C4.

»mieć [kogo] na obiedzie« (1): iednego dniá miał wſzytki ſwe duchowne ná obiedzie. SkarŻyw 454.

»odprawić obiad« (1): á odpráwiwſzy zwykłe Ceremonie/ y obiad hoynością Krolewſką/ [...] długo káżdego dniá tańce y krotochwile rozmáite/ gonitwy/ ſzermowánia/ y inſze Rycerſkie igrzyſká były ſpráwowáne. StryjKron 727.

»pość (a. chodzić, a. iść itp.) na obiad, do obiada« [szyk zmienny] (6:1): KromRozm III Q4; Potym poydę do obyádá/ Gdzye towárzyſka bieſiádá BielKom E7; BielKron 83, 414v; Ná obiady do nikogoy proſzony nie chodził. SkarŻyw 87, 87, 311.

»prosić (a. naprosić) na obiad [w tym: kogo (14), do kogo (1)]; proszony na obiad [w tym: do kogo (1)]; zaproszenie na obiad [do kogo]« [szyk zmienny] (15;3;1): W ten cżás ſie poſeł przygodził/ By Xántá ná obiad prośił. BierEz Ev, C2, C3, C4v, D2, P; ROſkoſſny ij náſlachetnieyſſy pán Iezus/ proſſony iednégo dnia na obiád do Symona trędowatégo/ á ten był licemiernik. OpecŻyw 45v; RejFig Aa7; BielKron 313; káżdy gość v niego s tych ktorich był ná obiad náprośił mieyſce ſwe záſiadł GórnDworz P8v; Ale y ono tychże dwu pánow záproſzenie ná obiad do páná Chwálcżewſkiego/ [...] niemniey trefne było GórnDworz S6, Pv; RejZwierc [78²]; SkarŻyw 87, 311, 543; Iákóżeś mię był prośił ná obiad do śiebie/ Tákżem ćię áni widźiał/ y iadam bez ćiebie. KochFr 69; ActReg 84; KochAp 8.

»jakoby na obiedzie siedzieć« (1): [o św. Marku] y ták iákoby ná iakim obiedzie roſkoſznym śiedział/ w onym męcżeńſtwie weſołe ſerce y twarz máiąc. SkarŻyw 274.

»sieść do obiadu, do obiada, ku obiadu; przy obiedzie siedzieć« [szyk zmienny] (1:1:1;1): A gdy [Ksant] przy obiedzie śiedział/ Ezopowi kołacż podał BierEz C3; BielKron 330; Niż co pocżęli/ ſiedli do obiádá. KochSz A4; KlonWor 34.

»sprawi(a)ć (a. sprawować) obiad« = facere prandium Vulg [szyk zmienny] (6): BierEz Ev; Więć tu iedęn ſwieczky ſtawia A drugy obiady ſprawia. RejKup d2v; Boſom chodzyl wkazdy pyątek Od mieſopuſt aż do ſwiątek. Nus czom też na mſze roſdawal A bo obyady ſprawował RejKup g5; Leop Luc 14/12; BielKron 113v; WujNT Luc 14/12.

»trafiać na obiad, do obiada« (1:1): POnęćił ſie ieden kmotr do Twego ſąſiádá/ Y záwżdy do nich tráfiał práwie do obiádá. RejFig Ee2v, Ee2v.

»[kogo] wzywać (a. przyzywać, a. wezwać) na obiad, do [czyjego] obiada; na obiad wezwany« [szyk zmienny] (3:1;1): Mąż ieden ſwego ſąśiádá/ Wezwał do ſwego obiádá BierEz Iv; SkarŻyw 527; Pransor ‒ Na obiad wezwani. Calep 845b; PHARIZEVSZ wzywa Chriſtuſá ná obiad. WujNT Aaaaaa4, Cccccc2v.

»zostać na obiad« (1): gdy goſpodarz/ iáko przyſthało prośił/ áby zoſtał ná obiad/ bez odmachu powiedział/ bárzo rad práwi/ bo iednák widzę thu prożne mieyſcze GórnDworz P8v.

»czysty [= dobry] obiad« (1): W iednym dworze dobry cżłek/ á w drugim łotrowie. Sſtąpili do dobrego/ był im wnet bárzo rad/ Iáko prze wdzyęcżne goście/ dał im cżyſty obiad. RejWiz 131v.

»lekarski obiad« (1): lekki/ álbo rzeknę lékárſki/ obiad ziadſzy/ wieczerzą niechay trochę więtſzą ié Oczko 24v.

»pański obiad« (1): Y ták on dobry cżłowiek zápomniawſzy dźiádow: Hárdy z cudzego chlebá/ y z Páńſkich obiádow. KlonWor 56.

»psi [= marny, byle jaki] obiad« (1): Caninum prandium vocatur abstemium Pśi obyad bes winá y piwá. Mącz 33c.

»psi obiad« =rzecz marna, bylo co (1): Kto dobrego vkrádnie Bucżáckiego ſtádá/ Mogłby niecháć lichoty y pśiego obiádá KlonWor 20.

»złożony [= składkowy] obiad« (1): Symbolum, Latine collatio, Skład/ złożenie/ to yeft złożony obiad/ kołácia álbo Bieſiádá. Mącz 436c.

»obiad, (i, a(l)bo) wiecżerzą (a. kołacyja); od obiada po wieczerzej; obiad z wieczerzą« = prandium aut cena Vulg [szyk 17:5] (19;2;1): SeklKat D; KrowObr 28v; Mącz 436; SienLek 13; ile ktory obiad/ ábo wiecżerza koſztowáłá/ tyle zráchowánego ſummą przy káżdym dniu ſtało GórnDworz O6, O6; BielSat D; RejZwierc 100v; Wierę obiad z wiecżerzą iuż iedz z nim kto racży PaprPan H2; Oczko 19, 24v [2 r.], [43]v; SkarŻyw 458; KochFr 120; ReszList 116; BielRozm 24; WujNT Luc 14/12. Cf Wyrażenia przyimkowe.

»do obiadu« = do południa (1):

»k(u) obiadu« = na obiad na posiłek (4): Yuż ná nas zwonyą k obyádu. KromRozm III Q4; A kiedy ſie iuż rozchodziłi on lud ku obiádu/ Zuzánná też miáłá ſwoię przechadzkę po ſádu. KochZuz A2v, A2v; GórnDworz Ee.

~ W charakterystycznych połączeniach: k(u) obiadu pokwapić się, przyjechać, rozchodzić się, zwonić. ~

»na obiedzie« (14): Accepit nos lauto prandio, Hoynie nas czeſtował ná obiedzie. Mącz 35d; bo ná onym wymyſlonym obiedzye/ iż ſie ze wſzytkim wydwarzáią potráwy przewybornych ſmakow cżynią GórnDworz F; Y tráfia ſię iż ſobie popowie ná obiedzie podpiją. SkarJedn 346; Oczko 20v; On wie gdźie Komedya ná cżyim obiedźie/ Gdźie trąbią Niedźwiednicy/ táńcuią Niedźwiedźie. KlonWor 33. Cf »na obiedzie być«, »na obiedzie jeść, zjadać«, »mieć [kogo] na obiedzie«, »jakoby na obiedzie siedzieć«.

~ W charakterystycznych połączeniach: częstować na obiedzie, podpić sobie, wypić [co].

»po obiedzie« = po zjedzeniu obiadu; post prandium Mącz, JanStat (62): A gdy było po obiedzie/ Mądrzy ludzie w ſwey bieśiedzie: Ięli o rzecżách rozmawiáć BierEz C4v; ieſtli ich [żurawin] kto chce pożywać/ tedi ie ma iadać przed obiadem, bowiem po obiedzie więczey ſzkodzą. FalZioł I 85c, I 28b, 117a, d, III 13c, 21c (13); A tak to ieſt znamię dobrey ſprawy wcżłowiecże gdy kto ma zimne ręce po obiedzie GlabGad K5, D3v [3 r.], F6v, E7v, G, K4 (17); RejWiz 132; RAd ſypiał po obiedzye/ poſeł przed dworzány Perſki/ mowił iż łácno/ z oſpáłemi pány. RejZwierz 3v; BielKron 26v, 331, 435; Mącz 314c; SienLek 4v, 59v, 94; GórnDworz B8v, O6, T, S4v, V5, Ff5v; BiałKat 133v; RejZwierc 111; SkarJedn 346; Oczko 20v, 28; WerGośc 253; z mdłośći ſtękáć będzie: Zwłaſzcżá kto nie przywyknie tákowey bieśiedzie. Ná cżcżo gorzałecżkę pić/ wodę po obiedzie BielSjem 31; PudłFr 8; ArtKanc Tv żp; LatHar 229; WujNT Ioann 21 arg; wiele ich [sędziów] ináczéy do ſpraw odpráwowánia nie przychodźili/ iedno po obiedźie nápełnieni y vpići SarnStat 785; ZbylPrzyg A4v.

~ W charakterystycznych połączeniach: po obiedzie napełniony, upity; jadać [co] po obiedzie, (nie) jeść (3), pić [co], pożywać [co], przechodzić się, przespać się, spać (4), sypiać (2), układać się, wziąć [co] [=zażywać].

»po obiedzie« = w porze poobiedniej, po południu (18): HistJóz C; A nazayutrzs wnyedzyelyą po obyedzyech chodzyell ſnymy do Zydow dlya przedanya thichze wylkow LibMal 1554/186v; LudWieś Bv [2 r.]; BielKron 83; Consul a prandio postulationibus vacabit, Będzie po obiedzie ſiedział ná ſpráwách. Mącz 472a; Nie miey proſzę ćię ze mną ſpráwy po obiedźie. Ráno ſię o Gránice ſwárzę y Viázdy Prot B4v; GórnDworz I2v, Ee; RejZwierc 169v; StryjWjaz A4; Oczko 27v; Po obiedzie dniá onego ſzedwſzy do kośćiołá/ grob ſobie y mieyſce náznácżył SkarŻyw 511, 76, 161.

~ W charakterystycznych połączeniach: bawić [kogo czym] po obiedzie, (przy)jechać (2), przyść, siedzieć, spać, wrocić się, zabawiać się.

»pod obiadem« = w porze obiadu (1): powyada yſch slup v drzwy thegoſch koſzczyola szwyąthey Mariey Magdaleny, ku Branye Wodney obroczonich dawſchi ſzyą wkoſzczyelye pod obyadem zamknacz wilupill LibMal 1547/124v.

»przed obiadem« = przed posiłkiem; ante prandium Vulg (22): Na kolikę gdy popadnie: [...] Brać cżęſto piłuły Aleſangium: natſzcżo przed obiadem. FalZioł V 92, I 85c, 116d, III 13c, V86; Cżemu przed obiadem zdrowe ieſt przechodzenie. GlabGad G3v, D3v, F6v; BibRadz I 49c marg; Oczko 26v, 35, 39; ArtKanc T10 żp; GostGosp 56 [2 r.]; ſpytał go przed obiádem iuż kiedy miał práwie zá ſtół ſiadáć KochAp 10; WujNT Luc 11/38.

~ W charakterystycznych połączeniach: brać [co] przed obiadem (2), dać [co], dzięki czynić, jadać [co] (2), napić się [czego] (2), odprawować [co], opatrować [co], pić [co] (2), umyć się, wziąć [co] (2).

»przed obiadem« = przed południem (2):

»przy obiedzie« (10): Potim przy obiedzie będącz Alexander po każdey potrawie miſſy y inne ſthadki ſrzebrne á złote brał á chował BielŻyw 157; Cżemu lekarze zakazuią przy iednym obiedzie ieſć mleka y rib. GlabGad H5v, G4, G5, G5 żp, G5v żp; Prot Dv; ále gdy milcżał á cżytánia ſłuchał/ ledwie cżego przy obiedzie ſkoſztował SkarŻyw 335, 291. Cf »sieść przy obiedzie«.

~ W charakterystycznych połączeniach: rozmowy przy obiebyć przy obiedzie, jeść [co], pić, skosztować [czego]. ~

»przez wszytek obiad« (1): iedno Weneckie Kſiążę [...] gdj był tą błyſkáwicą záklęty/ tedy zá pokutę muſsiał ná ręku á ná nogach przyleść iáko pyes do ſtołu pod nogi Klimuntá trzeciego/ y tám leżał przez wſzytek obyad iego RejAp 114.

»w obiad« = w czasie obiadu (4):Abo gdy wobiad przybieży [ksiądz] A kukła ná ſtole leży To ią wnet z ſtołu ogoli RejRozpr A3; SeklKat Y2v; HistRzym 44; MIlczycie w obiad/ móy Pánie Konraćie/ Czy tylko ná chléb gębę ſwą chowaćie? KochFr 12.