[zaloguj się]
[pdf]

OBŁOK (496) sb m

Oba o jasne.

Fleksja
sg pl
N obłok obłoki, obłocy
G obłoku, obłoka obłoków
D obłok(o)m
A obłok obłoki
I obłokiem obłoki, obłokami
L obłoku, obłoce obłokach, obłoc(e)ch, obłokoch
V obłoki
inne pl A a. I - obłoki

sg N obłok (83). ◊ G obłoku (20), obłoka (3); -a (1) KochFr; -a : -u BudBib (2:2). ◊ A obłok (34). ◊ I obłokiem (30); -em (1), -(e)m (29). ◊ L obłoku (55), obłoce (1) PatKaz II. ◊ pl N obłoki (51), obłocy (1); obłoki : obłocy BielKron (3:1). ◊ G obłoków (45); -ów (9), -(o)w (36). ◊ D obłok(o)m (5). ◊ A obłoki (65). ◊ I obłoki (32), obłokami (4); -ami KrowObr, LatHar, WitosłLut; -i : -ami WujNT (1:1). ◊ A a. I obłoki (13). ◊ L obłokach (30), obłoc(e)ch (14), obłokoch (7); -ach MurzNT, BibRadz (2), Mącz, RejPosWstaw, CzechRozm (4), SkarJedn, StryjKron, CzechEp (2), LatHar, WujNT (5), SkarKaz (3); -(e)ch Leop, BielKron; -och RejWiz (2), RejZwierc; -ach : -(e)ch : -och WróbŻołt (1:1: –), LubPs (1:3: –), RejAp (2:2:2), RejPos (– :4:2), BudBib (3:1: –), ArtKanc (1:1: –); ~ -ach (22), -åch (7), -(a)ch (1); -åch MurzNT, LubPs, RejAp (2), RejPosWstaw, StryjKron; -ach : -åch BudBib (2:1). ◊ V obłoki (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Zjawisko na niebie podobne chmurze, mgła lub opary wodne poruszane przez wiatr, przesłaniające słońce, lekkie, przejrzyste, jasne lub ciężkie i ciemne, o widocznych zarysach w odróżnieniu od rozlewającej się, bezkształtnej chmury; w liczbie mnogiej często z jednoczesnym znaczeniem ‘niebo, nieboskłon’; nubes Murm, Mymer1, Vulg, HistAl, Mącz, PolAnt, Calag, Calep, Cn; caligo HistAl, PolAnt; nebula HistAl, Vulg; caelum PolAnt (496): Murm 16; Mymer1 4v; BartBydg 2b; FalZioł V 56; RejPs 115, 115v; LubPs E, X5v, dd4; Otho obłoki od wſchodu ſlońcá/ y od pułnocy/ áż do południá/ y oblicźe [!] ich groźne bárzo/ pełne gniewu y burze Leop 4.Esdr 15/34, 4.Esdr 15/39, Ps 17/13; ſłonce kthore przed tym zaſzło było zá obłoki [sol refulsit prius nubilus existens] roziáśniło ſię BibRadz 2.Mach 1/22, 3.Reg 18/45, Ps 135/7, Prov 8/28, I 451b marg, 4.Esdr 15/34; Kto pátrzy wiátru/ nie będzye ſiał/ á kto pátrzy ná obłoki/ nie będzye żął nigdy [qui considerat nubes nunquam metet Vulg Eccle 11/4]. BielKron 82, 82; Mącz 67b, 99b, 130c [2 r.], 146d, 252b; RejPos 7, 30, 136; BudBib Iob 37/15, 16, Ps 17/12[13]; Gdy vyrzyćie obłok wſchodzący od zachodu [nubem orientem ab occasibus]/ wnet mowićie: burza idzie BudNT Luc 12/54; táſz to máterya/ kiedy ſye wilgotnieyſza tráfi/ tedy ſye wzgórę podnióżſzy/ á ná obłoki záwieśiwſzy/ w deſzcz obráca Oczko 6; Calag 573b; KochPs 197; Táki był Proteus/ mieniąc śię to w ſmoká/ To w déſcz/ to w ogień/ to w bárwę obłoká. KochFr 91; Iuż mieśiąc ſwoie rogi puſcza zá obłoki: Iuż odpráwił tèy nocy wſzytki ſwoie ſkoki. PudłFr 68; ArtKanc I2v, T11v; Calep 706a [2 r.]; GrabowSet Kv; KołakCath B2; KołakSzczęśl Av; WujNT Luc 12/54, 2.Petr 2/17; [Cataracta Waſſerfall/ Item Wolckenbruch Obłok ktory zdeſcżem ſpada. ArtNom B4v].

W połączeniach szeregowych (7): Alexander [...] wſzedſzy ſam do iáskiniey/ widział tam mgły y wielkie obłoki y gwiazdy iaſnące [caligines maximasque nubes stellasque lucentes] HistAl Mv; KrowObr 67; BibRadz 4.Esdr 15/38; Meteora Aristotelis, Xięgi Ariſtoteleſowe w których o wyſokich rzeczách/ to yeſt o obłokách powietrzu/ wodźie/ ogniu wyſokich zwłaſzczá elementách á żywiołách wypiſano yeſt. Mącz 219c; SkarŻyw 560; CzechEp 162; GostGospSieb +3.

W przeciwstawieniu: »na obłoki ... na doł do piekła« (1): A tám wſzyſcy wierni poch- pochwyceni [!] będą przećiwko pánu Pwemu ná obłoki [...] á niezbożni ludźie poydą nádoł z Dyabły do Piekłá WujJudConf 72.

W porównaniach (23): á byłá tákowa wielkoſć y gęſtoſć ſtrzał/ iż też wſzytko powietrze nápełnione ſtrzałámi/ iákoby obłoki záćmonemi [tamquam ex nubibus spissabatur] HistAl F4; LubPs hh6v; KrowObr 73v; Wniwecżem był obrocon: odnioſl iákoby wiátr żądość moię: y iákoby obłok przeminęło zdrowie moie [velut nubes pertransiit salus mea] Leop Iob 30/15, Ier 4/13; ſtánieſz ſię iáko obłok ku okryćiu źiemie [venies tanquam nubes vt operias terram] BibRadz Ez 38/9, Is 60/8, Ez 38/16; [przy Panu] będzieſz lathał iáko Orzeł po obłokoch w rádoſciach ſwoich RejZwierc 179; W wichrze y wburzy drogá iego/ á (iáko) piaſek obłok nog iego [in turbine est via et nubes velut pulvis pedum eius erunt]. BudBib Nahum 1/3, Iob 7/9, Ez 38/15[16]; y powſtał wiátr y przypędził wielkie woyſká iáko obłoki ſzáráńcżey/ iſz pokryły ziemię wſzytkę SkarŻyw 480; GrabowSet B3, Tv; WysKaz 25; Láto widzę ſtoi/ Ale ná ſobie nie ma zwykłey kraſy ſwoiey. [...] Wieniec zwiędły/ twarz śina/ á vbior właśćiwy Iáką barwę ná ſobie obłoki mięwáią/ Kiedy wiátrem ruſzone z pułnocy wſtawáią. WitosłLut A5; SzarzRyt A. Cf »by z obłoku spadł«, »jako obłok dżdżowy«, »jako obłok rosy«, »jako obłok zasłaniający ziemię«.

W charakterystycznych połączeniach: obłok (obłoki) mocny, niezgodne, od wiatrow obnoszony, obrotne, od wichru pędzone, pokrywając ziemię, straszliwy, wielki (4), wschodzący (2), gwałtownie wzruszony; obłoku (obłokow) barwa, rostąpienie, rozbiegania, skupienie, na obłok zachodzenie (2); obłok (obłoki) idzie, nawroci się po deszczu, pojdzie, przemija (2), topnieje, ustawa, zachodzi jeden na drugi (2), zakrywa gorę (2), zgromadzają się; obłok oświecać, zganiać; na obłoku stanąć; chodzić po obłocech (2).

Frazy: »obłoki grzmią; czynią, wypuszczają grom« (1;1:1): vocem dederunt nubes. Iako wielki był ſzum wody morzkiey á obłoki gromy wielkie wypuſzcżały z ſiebie. WróbŻołt 76/18; StryjKron 632; Vcżyniły grom táki nie zgodne obłoki/ Ze ſie ſnadz y lękáły kámienne opoki. PudłDydo A4.

»obłoki pokrapiają rosą, rosę z siebie wypuściły, rozrosiły się« = caeli stillabunt rorem PolAnt (1:1:1): Przeto iż nye wyerzyli Pánu Bogu ſwemu/ Iż on może zbáwienye dáć vfáyącemu/ A ták kazał obłokom by ſie rozrośiły/ A iżby ſie nyebyeſkye fortki otworzyły. LubPs R6v; BibRadz Prov 3/20; BielKron 4v.

»obłoki topnieją« (1): Pánie gdy ty idzieſz drzży [!] ziemiá/ obłoki topnieią/ y gory ſię rozpływáią [caelique ac nubes distillaverunt aquis, montes fluxuerunt Vulg Iudic 5/4]. SkarŻyw 560.

»obłoki wyleją (a. puszczą, a. sączą) deszcz (a. wodę)« = inundare facerunt aquas nubes, nubes stillaverunt aquas PolAnt [szyk zmienny] (4): Gdy obłoki pełne będą/ wyleią deſzcż ná zyemię. BielKron 82; BudBib Iudic 5/4, Ps 76/17[18]; Y nie każę obłokom puſzcżáć dżdżá by krzyny ArtKanc K6.

»zaburzy się obłok« (1): Záburzyć ſie też obłok/ á gdy wiátrek ciepły Powienie nań s południá/ vcieka by wſciekły. RejWiz 10.

Zwroty: »ledwie nie z obłokami granicę mieć« = być bardzo wysokim (1): Tych [drzew] wynioſłe gáłęzie precż ſię rośćiągáią/ Ledwie nie z obłokámi ſwą gránicę máią. WitosłLut A3v.

»okrywać, zakryć niebo obłoki« (1:1): RejPs 216; przygrawayćie Bogu náſſemu ná Harfie Ktory okrywa niebo obłoki [operit caelum nubibus]/ á cżyni deſzcż ná źiemi. Leop Ps 146/8. [Przekład tego samego tekstu RejPs]

»podnieść, wynieść (aż) pod obłoki« = tak wysoko (2:1): RejPos 149v; Ale ty Pánie/ który morſkié ſkoki Skłádaſz/ wynoſząc gdy chceſz pod obłoki. [...] Opuść gniew ZawJeft 10. Cf »pod obłoki ... w padoł«.

»(prawie) przechodzić obłoki« = być bardzo wysokim (2): przyſzli ná wyſokie gori ktore práwie przechodziły obłoki [altos montes vsque ad nubes] HistAl L6; SiebRozmyśl K2v.

»obłokow, aż pod obłoki sięgać« [szyk zmienny] (1:1): Niechay wierzchámi śięga lás wyſoki Aż pod obłoki. KlonŻal D2v; KochPieś 49.

»pod same obłoki skakać« (1): Piſzą ná ten cżás o tákim powietrzu ná morzu/ iż pod ſáme obłoki okręty ſkakáły ná wełłach BielKron 442v.

»z obłokow (s)puścić deszcz (a. wodę); skrapiać gory z obłokow« [szyk zmienny] (2;1): ProtOdm Ev; Z śiebie rządne niebioſa doſyć vcżyniły/ Gdy zſwych ćiemnych obłokow gęſte dżdże puśćiły. WisznTr 7; ArtKanc T10.

»z obłokow (u)padać (a. spaść), zlecieć; by (a. jak) z obłokow spaść« = de nubibus cadere HistAl [szyk zmienny] (7:2;2): A gdy weſzli wgłodne puſſcze/ ſpuſćił pthaki ſpowietrza y pádáli przednogámi ich y chleb niebieſki w obfitoſći zobłokow pádáł przed namioty ich. RejPs 155v, 115, 116v; HistAl A6v; RejWiz A6, 35v; by thám ktora nawá [...] ná źiemię vpádłá/ w kęſy by ſie zdruzgáłá by też z obłokow ſpádłá. BielKron 283; RejPos 257; RejZwierc [203]v; CzechEp 189; GórnTroas 71.

»wzbudzić obłoki« (1): A gdy wzbudzę chmurne obłoki nád źiemią [cum obnubilavero nubem super terram]/ vkaże ſię łuk ná obłoku. BibRadz Gen 9/14.

»(co nawysszej, wzgorę) pod (same) obłoki (wz)latać (a. lecieć); latać po obłokach, na obłokach, w obłokach; wysoko bujać pod obłoki« [szyk zmienny] (8;1:1:1;1): FalZioł IV 17b; Nietak marnie Zgynieſs Bo bys Latał pod Obłoky Iednak czj bycz w Nodach Po tych doczeſnych rozkoſſach RejKup ee8; RejWiz 31, 82; RejZwierz 121, 127; Rychło potym powietrze wielkie wſtáło/ ták żeſmy mnimáli pod ſáme obłoki wzlátáć ná wełłach morſkich BielKron 453, 127; [Orzeł] Wzgorę lata pod obłoki/ Przepátruiąc ſwiát ſzyroki/ Y iego rozlicżne ſpráwy RejPos A2; RejZwierc 179; KochJez A2; Bo ćiáło vwielbione może ná powietrzu chodźić/ y ná obłokách y wiatrách latáć/ máiąc wſzytkę ſubtelność duchom podobną. SkarKaz 242b.

Wyrażenia: »obłoki bezwodne« (1): Cić ſą [...] obłoki bezwodne [nubes sine aqua] od wiátrow tám y ſám obnoſzone WujNT Iudae 12.

»brunatne obłoki« (1): Widzę tylko brunatne obłoki w krąg ſiebie/ A prętkie błyſkáwice po błękitnym Niebie. KołakCath C5.

»chłodny obłok« (1): proś Bogá áby ie teraz od tákiego vpalenia obronił/ á iakim gęſtym y chłodnym obłokiem ſłońce zápuśćił. SkarŻyw 372.

»chmurny, po(d)chmurny, pochmurowaty obłok« = atra nubes Mącz [szyk 4:1] (2:2:1): Pochmurowate obloki przez deſzcżu. FalZioł V 55, 56; [Prosimy Cię, Boże, aby przez Baranka były uśmierzone] Niepogody Grádowe/ obłoki chmurne/ nawáłności niepogodne/ wichry wiátrowe gromy przećiwne KrowObr 67; BibRadz Gen 9/14; Mącz 18d.

»ciemny, zaćmiony obłok; ciemności obłokow« = caligo (nubes), obscura nebula HistAl [szyk 5:3] (5:2;1): FalZioł V 55v; á gdy ſie modlił nathychmiaſt ſie powietrze wyiáſniło/ ták iż zadnego obłoku cięmnego nie było. HistAl [I4], F4, [I3]v, Mv; LubPs ff2v; WisznTr 7; LatHar 665.

»obłok czarny« [szyk 2:1] (3): FalZioł V 55; Iáko więc pioron trzáſka w niepogodné czáſy/ á niebo chmurné huczy/ y wzruſzoné láſy/ Lyſkáwicé z obłoków czarnych wynikáią KochProp 14; KlonWor 69.

»jako obłok dżdżowy« (3): Nieſprawiedliwy zginie/ iáko obłok dzdzowy/ Ale ſpráwiedliwego/ grunt mocny gotowy. BielKom B7; Slicżne ieſt miłoſierdzie Boże/ cżáſu záſmucenia: iáko obłok dżdżowy [quasi nubes pluviae] cżáſu ſuchośći. Leop Eccli 35/26; BibRadz I 1b marg.

»(barzo) gęste, zgęstnione obłoki« = nubes densissima Vulg [szyk 5:3] (7:1): RejPs 24; Leop Ex 19/16; BibRadz Ps 18/12; Gdy tedy przyſzedł trzeći dzyeń [...] obłoki gęſte gorę zákryły/ głos trąby hucżał [Vulg Ex 19/16]. BielKron 32 [przekład tego samego tekstu Leop]; Prot A3v; CzechRozm 192v; SkarŻyw 372; CzechEp 162.

»gwałtowne obłoki« (1): Y przyidą wielkie y gwałtowne obłoki y gwiazdy [nubes magnae et validae plenae irae, et sidus]/ áby ſtráſzyli wſzytkę źiemię BibRadz 4.Esdr 15/39[40].

»obłoki jasne« [szyk 1:1] (2): Nubes serenae, Iáſne obłoki. Mącz 386b; PudłFr 21.

»obłoki niebieskie« [szyk 3:1] (4): LubPs gg6; otworzyły ſie przepáśći morſkie/ á obłoki niebieſkie roſę s ſiebie wypuśćiły BielKron 4v. Cf »na obłokach niebieskich«.

»obłok niepogodny« (1): wiátr łágodny/ Co z ſłońcá wſchodu wiewa [...] Obłok ow niepogodny Zganiáiąc: cżyni cżás y dźień nadobny. GrabowSet Fv.

»obłoki powietrzne« (1): Położył ćiemność táynik ſwoy/ około niego namiot iego/ ćiemność wodna/ obłoki powietrzne [tenebrositas aquarum in nubibus caelorum]. BudBib Ps 17/11[12].

»deszcz przynoszący obłok« (1): Siedm kroć kazał wyglądáć Eliaſz ſłudze ſwemu/ chmury/ y ćiemnego/ á deżdż przynoſzącego obłoku/ ktorego od Páná BOgá żądał LatHar 665.

»jako obłok rosy; rosa obłokow; obłoki rosę wypuszczające« (1;1;1): RejPs 152v; Odpocżynę/ y oglądam ná ſwym mieyſcu/ iáko ſwiátło w południe iáſna ieſt á iáko obłok roſy [sicut nubes roris] we żniwa. Leop Is 18/4; Tákowe ſlugi kośćiołá Swiętego/ tzáſem Duch Swięty zowie Budownikámi/ Sędziámi/ obłokámi roſę y wyroki Boże wipuſztzáiącymi KrowObr 5.

»obłoki rozpądzający; rozpądzać obłoki« = spargere nubes PolAnt (1;1): Nubifugus, Obłoki roſpądzáyący wiatr Mącz 252b; BudBib Iob 37/11.

»(z) obłokow trzaskanie« (2): A prze to ſrogié obłoków trzáſkánié Kłádą ſye láſy/ á piórun gdźie zmierzy Zle nie vderzy. KochPieś 31; KołakSzczęśl C2v.

»obłok wodny, pełen (a. pełny) wody, nabrany« = nubes plena aquae Vulg [szyk 4:1] (2:2:1): A roſkazał ſie zewſſech ſtron okryć ćiemnoſćiami/ á gęſtemi obłoki wodnemi był iáko dom około niego zbudowan. RejPs 24; Potym ſſedł przedemną obłok pełen wody y wydał z ſiebie deſſcż náwálny. Leop 4.Esdr 4/49; BudBib I 326c marg, 4.Esdr 4/47[49]; GórnTroas 30.

»jako obłok zasłaniający ziemię« (1): iáko burza wnidzieſz/ iáko obłok zásłániáiący ziemię będzieſz [venies tanquam nubes ut operias terram] BudBib Ez 38/8[9].

»zimny obłok« (1): Sniég ſye niechay zátrzyma w ſwym źimnym obłoku/ Ieden tylko táki dźień do cáłégo roku. PudłFr 66.

»zniżony obłok« (1): w tym też padole był ták zniżony obłok [depressissima nebula] iże go rękámi ſięgáli HistAl K7v.

Szeregi: »obłok a błyskawica« (1): KołakCath C5 cf »brunatny obłok«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»burza z obłokiem« (1): ſiadłem był pod drzewem wyſokiem/ Náſtąpiłá wnet burza s ſtráſzliwym obłokiem. RejWiz 109v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»chmura (a. chmurawa) i (a) obłok; obłoki z chmurami« [szyk 3:2] (4;1): Caesias Wiatr który chmur á obłoków nie rozbiya/ ále ná ſie ciągnie Mącz 29c; Nimbus aliquando pro nube accipitur, Miáſto obłoku á chmuráwy co pogáńſtwo zá ſpuſzczánie bogów ná ziemię z nieba trzimáli. Mącz 247b, 252b [2 r.]; LatHar 665.

»ciemny (a. czarny) obłok i deszcz« [szyk 1:1] (2): FalZioł V 55; Potym był deſzcż wielki y ciemny obłok [pluvia et obscura nebula] ktory ták záćmił powietrze iż przez trzy dni ſlońca nie widzieli HistAl [I3]v.

»obłok i gwiazda« (2): y podnieſione będą obłoki wielkie y mocne pełne gniewu/ y gwiazdá [nubes magnae et validae plenae irae et sidus]/ áby przeſtráſſyli wſſyſtkę źiemię Leop 4.Esdr 15/40; BibRadz 4.Esdr 15/39[40]. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»obłok i (a) mgła« [szyk 2:1] (3): [Blisko] dzień zburzenia y puſtoſzenia/ dzień ćiemnośći y mroku/ dzień chmurny y mgliſty [dies tenebrarum et caliginis, dies nubis et caliginis]. (marg) wł: dzień obłoku y mgły. (–) BudBib Soph 1/15, Is 44/22; KlonWor 69. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»niebo (a. niebiosa, a. nieba), (i) obłoki« [szyk 4:1] (5): RejWiz 115; Pluvium caelum, Niepogodne niebo/ záſępione obłoki. Mącz 306d; Iehowo gdyś wychodził z Sehirá [...] ziemiá zádrżáłá/ á niebioſá ſącżyły/ y obłoki ſącżyły wodę [caeli stillaverunt, etiam nubes stillaverunt aquas]. BudBib Iudic 5/4; SiebRozmyśl K2v. Cf »aż do obłokow, do nieba«. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»obłok, (i) powietrze« = nubes ... caelum PolAnt [szyk 1:1] (2): Co znáczy to powietrze/ y obłoki gęſte? Prot A3v; BudBib Ps 76/17[18]. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»wiatr i (a) obłoki; wiatr z obłoki [I pl]« [szyk 2:1] (2;1): FalZioł V 55, 56; Ali zá tym nie długoż/ niebo ſie záćmiło/ Wielkich wiatrow z obłoki/ zárázem przybyło [ecce caeli contenebrati sunt, et nubes et ventus Vulg 3.Reg 18/45]. HistHel C2v.

»między ziemią a obłoki« (1): co kolwiek ieſt miedzy ziemią á obłoki wſſytko ſie ſtáło z ſtátecznego vmyſlu twego. RejPs 53v.

Wyrażenia przyimkowe: »aż do obłokow« (2): Kto chwali Bogá w ochotnośći/ będzie przyięt: á prośbá iego aż do obłokow [usque ad nubes] przybliży ſie. Leop Eccli 35/20.
~ Szereg: »aż do obłokow, do nieba« (1): Socrates weſnie widział ano mu przynieſiono od ołtarza boginiey Veneri ktory był w Achademiey, łabęcia zwyciągnioną ſziją aż doobłokow ſięgaiąc noſem do nieba BielŻyw 79. ~

»aż ku obłokom« (1): Iáko oliwá piękna y rodzáyna/ y iáko Cyprys podniosły áſz ku obłokom [quasi cypressus exaltatus in nubibus] [jest Symon syn Onijaszow]. BudBib Eccli 50/10[11].

»nad obłoki« (2): Ten Pan ktory w możnośći ſwey ieſt chwálebny nád obłoki/ Ten ſam w głębokie iezyorá obrácáć racży opoki LubPs Z6v, T5v.

»(aż) pod obłoki, pod obłok« (11:1): We trzćinie Bączy hucżą/ A Puhacże w leſie/ Ze ſie áż pod obłoki głos ſtráſzliwy nieſie RejWiz 82v, 87v; Krzyk idzie pod obłoki i społeczne pienie. KochMon 19. Cf »aż pod obłoki sięgać«, »pod same obłoki skakać«, »pod obłoki wzlatać«, »wznieść oczy pod obłoki«.

~ W przeciwstawieniu: »pod obłoki ... w padoł« (1): Cżáſem ye [tych, co żeglują] ták podnyeſye wzgorę pod obłoki/ A cżáſem ye vpuśći w padoł ták głęboki LubPs Y5v.

Wyrażenia: »pod obłok do nieba« (1): á cżegożći trzebá/ Chybá iżbyś ieſzcże wlazł pod obłok do niebá. Tożbyś ſie mogł przypátrzyć lepyey they możnośći RejWiz 110.

»na gorę pod obłoki« (1): kazał Moyżeſzowi Pan Bog do ſiebie/ ná gorę pod obłoki/ ktoremi byłá gorá Synái przykryta. SkarŻyw 490.

»prawie pod obłoki« (1): Przyſzli pod ieden zamek ná gorze wyſokiey/ Wielkim koſztem ſpráwiony/ práwie pod obłoki. RejWiz 23.

»wyniesiony, podnoszenie pod obłoki« [szyk 1:1] (1:1): Huczy morze popędliwé/ Biją wáły w brzégi krzywé/ Grożą vpadem opoki Wynieśioné pod obłoki. KochPs 69; [Bóg] dał teſz ná morze rozne wiátry [...] ná wełnach y wzruſzeniu/ y pod obłoki pod noſzeniu od wiátrow wod onych/ moc Boſką ſwoię ziáwiáiąc. SkarŻyw 259. ~

»pod obłoki [I pl]« (7): Położę miedzy wámi y miedzy żywym ſtworzeniem á miedzy mną/ Duhę álbo Tęcżę pod obłoki BielKron 5v; ludźie vcżeni [raj] wykłádáią rozmáićie być: iedni na źiemi drudzy ná niebie/ drudzy w miernym mieyſcu pod obłoki. BielKron 466, 202v, 466v, 467; Iuż będą dobrá Páńſkie/ iáko ná wyſokiey Skále ślicżne iágody/ roſtą pod obłoki: Ktorych dośiąc nie mogą ludźie żadną miárą KlonWor 57. Cf »wysoko bujać pod obłoki«.

~ Wyrażenie: »pod obłoki zawieszony« (1): IEſt opoká poświęcona/ Pod obłoki záwieſzona: Z któréy [...] wody czyſté/ Szumém z góry wylatáią GosłCast 21. ~

»pod obłoki [A a. I pl]« (9): Poźrzy potym pod ſłońce/ áno wirzch wyſoki/ Vkazał ſie ná gorze práwie pod obłoki. RejWiz 177 Cf »pod obłoki wzlatać«.

»na obłoku (a. obłokach)« = in nube (a. nubibus) [L sg] Vulg, PolAnt; in caelis [L pl] PolAnt (16): LubPs E, P6, V5v; Zarzá w zgorę wychodzi rożáney pięknośći/ Ná obłokoch ſie broią iáſne odmienośći. RejWiz 34v; Y widziałem iákoby oſsobę Kontryffału [...] Iákoby weyźrzenie tęcże gdy bywa ná obłoku we dżdżowy dzień. Leop Ez 1/28; Poſtáwię łuk moy ná obłoku/ ktory będźie ná znák przymierza miedzy mną/ y miedzy źiemią. BibRadz Gen 9/13, Gen 9/14, 16; Dayćie moc Bogu nád Izráelem/ wielmożność iego y moc iego na obłocech. BudBib Ps 67/34[35], Iob 37/21.

~ W porównaniach (2): RejPos 7; [o arcykapłanie Szymonie] Iáko słońce oświecáiąc kośćioł nawyſzſſego/ y iáko tęcżá iáśnieiąc ſię pięknie ná obłokách [illuminans nubes gloriae]. BudBib Eccli 50/7[8].

Wyrażenie: »na obłokach niebieskich« (2): nie bywa nigdziey ſłychan grom iedno ná obłocech niebieſkich. RejAp 156v; Prorocy/ nie Krolá ćieleſnego tym ſpoſobem opiſowáli/ ále Krolá duchownego/ wiecżnego/ bo wiecżnie ná obłokách niebieſkich po práwicy máieſtatu BOżego ſtolicę ſwą máiącego CzechRozm 178.
Szeregi: »na obłocech po powietrzu« (1): I położył ćiemnośći táiemność ſwoię/ około niego przybythek iego: ćiemna wodá ná obłocech po powietrzu [in nubibus aëris]. Leop Ps 17/12.

»na obłoku i wietrze« (1): SkarKaz 242b cf »latać na obłokach«. ~

»po obłokach« (2): [tęcza] ſie y teraz záwżdy przededzdzem/ y po dzdzu poſpolicie ná xtałt Duhi po wſzyſtkich obłokach vkázuie. StryjKron 6. Cf »latać po obłokach«.

»w obłokach« (6): Chwalcie pana boga kthori wielmożnie rzecży cżyni w ludu Iſraelskſm á mocz iego w obłokach [virtus eius in nubibus]. WróbŻołt 67/35, 88/7; BielKron 463v; RejAp 95, Ff3v. Cf »latać w obłokach«.

»z obłokow« (20): RejPs 116; Piſmo nam okázuie Melchiſedeká/ iákoby miał z obłokow przyść/ opuśćiwſzy tho z kąd poſzedł BibRadz I 8a marg; BielKron 133v; Ná głos páńſki z obłoków ognie wyſkákuią KochPs 40; KmitaSpit A2, B2. Cf »(u)padać z obłokow«, »spuścić deszcz z obłokow«.

W przen (68): obłoki drżą przed tobą zwielkiem ſtráchem wodę y grady iáko yne ſtrzały z ſiebie puſſczáiąc. RejPs 113, 99v; Prawdá twa po obłocech ták ſie rozſſyrzyłá LubPs I4v; Ian y Páweł [...] máią moc zámykáć Niebo/ Obłoki/ y otwieráć brony iego. KrowObr 173; Leop Iob 38/9; BibRadz Ps 67/35; powſtał zá nim huf wielki ná niebie tákże ná białych konioch/ tho ieſt ná obłokoch. RejAp 162; RejPos 76, 135v marg, 262; Też dla odwilżenia (ziemie) prácuie obłok [propter irrigationem defatigabit Deus nubem] BudBib Iob 37/11, Is 14/14; KochPs 84; Niechay ſmętné nie będą ná niebie obłoki: Niechay nie zna niepogód dźiś ten świát ſzéroki. PudłFr 66; Calep 706a; GrabowSet D4v, E; WitosłLut A2v; Owo rozna ná roznych mieyſcách woyná byłá [...] Niebá przed puchem nieznáć/ krzyk dźieli obłoki/ A nieſzcżęśćie ná ludźie śle ſtrach prętkooki. KmitaSpit C5; SzarzRyt B3v.

W przeciwstawieniach: »pod obłoki, aż do obłokow ... do ciemności, do dna, w ziemię« (3): HistAl F5; Nie wſzytko w zyemię pátrząc iáko ine źwirzę/ Niech więc y pod obłoki rozum cżáſem gmerze. RejWiz 18; [fortuna] ma tho ſobie zá igrzyſko/ podnieść kto ſie iey podoba/ áż pod obłoki/ cżłowieká niegodnego/ nikcżemnego: á záſię pogrążyć do dná/ ledwe nie do piekłá te/ ktorzy byli godni wyſokiey ſtolice. GórnDworz D3.

W połączeniach szeregowych (3): RejWiz 50; Przed iáſnoſćią ktora ſzłá przed nim rozbiegły ſie obłoki ony/ grády y węgle ogniſte [nubes eius transierunt; grando, et carbones ignis]. BibRadz Ps 18/13; Słońce świecące; Wſzech żywiołow przeſkoki; Wiátry/ gromy/ obłoki; Zimny y ćiepły cżas/ y dżdże mocżące [...] Ku wiecżney chwale Páńſkiey/ nieśćie głoſy. GrabowSet V4v.

W charakterystycznych połączeniach: obłok (obłoki) nieleniwy, opaczyste, srogi, wysokie; obłok (obłoki) drży, leje łzy, niesie glosy, patrzy, pracuje, przelatuje, rozbiegają się, wyznają sprawy [czyje]; z obłokow urodzony.

Frazy: »prawda sięga (a. jest) (aż do) obłokow, głowę z obłoki zrownała« = ad nubes veritas tua Vulg (2:1): Leop Ps 107/5; O pánie/ dobroć twoiá do niebá przeſtáłá/ Prawdá obłoków śięga KochPs 51, 166.

»pod obłoki lata sława [czyja]« [szyk zmienny] (2): Acż y dziś zacnych ſławá pod obłoki lata/ A wſzetecżny iáko płaſzcż żebrácży/ ſwą łata. RejZwierz 44v, 50.

Zwroty: »w obłoki bić« = być wielkim (1): Alexánder ſwych wiekow/ dziwna to rzecż byłá/ Ze iego moc i ſławá y w obłoki biłá. RejZwierz 41v.

»być obłokow blisku« (1): to będźieſz miał w zyſku Ze coś dźiś obłoków bliſku/ To ćię piiánémi rimy Aż do niebá wprowádźimy. KochFr 127.

»dojść aż pod obłoki« = tak wysoko a. prawie do nieba (1): Cżłowiek Bogoboyny będzie przyięt z dobrą wolą/ á modlitwá iego doydzie áſz pod obłoki [usque ad nubes attinget]. BudBib Eccli 35/17[20].

»głową dotykać obłokow« (1): By theż wywyżſzenie iego było áż do niebá/ á głową ſwą dotykał obłokow [et caput eius ad nubem attigerit]. BibRadz Iob 20/6.

»piąć się pod obłoki« (1): Gdźie obycżáie y cnot ſtek głęboki/ Co ſię po świećie wſzędy roźlewáły/ Z Sáturnem Marſá/ áni ich ſpraw znáły/ Co dźiś wiek pſuią/ pnąc ſię pod obłoki? GrabowSet H2.

»pisać pod obłoki« = pisać rzeczy nieprawdziwe (1): Mać też więc rozum ſędzya kiedy ſądzi roki/ A wżdy cżáſem dekretá piſzą pod obłoki. RejWiz 139.

»aż do obłokow podwyższać [kogo]« (1): ludzie áż do obłokow podwyſzſza fortuná [usque ad nubes exaltat fortuna]/ á zás wyſokie áż do ciemnoſći pogrąża w głębokoſć. HistAl F5.

»pojść w obłoki« = dostąpić zbawienia (1): w łáſce Páńſkiey wſzyſcy poydą w obłoki ku chwale Páná Kryſtuſá BielKron 467v.

peryfr. »posłać w obłok [kogo]« = pozbawić życia (1): Rowien Gryfowi w męſtwie/ ten drobnych duſz śiłá/ Poſłał w obłok Pigmeow kiedy bitwá byłá. KmitaSpit B4.

»obłoki proć, rzezać« [szyk zmienny] (1:1): ponieśie ćię wodá Przeſtronym wártem áż do Wyſzegrodá/ Kędy ná práwo grod bárzo wyſoki Rzeże obłoki. KlonFlis F4v, G2.

»przenikać obłoki« = penetrare nubes Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (10): LubPs Y6 [2 r.]; Modlitwá korzącego ſie/ obłoki przeniknie Leop Eccli 35/21; OrzRozm Q3; RejPos 13v, 136 [2 r.]; BudBib Eccli 35/18[21]; Y żywot ſwóy ná wáſzych ręku ofiáruię. Kiedy źiemi zléćiwſzy śmiertelné zéwłoki/ Ogniu rowien prędkiemu/ przeniknę obłoki. KochMuza 28; GrochKal 19.

»rozdymać [co] pod obłok« (1): Są wiérſzé lámentliwé/ łzy w oczách niécącé/ Wſzelki kłopot pod obłok w nic rozdymáiącé GosłCast 37.

»wsadzać [kogo] nad obłoki« = wywyższać kogo a. pozwalać bujać w obłokach (1): [Muzy] Wy mię z źiemie wzwodźićie/ wy mię wyłączacie Z liczby nieznácznéy/ y nád obłoki wſadzaćie [...] Zkąd omylną nádźieię/ y błąd widźieć mogę. KochMuza 25.

»(wy)lat(ow)ać z myślą (a. z rozumem, a. z rozumki) pod obłoki, nad obłoki; rozum lata pod obłoki« [szyk zmienny] (3:1;1): rozum ma oſtry nos á ſkrzydłá ſzyrokie/ A iáko buyny Orzeł lata pod obłoki. RejWiz 6v, 28v, 90v; RejPos A2v; iákochmy ſkoro pocżęli mędrowáć á wyláthowáć nád obłoki z rozumki ſwemi/ á z dziwnemi wymyſły ſwemi/ ták nam wſzytko zámieſzáć racżył RejZwierc 255.

»wynieść aż do obłokow« (1): Bogacż mowił: á wſſytcy milcżeli/ á słowo iego wynioſą aż do oblokow [ad nubes perducent] Leop Eccli 13/28.

Wyrażenia: »ciemny obłok« (1): Tuſzę/ iż iákiś żywot zaćmiony ſczęśliwſzy W ćiemnym obłoku czeka ná nas/ ná czás inſzy GosłCast 24.

»jasny obłok« (1): pewnieć nie opuśći nas/ á pewnie tym iáſnym obłokiem iego/ tho ieſt kroleſtwem á opátrznoſcią/ záwżdy ogárnieni będziemy. RejAp 95v.

»obłok niebieski« [szyk 1:1] (2): BierEz G3v; y możeli być co dźiwnieyſzego pod tym ſłońcem nád piſmá ich [Demostena i Cycerona]/ ktorych poważne ſłowá/ mądre ſentencye/ przenikáią nietylko ſercá ludzkie/ ále y te obłoki niebieſkie. OrzRozm Q3.

»obłokiem ogarniony« (1): RejAp 95v cf »jasny obłok«.

»obłoki ogniste« (1): RejPs 217v cf »obłoki wodne«.

»srogie obłoki« (1): I przed wielką iáſnoſćią ktorey on nievkázuie iedno ſpráwiedliwem ony ſrogie obłoki vćiekáią/ á pádną ná nieprzyiaćiele iego zgradem zogniſtemi ſtrzałámi zmieſſánym. RejPs 24.

»obłoki wodne« (1): obłoki wodne iáko y ogniſte wyſláwiayćie dziwne nád ſobą ſpráwy iego. RejPs 217v.

»wysokie obłoki« (1): Przełámuie płácż ludzki wyſokie obłoki PaprPan B.

»wzgorę pod obłoki« (1): A wzgorę pod obłoki z rozumem nie lata RejWiz 90v.

Szeregi: »obłok a mrok« (1): Gdym położył obłok odzieniem iego [morza]/ á mrok zawoią iego [nubem ... et caliginem] BudBib Iob 38/9.

»niebo, obłoki« (2): GrabowSet B; naprzod vyźrzyſz nád gorámi ſpice/ Z wyſokich wież złote mákowice Co ſwymi wierzchy modre niebo orzą/ Obłoki porzą. KlonFlis G2.

»obłok, otchłań« (1): dobroć twoiá Pánie/ Nápełnia obłoki/ vtwierdza otchłánie. GrabowSet K3.

»przepaści i obłoki« (1): Przed iego ſrogą możnoſcyą wody ſie vſtráſzyły/ Ich przepáśći y obłoki ſtráſzne głoſy puśćiły. LubPs R5.

Przen (18): gdy ty [...] Obłok ſpędźiſz ślepiącey [jasności] [...] To poydę w nocy we dnie/ Twe imię rozſławiáiąc GrabowSet O.
a) To, co przesłania kogoś lub coś, zasłania widok [w tym: czego (6), z czego (1)] (13): Ciebie ſzukam/ moy Pánie/ Chcącći zlećić ſwą trwogę/ Lecż ćię náleść nie mogę/ Bo záwżdy obłok wſtánie/ Z mych grzechow: tłumiąc me w tobie vfánie. GrabowSet D3.

W porównaniach (7): Apoſtołowie Boſtwá w Pánu Chriſtuſie/ cżłowiecżeńſtwem iáko obłokiem/ ábo iáko wędá chrobacżkiem zákryta bywa/ zátáionego [...] nie vpátrowáli CzechEp 185, 149, 160, 162, 216, 245; SarnStat 862.

W charakterystycznych połączeniach: obłok dziwny, wielki; obłok nikczemnych myśli, rozterkow, z grzechow; obłokiem zakryty, zatajony.

Zwroty: »obłokiem się otoczyć« = przybrać maskę, udawać (1): tyś wźiął nieboże: gdy mu mowią w ocży/ Wnet ſię dźiwnym obłokiem/ dźiwną mgłą otocży. KlonWor 2.

»jakoby obłokiem gęstym zatłumić« (1): Co ſie nie przytrafia iedno tym, którzy wielkośćią á tłumem cnót ſwoich mogą odia ludzkié zágáśić, á iákoby obłokiem gęſtym zátłumić. SarnStat 862.

Wyrażenia: »obłok ciała« (1): oglądałem wielkość Boſką w máłośći/ świátłość nieprzyſtępną/ w obłoku ćiáłá śmiertelnego. SkarŻyw 113.

»ciemny obłok« (1): Záſzłyć były ocży márnośći moiey/ wielkim á ćiemnym obłokiem: ták żem nie mogł przetrzeć ſobie ocżu LatHar 567.

»obłok gęsty« (1): SarnStat 862 cf »jakoby obłokiem gęstym zatłumić«.

»obłokiem obtoczony« (1): Pokory nápełnione Serce/ ácż z káżdey ſtrony Obłokiem obtocżone/ Nikcżemnych myśli: do ćiebie podawam GrabowSet Nv.

Szereg: »obłok, (i) mgła« [szyk 1:1] (2): Po wielkiey mgle y chmurnych á niewdzięcżnych obłokách/ roſterkow ſtárych/ iáſne nam pożądáney iednośći promienie záświećiły. SkarJedn 269; KlonWor 2.
b) Piekło (2): Czart przyſedſzy mowy. A ieſczes ten pan niegotow Proznom ſam latał zoblokow. RejKup H; [mówi Anioł do Czarta] Swiádomem ia twych przeſkokow Ty wichrziſz ſtráſzyſz z obłokow/ Drzewá łamieſz ogniem ſzkodziſz/ Ludzi ku ſwaru przywodziſz BielKom D3.
c) Duża ilość, mnóstwo (1): PRzetoż tedy y my máiąc ták wielki około nas leżący obłok świadkow [nubem testium]; złożywſzy wſzeláki ćiężar y grzech ktory nas zewſząd obſtąpił/ w ćirpliwośći bieżmy w zawodźie WujNT Hebr 12/1.
d) Wyrażenie: »piasczysty obłok« (1): A w tym piaſczyſty obłok punkt niebá widomy Záſłonił: iż był ſkryty nam nád głową tknióny. ZawJeft 13.
a. Jako zjawisko towarzyszące ukazywaniu się Boga oraz ingerencjom sił nadprzyrodzonych; symbol mocy Bożej i jego obecności oraz obiekt służący do przemieszczania się Boga lub wniebowzięcia jego wybrańców (183): OpecŻyw [57]v; PatKaz II 58v; WróbŻołt 103/18; RejPs 145v; MurzNT Matth 17/5; BibRadz Iob 40/1, Ez 10/1, 1.Cor 10/1, 2; Na dzyen tedy obłok był nád domem Bożym dla ochłodzenia/ á w nocy ogień dla świátłá BielKron 35v, 35v [4 r.], 39v [3 r.], 40, 46, 472; RejAp 67, 83v, 94v, 126, 161v; RejPos 136, 153; y wezwał [Jehowa] Moiżeſzá wdzień ſiodmy zpoyśrodku obłoká [e medio nubis]. BudBib Ex 24/16; Obłoki táynikiem mu (ſą) że niewidzę [nubes sunt absconsio ei, ut non videat nos]/ á po wierzchu niebios chodzi. BudBib Iob 22/14, Num 10/11, 12, Deut 1/33, Ps 77/14; KochPs 115, 159; SkarŻyw 372, 481; ArtKanc G14; Anyołow/ obłok pełen/ páſterze widźieli GrabowSet F3v; Y Widźiałem drugiego ániołá mocnego zſtępuiącego z niebá/ w obłok obleczonego [amictum nube] WujNT Apoc 10/1, Matth 17/5, Mar 9/7, Luc 9/35, 1.Cor 10/1, 2, 1.Thess 4/17; SkarKaz 117b.

W charakterystycznych połączeniach: obłok pełen aniołow, wielki, znakomity; obłok chodzi, idzie, odchodzi (2), odstępuje, osiada, podnosi się, prowadzi [kogo]; w obłok obleczony (a. obleczony obłokiem) (2); pod obłokiem chodzić; prowadzić [kogo] obłokiem.

Frazy: »obłok napełnił [co]; napełnić [co], napełnion obłokiem; pełen obłoku« = nubes implevit Vulg, PolAnt [szyk zmienny] (3;1:1;1): Cherubinowie ſtali po práwey ręce domu gdy wchodził mąż/ y nápełnił obłok ſień ſrzednią wewnątrz. Leop Ez 10/3, Ez 10/4; BibRadz Ez 10/3, 4; BudBib Ez 10/3, 4.

»obłok odjął, porwały wziął, zakrył [kogo] od oczu« = nubes suscepit eum ab oculis eorum Vulg, PolAnt (1:1:1:1): A tho rzekſzy/ gdy oni pátrzáli podnieſion ieſt/ á obłok porwał go od ocżu ich. BibRadz Act 1/9; ArtKanc G12v, G17; WujNT Act 1/9.

»obłok ogarnął [kogo]; ogarniony obłokiem« [szyk zmienny] (5;1): RejAp 94v [2 r.], 95 [3 r.]; Mojżeſz y Aaron vćiekli/ do przjbytku Páńſkiego wktorj ſkoro weſzli/ obłok ie ogárnął SkarŻyw 492.

»obłok zakry(wa)ł (a. zasłonił itp.) [kogo, co]; obłokiem zakry(wa)ć (a. zasłonić itp.); obłoki zakryty« = operiet (a. operuit) nubes, opponere nubem PolAnt; nubes obumbravit, nubes obumbrans Vulg [szyk zmienny] (13;7;1): OpecŻyw [57]v; RejPs 114v; MurzNT Matth 17/5; BibRadz Thren 3/44, Ez 30/18; Potym rychło v Bethel/ sſtąpił woz ogniſty [...] ná ktory Heliaſz wſiadł/ y wzyęth ieſt od oblicżnośći ludzkiey/ obłoki zákryty BielKron [842]v, 32v, 35v, 41, 95v; Pokryłes ſie obłokiem/ áby nie przeſzłá modlitwá. BudBib Thren 3/44, Ex 24/15, 16, Ez 30/18; SkarŻyw 481; Tam ćię przed nieprzyiaćioły obłokiem nákrył/ á tyś mię zdrádźił ArtKanc E14, E9v; WujNT Matth 17/5, Mar 9/7, Luc 9/34; PowodPr 10.

Zwroty: »iść (a. przyść, a. przychodzić) w obłokach, na obłokach (a. na obłoku), z obłokami, przez obłok; przychodzący (a. idący) w obłokach, na obłokach (a. na obłoku), z obłokami« = venire cum nubibus PolAnt, Vulg; venire in nubibus PolAnt; veniens in (a. cum) nubibus PolAnt, Vulg [szyk zmienny] (6:5:4:1;11:2:3): RejPs Ff5; A tedyć virzą ſyna człowieczego/ á on idźie w obłokách z mocą wielką i chfáłą MurzNT Mar 13/26; BibRadz Deut 1/34, Dan 7/13, Mar 14/62, Luc 21/27; Przydzye ná ſwiát wielki Prorok/ Z wyſokich kráin przez obłok. BielKron 132v, 467v; RejAp 7v [2 r.], 9, 161v; RejPos 4v [2 r.], 7v, 136, 231v; RejPosWstaw [213]v; BudBib Dan 7/13; CzechRozm 124; CzechEp 299; ArtKanc 20v; LatHar 695, 709; Oto idźie z obłokámi/ y vyźrzy go wſzelkie oko WujNT Apoc 1/7; IEſus mu rzekł; Iam ieſt: y vyrzyćie Syná człowieczego śiedzącego ná práwicy mocy y przychodzącego z obłoki niebieſkimi. WujNT Mar 14/62 [przekład tego samego tekstu BibRadz, RejPosWstaw, LatHar [2 r.], SkarKaz], Matth 24/30, 26/64, Mar 13/26, Luc 21/27, Bbbbbb 3; SkarKaz 1b.

»jeźdźić na obłokach« (1): Temu ktory zdawná ieźdźi ná obłokách niebieſkich [Equitanti in caelis caelorum ab Oriente]/ boć oto głośno podawa głos mocy ſwoiey. BibRadz Ps 67/34.

»rozciągnąć obłok [nad kim]« (1): Wnet Pan roſcyągnął obłok ſwoy nád nimi k obronie Iż przed vpalenim Słońcá ſſli yáko w zaſłonye LubPs Yv.

»siedzieć, siedzący na obłoku« = sedere, sedens super nubem Vulg [szyk zmienny] (3:4):RejAp 125 [3 r.], 125v; Y zápuśćił on śiedzący ná obłoku/ śierp ſwoy ná źiemię/ y pożęta ieſt źiemiá. WujNT Apoc 14/16, Apoc 14/14, 15.

»ukaz(ow)ać (a. okazować) się w obłokach, z obłokiem, na obłoku« [szyk zmienny] (3:1:1): BibRadz I 313c marg; BielKron 31; chwáłá iego [Pana] vkaże ſię z obłokiem [et apparebit gloria Domini, et nubes]/ ták iáko ſię y zá cżásu Moiżeſzowego okazáłá BudBib 2.Mach 2/8; LatHar 392; SkarKaz 6a.

»wstąpić (a. wniść, a. wchodzić, a. wsieść) na obłok, w obłok (a. w pojśrodek obłoka); w obłoku wstąpić [gdzie]« = ascendere super nubem Vulg [szyk zmienny] (5:3;4): Kthori kładzieſz w obłoku wſtąpienie ſwoie/ Bos w obłok u [!] wſtąpił w niebo, ktori chodziſz na wietrznych skrzydłach. WróbŻołt hh7, hh6v; Leop Is 19/1; Otho Pan wſiadſzy ná oblok prędki [equitans super nubem levem] prziydzie do Egiptu BibRadz Is 19/1; BielKron 32v; RejAp 94; RejPos 135v [3 r.]; Y wſzedł Moiżeſz wpoyśrodek obłoká [ingressus est Moseh in medium nubis]/ y wſtąpił ná gorę BudBib Ex 24/18; WujNT Luc 9/34, Apoc 11/12.

»zstąpić w obłoku, przez obłok; obłok zstąpił (a. zstępował)« = descendere per nubem Vulg; descendere in nube PolAnt [szyk zmienny] (2:1;2): OpecŻyw 178; Leop Num 11/25; y sſtępował obłok/ s ktorego mowił Pan Bog z Moiżeſzem oblicżnie BielKron 35, 35; BudBib Ex 34/5.

Wyrażenia: »obłok biały« = nubes candida Vulg [szyk 2:2] (4): motzą boſką zſtąpil na nie [na apostołów] oblok biály/ ktory ié wzięwſſy/ przed domem panny Marié poſtawil OpecŻyw 178; RejAp 161, 161v; WujNT Apoc 14/14.

»chłodny, chłodzący obłok« [szyk 2:1] (2:1): Wdzień gorący roſćiągnął chłodny obłok nád niemi [Expandit nubem in protectionem eorum Vulg Ps 104/39] RejPs 155v, 114v; RejAp 135.

»obłok ciemny« = nubes tenebrosa Vulg [szyk 1:1] (2): Leop Ex 14/20; Rzekł zátym Pan Moiżeſzowi/ Oto ia idę do ćiebie w ćiemnem obłoku [Ecce ego venio ad te in densitate nubis] BibRadz Ex 19/9.

»jasny, objaśniony, przejasny obłok« = nubes lucida Vulg [szyk 8:5] (11:1:1): [Sybilla] vſrzala w oblocze yaſnym ſtoyącz panną pyąkną z dzyeczyąthkyem trzymayącz ye na ſwych rączkach PatKaz II 58; RejAp 94v, 95 [2 r.], 125, 125v, 172; RejPos 286v; głos Oycowſki ieſt vſłyſzány: á Duch S. oglądány w obłoku przeiáſnym. LatHar 376, 390, 392; KołakCath B3v; WujNT Matth 17/5.

»obłok Jehowy, pański« = nubes Domini PolAnt (1:1): Wſtąṕcie háyẃ do niebá/ y wſtąpili/ á obłok Páńſki ogárnął ie [et ascenderunt in caelum in nube Vulg Apoc 11/12]. RejAp 94v, BudBib Num 10/34.

»obłok lekki« (1): Oto pan wſtąpi ná obłok lekki [ascendet super nubem levem]/ y wnidzie do Egiptu Leop Is 19/1.

»obłok majestatu« (1): Y cudownym ſpuſzczenim ogniá ná ofiáry/ y obłoku máieſtatu ſwego/ kośćioł on ſobie vpodobał. SkarKaz 453a.

»mgła obłoku« (1): Iuż teras prziydę do ćiebie we mgle obłoku [in caligine nubis]/ zeby mie ſlyſſał lud Leop Ex 19/9.

»obłok niebieski« = nubes caeli PolAnt, Vulg; caelum caelorum PolAnt (25): Teżem widźiał w widzeniu nocnym/ á oto iáko ſyn cżłowiecży przychodźił ná obłokách niebieſkich BibRadz Dan 7/13, Ps 68/34, Mar 14/62; RejAp 7v [2 r.], 9; RejPos 136, 231; RejPosWstaw [213]v; BudBib Dan 7/13; CzechRozm 124, 124v, 143, 169 [2 r.], 180, 181; CzechEp 299; Vprzedzáiąc Páná ſwego/ w Máieſtácie wielmożnego/ przyidźieć w obłocech niebieſkich/ w dźiwnych wielmożnośćiách ſwoich. ArtKanc S 20v; LatHar 695, 709; WujNT Mar 14/62, Matth 24/30, 26/64; SkarKaz 1b.

»obłok okrągły« (1): Wzywáli go/ á on ſłuchał vſzymá wdźięcznémi/ Y z obłoku okrągłégo vmawiał ſye z niémi [in columna nubis loquebatur ad eos Vulg Ps 98/7]. KochPs 149.

»w obłokach (a. w obłoku), na obłokach przyprowadzony (a. przeprowadzony, a. przywiedziony); wieść (a. przywodzić) [kogo] w obłoku; wwieść [kogo] w obłok« [szyk 11:3] (8:1;3;2): Wyodł ye w obłoku ſwoim [deduxit eos in nube Vulg Ps 77/14] gdy był dzyeń gorący LubPs R6, Yv marg; Temużći ſię on dał ſłyſzeć z głoſem ſwoim/ á wwiodł go w obłok [induxit illum in caliginem]. BibRadz Eccli 45/5; BudBib Eccli 45/5; ſyn cżłowiecży (rozumiey Meſyaſz) miał być w obłoku niebieſkim do Stárodawnego przywiedziony CzechRozm 169, 107, 143, 169, 175, 181 (9); CzechEp 299.

»obłok światły« (2): OpecŻyw [57]v; A gdy on [Jezus] ieſzcze mowił/ oto obłok światły zaćmył ié [nubes lucida obumbravit eos] MurzNT Matth 17/5.

»zasłona obłoku« (1): Pan Bog ſzedł przed nimi [przed Żydami] áby im ſzlák vkazał w zaſłonie obłoku/ przez dzyeń y noc w známieniu ogniá. BielKron 30v.

Szeregi: »obłok i ciemność« (1): ROzráduy ſie ziemio [...] ábowiem záwżdy ſrogi obłok y ćiemnoſć przed nim [Nubes et caligo in circuitu eius Vulg Ps 96/2] RejPs 143.

»obłok, (i) mgła« (2): LubPs V6; The ſą słowá ktore mowił Pan do wſſytkiego zboru wáſſego/ ná gorze/ z pośrzodku ogniá/ obłoku/ y mgły [nubes et caliginis] Leop Deut 5/22.

»obłok i mrok« (1): Obłok y mrok około niego [nubes et caligo in circuitu eius]/ ſpráwiedliwość y ſąd goſpodá ſtolice iego. BudBib Ps 96/2.

»słup i obłok« (1): A nocy ktorey ná nie vderzyć miał/ záſłonił ie Pan Bog ſłupem y obłokiem od woyſká Krolewſkiego SkarŻyw 481.

Synonimy: chmura, mgła.

Cf [OBŁOKORODNY]

JB