[zaloguj się]
[pdf]

OCHYNĄĆ SIĘ (45) vb pf

sie (39), się (6).

o jasne.

Fleksja
inf ochynąć się
praet
sg pl
3 m ochynął się m pers
n subst ochynęły się
imperativus
pl
2 ochyńcie się
conditionalis
sg
2 m byś się ochynął, by się ochynął
3 m by się ochynął

inf ochynąć się (16). ◊ fut 2 sg ochyniesz się (7). ◊ 3 sg ochynie się (10). ◊ 1 pl ochyni(e)my się (1). ◊ 3 pl ochyną się (1). ◊ praet 3 sg m ochynął się (2). ◊ 3 pl subst ochynęły się (1). ◊ [imp 2 pl ochyńcie się.] ◊ con 2 sg m byś się ochynął (2) RejWiz, RejZwierc, by się ochynął (1) RejRozpr. ◊ 3 sg m by się ochynął (2). ◊ part praet act ochynąwszy się (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

1. Zanurzyć się, wpaść do wody; immergi, mergi, mersari, mersitari Cn (44): W Dobry ten cżás był ná hárc/ wyiechał s tym kotem/ Choć ſie máło ochynął/ choć ſie ſpluſkał blotem. RejZwierz 68v; śiedzenié ták w ónéy wánnie nárządźić/ iákoby [...] poſtawſzy/ potym śiadł boki maczáiąc/ á ſtołká vpuſzczáiąc/ po półgodźiny po ſzyię ſye ochynął. Oczko 26; Od brzegu ſwego ośmielił ſię płynąć/ Odważył ſobie choć ſię y ochynąć KlonFlis C3v, E2.
Zwroty: »[w czym] ochynąć się z głową« (1): A kiedy wodá imo ten prąd/ nowy Wárt ſobie cżyni/ pod ſáme Oſtrowy/ Wánną to okrzćił zdawná doświádcżony/ Sternik vcżony. [...] Nie mniemay byś ſię miał myć w ćiepłey łáźni/ Bo ſię w tey Wánnie (nie báwiąc ſię mową) Ochynieſz y zgłową. KlonFlis F2v.

»w wodzie się ochynąć« (2): z niebieſkich obłokow gwałtem wodá płynęłá. Wſzytki wyſokośći gor w wodách ſie ochynęły LubPs gg6; RejWiz 151.

Przen (37): WOyćie głębokoś ſnadz zábrnął Pátrzay by ſie nieochynął RejRozpr I; Iuż beſpiecżnie piorecżko zá nią [za cnotą] może płynąć/ A gdzye ſie oná kąpie przy niey ſie ochynąć. RejWiz 3.

W połączeniu szeregowym (1): wiedz pewnie/ iż tá łodká [nauki Chrystusowej] w którąm wſtąpił/ á s ktoreyći opowiádam wolą Bogá Oycá ſwego niebieſkiego/ nigdy ſie zátrząſnąć/ nigdy ſie zanorzyć/ á nigdy ſie ochynąć nie może. RejPos 174v.

Zwrot: »[w czym] po uszy się ochynąć« (1): Ale kto ſie w niecnocie/ po vſzy ochynie/ Iuż ten nigdy nie oſchnie/ iuż ták mokro zginie. RejZwierz 68v.
a) Znaleźć się w niebezpieczeństwie (24): [A wid]zyszli iż ćię ſſczeſćie wznioſło [Mą]drze pływay á dzierz ſie zá wioſło [Bo] nie wzwiesz gdyć ſie łodzia záchwieie Ochyniesz ſie iſćie bez nádzieie RejRozpr K3v; RejKup 12, ee8; Wyernemu ſye nic złego nigdy nye náwinye/ By był w śrzod nawáłnośći nic ſye nye ochynye. LubPs X4v; Weźrzał potym ku gorze/ ano domek máły/ Tuż práwie nád nim wiśi z bárdzo przykrey ſkáły. Mowi myſląc/ mnieć tám być by ſie y ochynąć RejWiz 108v, 47; RejAp Cc8v; Ale ieſli nam nie będzyeſz podawał miłoſierney ręki rátunku á wſpomożenia twego/ [...] pewnie ſie nam bárziey ochynąć RejPos 245, 175, 177; Bo ſwiát to morze burzliwe/ Nie iednoć Lodziam ſzkodliwe. Wſzytkimbyć ſie nam ochynąć/ Chcemyli brzegu dopłynąć RejZwierc Av; Bo tá [Fortuna] ſnádnie vwiedzie przyſmáki dziwnemi/ A gdzie ſie ochyniemy áni ſámi wzwiemy. RejZwierc B4, Av, 120v, 217v; Ochynąćći ſię zły duchu Vtknąć wnet chorągwią w brzuchu. MWilkHist E3.

ochynąć się w czym (2): RejWiz 37v; O ſtráſzneſz to Syreny ſwiátá tego hárcuią á ſpiewáią około nas/ á trudno ſie im obronić/ [...] áby nie wypadł s tego okrętu powinnośći ſwoiey/ á ſzpetnie ſie nie ochynął w ſrogiey pomſcie ſwoiey [= nad sobą]. RejZwierc 47v.

ochynąć się w czym [= gdzie] (1): Muſſąć ſproſni grzeſſnicy záwżdy márnye ginąć/ Bo ſie im wſſytkim przydzye iuż w piekle ochynąć LubPs C2.

Zwroty: »głębiej się ochynąć« (1): Tákże też ty w ſtárośći moy namilſzy brácie/ Chociay poſtronne wiátry przypadáią ná cię. Miey ſie rádzęć ná pieczy byś portu nie minął/ Byś ſie dáley odgrzebſzy głębiey nie ochynął. RejZwierc 120v.

»z głow(k)ą się ochynąć« (3): Iáko Scillá s Káribdim gdy bliſko nich pływa/ Ták tá náſzá náturá niebeſpyecżna bywa. Ieſli iedná ominie tedy w drugą wpádnie/ Ani ſam wzwie gdy z głowką ochynie ſie ſnádnie. RejWiz 101v, 90v, 190v.

Szereg: »nie zanurzyć się ani ochynąć« (1): Nu nędzny nieboże/ gdyż ták wyznawaſz thę niegodność ſwoię/ á vpadłeś przedemną ná koláná ſwoie/ [...] Iuż ſie nic nie lękay/ iuż ſie nie zánurzyſz áni ochynieſz w tey łodce ſwoiey RejPos 177.
b) Umrzeć (4): Bo ácż oni [chciwi lekarze] káżdemu zdrowie obyecuią/ A kiedy ſie ochynie więc Bogá winuią. RejWiz 61v; A tákże zeſzłemu w leciech á ſzedziwemu á práwie iáko zá nogi obieſzonemu/ máło mu ſie nie lepiey zárázem iuż ochynąć/ niżli ták długo zá nogi wiſieć á cżekáć/ á iednákże tám przedſię być á przedſię ſie ochynąć. RejZwierc 166v, [272].
c) Skąpać się w krwi (1): Ná ten cżás y byſtry ſtrumień obfitą krwią opłynie/ Gdzye ſie wielkość nieprzyyacioł przed tym Pánem ochynie LubPs Z3v.
d) Rzucić się na nieprzyjaciół (3): y ini ſnádnie s tego będą mogli [...] tey zbroie ná ſię przypátrowáć/ á w niey ſię beſpiecżnie s káżdym nieprzyiacielem krzyżá ſwiętego będą mogli pothkáć y ochynąć. RejZwierc 254v; Niechay iuż co chce będźie/ lepiey ſię ochynąć/ Bo choćiay ſię poddamy/ przedſię muśim zginąć. KmitaSpit B4.

[ochynąć się na kogo: Bo gdzieć w tych czáśiech mocy iego [Turka] nie ſkroćićie/ Záłowáć tego ále niewczás iuż będziećie. Przetoż w imię Boże ochyńćie ſię ná niego WerPobudka C4 (Linde).]

ochynąć się w co (1): Ochynął ſye w ony vffy Tátárſkié/ [...] ordę wſzyſtkę Tátárſką ná ſobie dźierżawſzy/ tám zoſtał OrzQuin R2v.

e) Doświadczyć, przeżyć [w co] (1): A náoſtátek iuż we wſzytko ſie ochynąwſzy piſał kſięgi żywotá cżłowieká poććiwego RejZwierc Aaav.
f) [Udać się: Przeto i syna i folwarki minął, Ku Lublinu się wędrować ochynął Otwin(?)Erot 88.

ochynąć się do kogo: A tożci to już dziś trzeci [rok] minął, Jako się tam snadź ktoś do niej [do panny czekającej na męża] ochynął. Już był pewny ślub Otwin(?)Erot 58.]

2. Być ogarniętym [czym] (1): A nie tylko być miáłá dopuśćić záginąć [prawda]/ Ale namnieyſzym ſtráchem nie dać ſie ochynąć. RejWiz 10.

Synonimy: 1. ponurzyć się, zanorzyć się.

Formacje współrdzenne cf CHYNĄĆ SIĘ.

MC