Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: OCZYWISTY

Następne hasło: OCZYWIŚNIE »

OCZYWIŚCIE (69) av

o oraz e jasne.

Sł stp: oczywiście, oczwiście, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Znaczenia

1. Bezpośrednio, osobiście, we własnej osobie (52)
2. W widoczny sposób, wyraźnie (17)

1. Bezpośrednio, osobiście, we własnej osobie; facies in faciebus PolAnt; demonstrative, (suis) oculis Cn (52): RejWiz 154v; Pan Bog oczywiſćie mowił z wámi/ ná oney gorze [Facies in faciebus locutus est Dominus vobiscum in monte] z poſrzod ogniá. BibRadz Deut 5/4; RejAp 33, 116v; RejPos A4, 135v, 238v, 239 [2 r.], 262v; RejZwierc 15v, 201v; iż ſie my Chriſtiánie Bogu ſprzećiwiamy/ gdy ták zacnego mężá Bożego Moyżeſzá/ z ktorym Bog ocżywiśćie mawiał/ odrzucamy CzechRozm 103; WujNT 114; SarnStat 875.

Połączenie: »sam (...) oczywiście« [szyk 11:1] (12): RejKup P; Nákoniec ſam ocżywiſcie do niego [miasta Jeruzalem] przyść á ſſtępić racżył/ przynioſzſzy mu ono wdzyęcżne poſelſtwo od Bogá Oyczá ſwego niebieſkiego RejPos 196v, A4v, A6, 9, 77v, 81, 239, 329v; Naprzod co ſie tknie bluźnierſtw: tych nigdy X.K. od nas nie ſłyſzał/ ktoremuby pewnie przyſtało rzecży tylko prawdźiwe mowić: ktorychby ſam ocżywiśćie doznał/ y ſam w vſzy ſwe ſłyſzał CzechEp 54; NiemObr 30; Niechcąc ná ſobie vznáć przypadku tákiégo. Táić téż tego niechcę/ oſtátnie przed wámi/ A bądźcie mi świádkámi/ oczywiśćie ſámi. GosłCast 33.

W przeciwstawieniach: »przez [kogo], zaocznie ... (sam) oczywiście« (6): A ták iżby [Pan] co rychley dopełnił tych oſiádłośći ſwych/ nie tylko przez piſmá/ nie tylko przez Proroki ábo przez Anyoły/ ále ſam ocżywiſcie sſtąpić racżył RejPos 329v; Rok wſzelákim pozwem zawity ma bydź ſkłádan przed czáſem ná ſądy główné/ wysſzey náznáczoné/ ták záocznie/ iáko oczywiśćie zá ſześć niedźiél. SarnStat 873, 875 [3 r.], 1181.

W charakterystycznych połączeniach: oczywiście doczekać, doznać, mowić (mawiać, rozmowy miewać) (4), przynieść, przysłuchawać się, przyść, w uszy swe usłyszeć, wstąpić, zstąpić (6).

Zwroty: »być oczywiście« = we własnej osobie [szyk zmienny] (2:2) (4): RejKup P; wiem iż gdj tu był ſam ocżwiscie ná ziemi w możnośći Boſtwá ſwoiego/ iż mu tho było bárzo łácno vcżynić/ á tego dyabłá ták niſzcżyć RejPos 77v; RejZwierc 112v; NiemObr 30.

»objawić się, zjawić się oczywiście« [szyk zmienny] (1:1): go [Boga] iednák znáć inácżey nie możemy/ iedno thák iáko ſie nam obiáwił/ cżęſcią ocżywiſcie/ cżęſcią też tylko powiedáiąc o ſobie w piſmie. SarnUzn C4v; s poſtánowienia Boſtwá onego w TROYCY iedynego vpewnionych y poſtánowionych/ iuż pothym ocżywiſcie ſie ná ſwiát zyáwić á okázáć racżył. RejPos 324.

»oczywiście oglądać« = na własne oczy (2): racz nas miłoſciwie ktemu przywieſc abych my to ſobie wyſluzyli abychmy wzdy kiedy oczywiſcie oglądali onego ſyna twego RejPs 121; RejPos 154.

»oczywiście patrzeć, przypatrzyć się« = widzieć na własne oczy (3:2): Mącz 103c; RejPos 9; Stefan vmieráiąc/ á iákoby iuż w záchwyceniu nieiákim będąc/ á ná Chriſtuſá iuż ocżywiśćie pátrząc/ to mowił. CzechRozm 198; CzechEp 177; ReszHoz 125.

»oczywiście ukazać, okazać się« [szyk zmienny] (1:2): Prorok tuſſy zebrániu ludzkiemu iż ſie pan Bog miał vkázáć oczywiſćie zrozumiawſſy vpadek ludzki/ á przywieſc człowieká ku wſſemu dobremu zá odkupieniem ſwoiem. RejPs 96; RejAp 32v; RejPos 34v.

praw. »oczywiście przyznać, zeznać« (1:2): pan Viernoss bendzie vinien we Srode blyssą przeth swiąthkamy przisslemy stanącz w Varssewie v Act Grodzkich a tam othstempvyącz poviathu swego oczyvysczie seznacz.y poczwierdzicz the vgode ZapWar 1550 nr 2665, 1550 nr 2665; MetrKor 61/224.

»oczywiście widzieć« [szyk zmienny] (5): RejPs 87v, 108; pewnie wiedz/ że ieſt pełno niebo/ Pełne wſzytki obłoki/ ſtworzenia dziwnego. Ktorych ácż ocżywiſcie nigdy nie widamy/ Ale ich ſkutki dziwne pewnie cżęſto znamy. RejWiz 115; A widząc Gedeon iż to był Anioł Páńſki rzekł/ Ach Pánie Boże czemużem widźiał Aniołá Páńſkiego oczywiſćie [vidi angelum Domini facies ad facies]. BibRadz Iudic 6/22; RejPos 321.

2. W widoczny sposób, wyraźnie; aperte, dilucide, oculitus, palam, perspicue, plane Mącz (17): LubPs R6v; Palam mentiri, Ocziwiśćie łgáć. Mącz [273]a, 244d, 259c, 406b; A nowy Teſtáment iuż y ſyná z oycem ocżywiśćie Bogiem wyznawa: ále o boſtwie duchá ieſzcże nie ták przeſtronne wywody ma CzechEp 220.

W połączeniach szeregowych (2): Aperte adverbium qualitatis, Iáwnie/ widomie/ yáſnie/ ocziwiście Mącz 278d; chociay iuż iáſnie/ iáwnie/ á ocżywiſcie widzimy ſprzećiwną rádę/ náukę: á nie inácżey iáko oblicżną rozmowę Páná ſwego/ iż ták źle/ iż ták ieſt przećiw woley iego RejPos 230.

Zwroty: »oczywiście palcem ukazać« [szyk zmienny] (3): Gdyż go im iuż on Jan s. á on głos wołáiący ná puſzcży/ ktory im też obiecan był/ iáwnie á iáſnie obwołáł y opowiedzyał: ná oſtátek y pálcem ocżywiſcie vkazał RejPos 196v, 12, 321.

»oczywiście widzieć« [szyk zmienny] (4): twoię tę z wierzchnoſc nad wſſe ine zwierzchnoſci widzimy oczywiſcie byc przelozoną RejPs 142v; BielKron 244; RejPos 150v, 230.

Szeregi: »jaśnie a oczywiście« (1): [Pan nasz] iuż nam miał iáſnie á ocżywiſcie okázáć wſzytki zwody á obłędliwośći ſwiátá tego. RejPos 188v. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»jawnie a oczywiście« (2): Duch ſwięty [...] wam okaże cżego wy zrozumieć nie możecie. Co potym iáwnie á ocżywiſcie widzieli Apoſtołowie/ y inych wiele ludzi/ iáko w ogniſtych ięzykoch nád głowámi ſwemi RejPos 150v, 202. [Ponadto w połączeniach szeregowych 2 r.]

»znacznie i oczywiście« (1): izali ſię tho nie doſyć znácżnie/ y ocżywiśćie w Kroleſtwie Antychryſtowym pokázuie? Ktory zákon/ y vſtáwy Boże przemienia/ przydawáiąc/ y vmnieyſzáiąc NiemObr 170.

Cf OCZYWISTNIE, OCZYWISTO, OCZYWIŚNIE

DDJ