[zaloguj się]
[pdf]

ODBIJAĆ (42) vb impf

o oraz a jasne.

Fleksja
inf odbijać
indicativus
praes
sg pl
1 odbijåm
3 odbijå odbijają
praet
sg pl
3 m odbijåł m pers odbijali
imperativus
pl
2 odbijåjcie

inf odbijać (6). ◊ praes 1 sg odbijåm (17). ◊ 3 sg odbijå (5). ◊ 3 pl odbijają (3). ◊ praet 3 sg m odbijåł (3). ◊ 3 pl m pers odbijali. (6). ◊ imp 2 pl odbijåjcie (1). ◊ part praes act odbijając (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII (z Cn) – XIX w.

1. Oddawać uderzenie; referire Calep, Cn; repetere, resaevire Cn (1): Referio ‒ Zaſię odbyam. Calep 903a.
2. Popychać uderzeniami [co czym] (1): Aversis pedibus pilas volutare, Ná zad piłę nogámi odbiyáć. [cf scarabaei e fimo ingentes pilas aversi pedibus volutant Plin. Nat. 11, 98] Mącz 487a.
3. Kierować w przeciwną stronę przedmiot wymierzony w siebie (11):
a. Odrzucać; repercutere, retorquere Mącz, Calep, Cn; reverberare Mącz, Calep; recutere, reicere Calep; reflectere, respuere, retundere Cn (7): Mącz 339c, 459d, 484b; Retorqueo Ictu, vel tactu reciproco: ut quum quis saxum, telumve adversus se proiectum, reiicit in adversarium – wząd byę, odbyąm. Calep 920b, 901a, 912b.

odbijać co (1): ięli miotáć łáńcuchy ná ich okręt chcąc gi do ſiebie przyćiągnąć. Oni łáńcuchy po trzykroć odbijáli BielKron 460.

α. [Odrzucać piłkę:

W przeciwstawieniu: »podawać ... odbijać«: w ten czás piłká biég ſwóy dobrze odpráwuie/ [...] gdy między podawáczem/ á odbiiáczem táka ieſt miárá/ iż y ten grzécznie podáie/ y tám ten rozumnie odbiia. SenekaGórn 85.]

b. Odpierać cios bronią; repugnare Mącz; retundere Cn [co] (3): Tela inhibere, Odbiyáć ſtrzały. Mącz 15ld, 331d.

odbijać czym (1): Tela densatis excipiunt scutis, Bierzą ſtrzały ná gęſte tarcze/ álbo odbiyáyą ſtrzelbę tarczámi. Mącz 82a.

c. Sprawiać swoją twardością, że przedmiot wymierzony odskoczy, nie zagłębi się [co] (1): Respuere secures dicitur lignum, Siekiérę odbiyáć/ nie chcieć ſie dáć pożić ſiekierą. Mącz 411a.
4. Wytłaczać, odciskać [co] (1): Argentaria – Huta w ktorei ſtrzebro odganieią [lege: odbijają] albo kuią, mienice. Calep 92b.
5. Rozbijać i otwierać; refringere Cn (1):
Zwrot: »odbijać brony« (1): Kopáli ſie też pod mury [...] y przechodźli tędy do miaſt y odbijali brony á ſwoie puſzcżáli. BielSpr 62.
6. Odbierać silą człowieka lub zwierzę uprowadzone(go), uwięzionego; recipere, repetere armis Cn [kogo, co (żywotne)] (4): do ćięmnice go wrzućił/ á wżdy go drudzy towárzyſze ich pátrząc ná to nie odbiiáli CzechRozm 246.

odbijać komu (2): thedi kye my othbyyal konye kthorem ya zaymowal scheskody szwoyey. ZapWar 1509 nr 2070, 1509 nr 2071.

Zwrot: »gwałtem odbijać« (1): brano Abráhámowi po dwákroć żonę: tákże y Izáákowi Rebekę: [...] á wżdy o żadnym z nich tego nie cżytamy/ żeby ich bronić/ gwałtem odbijáć/ ábo ſie tego mśćić mieli CzechRozm 245v.
7. Odpędzać; depellare, propulsare, proturbare, repellere, retundere Mącz (15): Depello, Odganiam/ Wyganiam/ Oddalam/ Odbiyam. Mącz 287b, 287c [2 r.], 469a.

odbijać od czego (1): Ano flagá ze wſzech ſtron od brzegu odbija RejZwierc 120v.

odbijać czym (2): Adsilientem admissarium calcibus proturbat, Piętámi odbiya. Mącz 469d. Cf odbijać kogo czym.

odbijać kogo czym (1): Caulár Stároſta iáko Márſzałek odbija Ludźi bułáwą ktorzy bliſko idą Ceſárzá BielSpr 53v.

Przen (3):
a) Powodować odstąpienie, zniechęcać, odstręczać (2): Restringo, [...] odbiyam/ odrażam. Mącz 422a.

odbijać kogo od czego (1): Id multos a proposito studendi fugat, To ich wiele od nauk odſtrzela/ odbiya. Mącz 311d.

b) Powodować ustąpienie objawów chorobowych [co] (1): Restringit nauseam haec herba, Odraża/ odbiya przikrość. Mącz 422b.
a. Odpierać atak; defendere Mącz (5): Ceſarz obacżywſzy iż ſie bronią mocno/ kazał ſyny ich wieść przodkiem ku ſzturmu. Ale oni nie dbáiąc ná ſyny tym lepiey odbijáli. BielKron 35lv; Mącz 80a.

odbijać kogo (1): Sam Hetmáná [...] ſwą ręką [= osobiście] Rycerſtwo Polſkie odbijáiąc/ Wiele ich ſam ná on Swiát posłał StryjKron 240.

Zwrot: »s(z)turm odbijać« (2): Iáko ſzthurm odbijáć. BielSpr 64v marg, 74.
8. Odpływać od brzegu; evehere in altum, solvere anchoram, solvere e portu a. oram Cn (3):
a. intransit. Płynąc wpław (1):
Zwrot: »odbijać od brzegu« (1): wſkocżyło Hiſzpanow thyſiąc w rzekę po rámioná/ odbijali od brzegu BielKron 229.
b. transit. Statkiem (2):
Zwrot: »odbijać od brzegu [co]« [szyk zmienny] (2): koteẃ krzywą/ Zeglarze y pobrzéżną linę odwiązáli/ A od brzegu wyſoką nawę odbijáli KochPam 83; Odbijayćie od brzégá łodźi z niewdźięcznémi GórnTroas 18.
9. Odpowiadać dźwiękiem na dźwięk lub wydawać dźwięk pod wpływem uderzenia (1):
Zwrot: »odbijać głosem« (1): Resono, id est, contra sonantem sono, Odbrzękam/ odbiyam głoſem. Mącz 402c.
10. Odpowiadać na czyjeś słowa dowodząc ich niesłuszności, nie zgadzając się z nimi, zbijać (2): Repugno, Przećiwiam ſie/ Odbiyam/ Odmawiam. Mącz 330c.

odbijać co czym (1): Tákći śię ſkárżył ná Páná Bogá v Ezáiaſzá on lud Zydowſki: á záś Pan Bog głupią ſkárgę iego łáſkáwym podobieńſtwem odbijał: Bo ták tám ſtoi/ Mowili Zydowie: Opuścił nas Pan Bog/ y Pan Bog nas zápomniał: ktorym Bog odpowiedał: Izaż może zápomnieć [!] niewiáſtá dźiećiątká ſwego KuczbKat 375.

11. Ponownie kopać, uderzać nogami (od- jako odpowiednik łac. re- ‘na nowo’); recalcare, recalcitrare Mącz (2):
Zwrot: »zaś (a. zasię) odbijać« (2): Recalco, Záſię nogami oddeptuyę/ odbiyam/ odkopawam. Mącz 31b, 31b.

Synonimy: 3.b. odpychać, odrażać, 7. odganiać, odgramiać, odgromiać, odpędzać; 8. odpychać.

Formacje współrdzenne cf BIĆ.

Cf ODBIJAJĄCY, ODBIJANIE

KW