[zaloguj się]
[pdf]

ODDAĆ SIĘ (37) vb pf

się (19), sie (18).

o oraz a jasne.

Fleksja
inf oddać się
praet
sg pl
1 m -m się oddåł m pers
f -m się oddała m an
2 m m pers -ście się oddali
n subst -ście się oddały
3 m oddåł się m pers oddali się
n oddało się subst
plusq
sg pl
1 f -m się była oddåła m an
3 m m pers się byli oddali
imperativus
sg
2 oddåj się
conditionalis
sg pl
1 m m pers bysmy się oddali
3 m by się oddåł m pers by się oddali
n by się oddało subst

inf oddać się (9). ◊ fut 3 sg oddå się (3). ◊ 3 pl oddadzą się (3). ◊ praet 1 sg m -m się oddåł (2). f -m się oddała (1). ◊ 3 sg m oddåł się (6). n oddało się (2). ◊ 2 pl m pers -ście się oddali (1). subst -ście się oddały (1). ◊ 3 pl m pers oddali się (1). ◊ plusq 1 sg f -m się była oddåła (1). ◊ 3 pl m pers się byli oddali (1). ◊ imp 2 sg oddåj się (1). ◊ con 3 sg m by się oddåł (1). n by się oddało (1). ◊ 1 pl m pers bysmy się oddali (1). ◊ 3 pl m pers by się oddali (1). ◊ part praet act oddåwszy się (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. oddany od ludu, Linde XVI – XVIII w. s.v. oddać.

1. Dać samego siebie (1):
Zwrot: »cale się oddać [komu]« (1): [W nawiązaniu do słów,,bierzcie i jedzcie”] ieſli ſię cále wedle ćiáłá oddał Chriſtus vcżniom ſwym: tedy ná potym inſzym nic nie zoſtáło CzechRozm 265.
2. Poddać się czyjejś władzy, opiece, stać się dobrowolnie czyimś sługą; probare se alicui Vulg [wobec Boga (14), wobec szatana (5), wobec człowieka (2)] [komu] (21): LatHar 637; Zaden ſłużąc żołnierſką Bogu nie báwi ſię ſpráwámi świeckimi: áby ſię temu podobał ktoremu ſię oddał. WujNT 2.Tim 2/4.
Zwroty: »Chrystusowi, (Panu) Bogu się oddać« [w tym: cale (3)] = żyć nabożnie; związać się ślubem czystości [szyk zmienny] (6:5): ſámi [mniszy] przeto/ áby Pánu Bogu bez zaſzkody pilniey ſłużyć mogli/ ktoremu ſie raz oddáli/ żywotá Apoſtolſkiego [...] náśláduią. WujJud 213; CzechRozm 227; bom ſię ia oddáłá Chryſtuſowi: á być nie może/ ábych mu wiáry záchować niemiáłá. SkarŻyw 225, 224, 338, 507; ReszHoz 129; ArtKanc O3v, O4, S4v; Nápomina Rzymiány/ áby od márnośći świeckich oderwáni cále ſię oddáli Pánu Bogu. WujNT Rom 12 arg.

»diabłu, szatanowi, czartowi się oddać« [szyk zmienny] (3:1:1): izali ſie ten z duſzą y s ćiáłem Dyabłu nie oddał/ aby iedno Papieżem zoſtał KrowObr 38, 137; RejAp 165v; SkarŻyw 125; WerGośc 221.

»w moc się oddać« (1): ktorzy nie tylko máiętnośći ſzkárádźie poſtradáli/ ábo ſię ſzátánowi w moc byli oddáli/ Páná Boga [...] przegniewáli WerGośc 221.

»sam się [= samego siebie] oddać« (1): ná cześć Chryſtuſowi: ktoremu ſię zá to/ iż ich krwią ſwoią odkupił/ ſámi y wſzytko ſwoie oddádzą. SkarKaz 456b.

»oddać się za sługę, sługą« (1:1): ia tez iakom się oddał zyczliwym sługą ImMMPana zawsze nim bydz chcę. ActReg 14; WujNT Bbbbbb4v.

Szereg: »poślubić się i oddać« (1): Nikt tu [w klasztorze] zoſtáć nie może/ kto ſię Chryſtuſowi nie poſlubi/ y nie odda. SkarŻyw 224.
[Przen:
Zwrot: »w śmierć się oddać« = pogodzić się ze śmiercią: niewiedząc rády żadney/ áni rátunku/ iuż ſię byli w śmierć oddáli HistFort E4.]
3. Poświęcić się, oddać swe siły [czemu] (1): Rzeczypoſp: zowie ſię powſzechnym miáſtem: zá ktorą vmrzeć/ y ze wſzytkim ſię iey oddáć [...] winni ieſteſmy. SkarKazSej 669a.
4. Zająć się czymś, obrać sobie jakieś zajęcie (2):

oddać się czemu (1): [Z horoskopu:] Rzeczam zenſkiem ſie odday/ małzenſtwa poczynay Goski A3v.

oddać się w co (1): CHłopi tułáiący ſie/ którzy do trzećiégo dniá po przyſzćiu ſwym do miaſt y miáſteczek w ſlużbę y w rzemieſło ſie nie oddádzą SarnStat 520.

5. O związku kobiety z mężczyzną: połączyć się [z kim] (5): Druga rzekłá by ſen miáłá/ Iżem ſie z nim byłá oddałá BierEz B3v; rzekł: Rosćcye á mnożcye ſye/ dodawáyąc nam tem drogi/ ábyſmy właſną żonę myeli/ ſluſſnie/ pochwalnie ſye ſnyą oddáli GliczKsiąż B7, P4; Náiedźie kto wdowę iáką nie vbogą/ weźmie ią gwałtem; odda ſie z nią; oná niebogá radá nię [!] rádá z niem mieſzkáć muśi GórnRozm D; [MrowStadło A6v].
Zwrot: »oddać się w małżeństwo« (1): vrodził ſie im pirwſzy ſyn Kain s ſioſtrą Kálmáną bliźnięta/ s ktorą ſie potym oddał w małżeńſtwo BielKron 2v.
6. W funkcji strony biernej (7):
a. Zostać odpłaconym, odwzajemnionym [komu] (6): RejPs 156v; Są theż drugie [dobrodziejstwa] czo ſie nam nigdy oddáć nie mogą RejZwierc 95, 183.

oddać się od kogo (1): Wiećie z iáką tego vſkodzenia [król] żáłośćią vżywał [...]/ wiećie teſz żeć y Moſkiewſkiemu oddáło śię to od niego. BiałKaz H4v.

Zwrot: »sowito (a. sowicie) się oddać« (2): [Pan Bóg] iáſnie powieda: Gdy záwoła do mnie vbożuchny o krzywdę ſwoię/ ia muſzę pomśćicielem iego być. Bo wierz mi iżći ſie to ſowicie oddáć muśi/ álboć ſzkápy pochromieią/ áboć potym y z goſpodą zgoráią RejZwierc 27, 98v.
b. Zostać przedstawionym słowami [czemu] (1): Ktora to propoſicia/ áby ſię vważeniu y pámięći wáſzey oddáć lepiey mogłá: zámknę ią w te trzy głowne cżęśći. PowodPr 6.

Formacje współrdzenne cf DAĆ SIĘ.

Cf ODDANIE, ODDANIE SIĘ

KW, MG