[zaloguj się]
[pdf]

OSMY (416) nm

-ſ-, -s- (413), -ss- (1), -ſz- (1), -ś- (1).

o- (19), ó- (16); o- OpecŻyw (9), Mącz, JanNKar, ó- Oczko (5), KochFr; o- : ó- BiałKat (1:4), SarnStat (7:6).

Fleksja
sg
mNosmy fNosmå nNosmé
Gosmégo Gosm(e)j Gosmégo
Dosmému D Dosm(e)mu
Aosmy Aosmą Aosm(e)
Iosmym, osm(e)m Iosmą I
Losmym, osm(e)m Losméj Losmym, osm(e)m
pl
N subst osm(e)
A subst osmé
L osmych, osm(e)ch

sg m N osmy (119). ◊ G osmégo (97); -égo (9), -ego (2), -(e)go (86); -égo : -ego OpecŻyw (2:2). ◊ D osmému (3); -ému (1), -(e)mu (2). ◊ A osmy (16). ◊ I osmym (8), osm(e)m (2); -ym : -(e)m SkarJedn (4:2). ◊ L osmym (35), osm(e)m (3); -ym : -(e)m SkarJedn (22:3). ◊ f N osmå (27), osm(a) (12). ◊ G osm(e)j (9). ◊ A osmą (7). ◊ I osmą (1). ◊ L osméj (7); -éj (2), -(e)j (5). ◊ n N osmé (34); -é (3), -(e) (31). ◊ G osmégo (7); -égo (2), -ego (1), -(e)go (4); -égo (1) SarnStat; -égo : -ego BiałKat (1:1). ◊ D osm(e)mu (1). ◊ A osm(e) (2). ◊ L osmym (7), osm(e)m (2) PatKaz I, PatKaz III. ◊ pl N subst osm(e) (6). ◊ A subst osmé (1). ◊ L osmych (9) [w tym: -ich (1)], osm(e)ch (1); -ych : -(e)ch FalZioł (4:1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII (z Cn) – XVIII w.

Liczebnik porządkowy; octavus Murm, HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, JanStat, Cn (416):
a. Następujący po siódmym (405): OpecŻyw 12, 21v, [27]v, 32, 180v (8); PatKaz I 8, 9v, 11; PatKaz II 59; PatKaz III 87v, 100v, 147v; Murm 202; ſiedḿ dni rzewno płakałá/ oſmego dnýa wrotził ſie záſię Iozef HistJóz C, C; Galienus w oſmech kxięgach ſimplicium farmacorum capithulo de Paucedano powiada FalZioł I 109c; Ale oſmego kxiężycźa/ kthore ſie dziatki rodzą/ poſpolicie á rzadko ma pochybyć: aby miały żywo zoſtać. FalZioł V 16c; Oſma przyczyna cięſzkiego rodzenia/ bywa z ſtrony bliznięczego rodzenia FalZioł V 17b; Oſmy znak iż takowi cżęſto wraczaią gorzkoſcią FalZioł V 67, I 55d, 111c, 115b, 146b, V 1c (12); BielŻyw 164; GlabGad L4; MiechGlab **3, 30, 67, 74; KłosAlg B, D; RejRozpr B; RejJóz N3; Oſme Boże przikazanie. SeklKat Mv, B2v, Ev, O4v; á około oſmey godziny ná dzień [circa octava hora diei] doſzli iednego zamku HistAl H5, K8, N5; LubPs C żp, hh4v; GroicPorz m; KrowObr 49; RejWiz A7, 107v, 108 żp; y offiáruie to kápłanowi oſmego dniá ocżyſzcżenia ſwego v drzwi Przybytku ſwiádectwá przed Pánem. Leop Lev 14/23, *B4v, Lev 14/10, Num 6/10, 1.Par 12/12, 25/15 (10); RejZwierz 135; WyprKr 6v, 32, 34, 37; BibRadz Lev 12/3, 15/14, Num 7/54, 4.Esdr 6/36, Luc 1/55; IEphte oſmy Sędzya zydowſki/ roſkázował zydom ſześć lak [!] BielKron 51; MAchomet wtory/ oſmy Krol Turecki/ [...] obległ Konſtántynopole BielKron 251, 8, 8v, 12v, 29v marg, 30v (33); Idus, Octo dies qui in singulis mensibus Nonas sequuntur, Ośme [!] dni w káżdym mieſiącu Nonas náſláduyące. Mącz 164c, 259a; SarnUzn C3, Ev [2 r.], E3v, H5v; SienLek 7, 21v, 42v, 55v, 144; LeovPrzep Av; RejAp 144, 144v, 183; RejPos 33v [4 r.], 186v żp, 296, 297; Oſmy członek Wiáry Chrześćiáńſkiéy. BiałKat 106; Czytay o tym do Rzymiánów w óſméy Kápitule BiałKat 201, 63v [2 r.], 64 żp, 111v; BielSat D3; KuczbKat 65 żp, 335 żp; RejZwierc A5v, A6v, B2v, B3; BielSpr 12, 22, 72v; BudBib Lev 14/10, Num 29/35, 1.Par 12/12, 27/11 [2 r.], I 437a marg; MycPrz II Dv; BudNT Hh6v; Rozmowá Oſma w ktorey ieſzcże ſą niektore Zydowſkie zágadánia CzechRozm 121v, Av, 30, 51, 122v żp, 150v, 151v, 161v; ModrzBaz 13v, 76v, 117; Bo Kośćioł Boży wedle Sálomoná ná tych śiedmi ſłupách zbudowány ieſt: á iuſz oſmego niepotrzebá. SkarJedn 298, 42, 195, 236, 344; Oczko 8, 19v [2 r.], 20 [2 r.]; á przedwiecżny bez pocżątku rodzony z Oycá/ z mátki ſię przecżyſtey dziś oſmy dzień/ vrodził SkarŻyw 1; Sześć dni roboty/ [...] Siodmego odpocżywáć będziem s pánem bez ćiał/ [...] á ná oſmy on/ ſądu Bożego obudzeni SkarŻyw 4, A4 marg, 93, 297, 480 [2 r.], 566; ſiedḿ lat Polacy leżeli/ áż ſię ná oſmy rok oblężeńcy podáli. StryjKron 502, 335 żp; CzechEp 183 [2 r.], 379; KochFr 71; ReszPrz 21, 87; ArtKanc C9v, M3; BielRozm 30; PaprUp B2v; Calep [723]a; GostGosp 80, 81 żp; Oſma [modlitwa] ná pámięć przywodźi/ wywiedźienie vbicżowánego Páná Iezuſá LatHar 317, [+12], +++, 9, 118, 124, 130 [2 r.], 243 (18); RybGęśli B4v; Vmárł Márek ś. oſmego roku Neroná Ceſárzá WujNT 125, Luc 1/59, Act 7/8, s. 548 marg, 620 marg, Philipp 3/5 (10); Symonides, Lyricus [...] był przydał y oſmą ſtronę do lutnie. JanNKar B3v; SarnStat 17, 99, 455, 456, 475 żp (11); SiebRozmyśl C2v [2 r.], I3; GrabPospR N; Oſmy wiek miał ś. Gutbertá y ś. Ianá SkarKaz 419a; VotSzl D3v; SkarKazSej 702; KlonFlis G2v; KlonWor 9, 63.

osmy po czym (9): BibRadz Gen 17/12, Gen 21/4; Po obrzeſzce/ ktora bywa po porodzeniu oſmego dniá/ krzcżą ſie we cżterdźieśći dni Męſcżyzni BielKron 462; RejAp 144; Ewányelia Niedziele oſmey po Troycy ſwiętey RejPos 186v, 65v; BudNT przedm cv; WujNT 299; Zábity 1296. śiodmego ábo oſmego mieśiącá po przyiętym kroleſtwie KlonKr D4v.

W połączeniu z imieniem papieża lub władcy świeckiego [imię + osmy (33), osmy + imię (3)] (36): oſmy Bonifácyus Papieſz w Rzymie vbrał ſie w koronę KrowObr 27v, 31v, 37v, 40 [2 r.], 78v, 234 (11); STephan oſmy/ Papież/ rodem z Niemiec/ przeto poſpolity cżłowiek BielKron 174; iedno iż mu w tym przekażáli/ Ludwig iedennaſty/ Kárzeł oſmy/ y Ludwig dwanaſty/ Fráncuſcy krolowie BielKron 414v, 171v, 173, 174, 176, 182 (19); A ći záśię/ ktorzy [...] Kácerſtwá bronili/ [...] wrychle poginęli/ iáko [...] Henryk oſmy Krol Angielſki WujJud 16v; SkarŻyw 473; StryjKron 375; wſzetecżnicá Báwelska nád ſwymi popkámi. Iáko ſię w oſmey [!] Ianie żnácżnie [!] pokazáło CzechEp 417, 417; LatHar 513.

W połączeniach z oznaczeniem dnia miesiąca (16): Národził ſie oſmego dniá kſiężycá Stycżniá HistAl N5; roſkazał Biſkup [...] áby ſie zeſzli ná oſmy dzień Máiá ku podnieſieniu kośći świętych. BielKron 362v, 219, 225, 369, 456, 457; BudBib 2.Par 29/17; SkarJedn 294; Oſmy dzień Lutego. SkarŻyw 129 marg, 273 marg, 422 marg, 489 marg; ziecháli ſię ná Siem do Piotrkowá/ dla Electiey Krolá nowego/ Decembrá álbo Grudniá Mieſiącá dniá oſmego StryjKron 707; SarnStat 258, 975.

W charakterystycznych połączeniach: osmy(-a, -e) artykuł (6), część (2), członek (2), dzień (56), godzina (2), kapitulum (7), kapituła (2), kazanie, księgi (15), księżyc, list (3), miesiąc (6), modlitwa (2), niedziela (4), piosnka, położenie, przyczyna (3), przykazanie (12), psalm (2), punkt, reguła, rok (9), rozdział (20), rozdzielenie, rozprawa, sposob, stopień, wiek (3).

Wyrażenia: »na osmy ton« = na oktawę, według ósmej melodii a. tonacji, a. w niskiej barwie (1): Przednieyſzemu nád śpiewaki na Neginoth y Seminith [hebr. szemini = osmy]/ pieśń Dawidowá [Victori in Psalmis super octavam canticum Davidis]. (marg) Pieśń tę [psalm] śpiewano ná oſmy ton ná inſtrumeńćie ktory był o ośmi ſtron okthawą wyżſzey nád drugiemi. (–) BibRadz Ps 6/1.

»osmy(-e) zbor, koncylijum, synod (powszechny(-e)) (konstantynopolski)« = synod powszechny w Konstantynopolu (869 – 870) omawiający schizmę Focjusza, nie uznawany później przez Kościół grecki [szyk 16:3] (13:3:3): KromRozm III I7; KrowObr 41; BiałKat c marg; Bo ták ná śiodmym y ná oſmym Powſzechnym Synodźie [...] dekret wydano: ktorzy chwálebne obrázy báłwánámi názywáią/ Heretykowie ſą WujJud 44v, 50v; Opuſzcżam to co ſię ná oſmym zborze działo w Cárogrodzie/ przećiw Phocyuſowi zá Ignácem [!] SkarJedn 120; Adryan wtory złożył Synod w Cárogrodzie/ ten ktory Láćinnicy oſmym zowią SkarJedn 142, A8v, 164, 212, 224, 232 (14).

»osmy zbor, synod (florencki)« = synod powszechny w Ferrarze i Florencji (1438 – 1439) (sprawa unii z Kościołem greckim) [szyk 28:6] (32:2): Summá liſtu ziednocżenia Ormian ná tymże oſmym S. Synodzie Floręnckim. SkarJedn A*v; vcżynione ieſt Koncilium w Florencyey/ ábo iáko Grekowie mowią oſmy Zbor ták wſchodnich/ iáko y zachodnich Biſkupow SkarJedn 267, A4, A*v, 120, 142, 171 (34).

Zestawienia liczebnikowe (36): Pſalm Trzydzieſty oſmy. RejPs 57, 71, 85, 97, 114, 129v (11); LubPs G3 żp, K3 żp, O3v żp, P4v żp, R6 żp (8); Dzialo ssią [...] roku bozego Tyssyacznego piaczssethnego pyaczdziessyathnego ossmego ZapWar 1558 nr 2686; Leop 2.Mach 1/10; Zátym ſię dobrze mieyćie/ Roku ſto cżterdźieſtego oſmego/ mieſiącá Xántyká BibRadz 2.Mach 11/38; SienLek 104; ModrzBaz 64v; SkarŻyw 273 marg, 489 marg; Dan w Wárſzáwie ná Wálnym Séymie Koronnym/ dwudźieſtégo oſmégo dniá Mieśiącá Márcá SarnStat 975, 1186.

KrowObr 29, 231v; BielKron 111, 127v; ſześćdzieśiątego y oſmego roku po vmęczeniu Páńſkim vmárł WujNT 299, 514; SarnStat 370.

Gdy od zbáwienia wſzytkich nas/ Wynidźie tyśiąc y pięć ſet lat. Lato oſme ośḿdźieśiąte/ Będźie káżdemu bárzo dźiwne LeovPrzep Fv.

α. W funkcji rzeczownika (9):
αα. »osma« = ósma godzina (2): Rżekło ſię było wczorá zeyść ſię o oſmey ná pułzegárżu/ á widzę iż ieſt bliſko dźieſiątey GórnRozm E; a on w Łoznicy do osmey siędział ActReg 142.
ββ. »osma« = punkt ósmy, przy wyliczaniu (1): Osma. Prosieli aby były consilia reip. tym rychley odprawowane ActReg 26.
γγ. »osme« = punkt ósmy, przy wyliczaniu (6): Oſmé przyięli ią Cherubinowie/ chwálątz ią z wiary OpecŻyw 183v; PatKaz III 91, 101v; FalZioł V 28; MycPrz II C2; Oſme. Miedzy innemi rzecżámi y o tem byłá z Ormiány gadká/ ktorychby dni święćić mieli SkarJedn 318.
b. Jeden z ośmiu, co ósmy; octavus Vulg (11): Leop Lev 25/22; Y będziećie ſiać oſmego roku [pro anno octavo] BudBib Lev 25/22.
Wyrażenie: »osma część« = jedna ósma; octava pars Mącz (8): FalZioł II 21a; BielKron 393; Sescunx, Pułtory vnciye/ to yeſt/ trzi łóty/ álbo oſma część yakieykolwiek rzeczi. Mącz 17c, [95]b, 259a; á od Duchownych y Rycerſkich ſtanow oſmą [!] część dochodow ná Zołnierze Pruſkie obiecána byłá Krolowi. StryjKron 637; Calep 342a; Ieſli trzećią [żonę] ieſcze póymie, tedy iéy nie może ieno téż ná połowicy opráwić, to ieſt ná kwaterze, álbo ná oſméy częśći máiętnośći. SarnStat 1270.
α. W funkcji rzeczownika: »osma« = ósma część (1): Centesima – Lichwa gdi na mieſiącz pozłosemie [lege: poł z osmej] odeſta płaczimi czo wedwu lecziech rowna ſiez, ſummą. Calep 180b.

Cf OŚMNASTY, PUŁOSMA, SAMOOSM, SAMOOSMY

AK