[zaloguj się]
[pdf]

OTUCHA (97) sb f

o oraz a jasne.

Fleksja
sg pl
N otucha otuchy
G otuchy otuch
A otuchę
I otuchą otuchami

sg N otucha (27). ◊ G otuchy (17). ◊ A otuchę (46). ◊ I otuchą (4). ◊ pl N otuchy (1). ◊ G otuch (1). ◊ I otuchami (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII – XIX w.

1. Dobra zapowiedź na przyszłość, nadzieja; dobre samopoczucie; spes Calag; animus, auspicium, omen, praerogativa, presumptum Cn (40): [posłowie mówili do króla] A owszem otuchą niemałą winę narodowi naszemu żadnym prawem niewłożoną nowo imo zwolenie nasze wkładając ponukasz, odmiatując na stronę prośby pokorne w tym nasze Diar 88; Niech w żal zniknie złoſnych weſoła otuchá. Co łez moich pragną/ iuż ná śmiech gotowi/ Ieſli mi ſię nogá/ ku dołu powinie GrabowSet G2v; OrzJan 113.

otucha czego (7): KromRozm III B3v; GrabowSet H2v; któż mu [cesarzowi tureckiemu] zábroni/ áby też y ná Polſkę mieczá podnieść/ á ná nas/ kiedy ſie nalepiéy otuchą przymiérza vbeſpieczymy/ mocą więtſzą niż przed tym vderzyć niemiał? OrzJan 9; Y gdźie ſie ták dźieie tam pewna otuchá bywa zwyćięſtwá PowodPr 59. Cf »czynić otuchę«.

otucha o czym (5): KwiatKsiąż C2; wiele krześćiáńſkich ludźi/ których iż liczbá ieſt bárzo wielka/ łácno/ iáko ſkoro ieno otuchę iáką y nádźieię o rátunku wáſzym mieć będą OrzJan 34. Cf »(u)czynić otuchę«, »otuchę pewną uczynić«.

Ze zdaniem przydawkowym [że] (2): Oczko 21; Były tedy tákowe ſpráwy y poſtępki tego to zacnego Páná/ że go nietylko w tych iego lećiech młodych wſzyſtkim dobrym wdzięcżnym á miłym cżyniły/ ále też że y ná przyſzłe cżáſy coś ſię miáło pokázáć więtſzego/ znácżną á pewną otuchę obiecowáły. WysKaz 41.

W połączeniu szeregowym (1): Tákże záchorzáłemu á lekkiemu ſercu/ y otuchá/ y dobra myſl/ y nádzieiá dobra/ wſzytko to v niego pod wątpieniem/ á wſzitko mu ſie gorzko widzi. RejZwierc 87.

Fraza: »już [komu] zła otucha« (1): A coż iedná oſobá v niego [u Pana Boga] by muchá/ Zwłaſzcżá gdy go odſtąpi iuż iey zła otuchá. RejWiz 95.
Zwroty: »czynić [komu] otuchę [czego]« [szyk zmienny] (3): Zadney otuchy ſzcżęśćia tutecżnego nie cżynił ſwym Christus. CzechEp 23 marg, 23; Wiele świętych dobremi vczynkámi ſwemi otuchę ſobie łáſki Bożey czynili. SkarKaz 350b.

»otuchę sobie czynić [z czego]« (3): Swięći otuchę ſobie czynili z vczynkow. SkarKaz 350b marg, 351a [2 r.].

»otuchę da(wa)ć (a. podawać, a. przydawać)« [w tym: komu (6)] (7): KromRozm III B3v; KwiatKsiąż C2; RejZwierc 85v; ModrzBaz 140; Oczko 21; Hoffnung machen. Nádzieię vcżynić/ et Otuchę dáć. Facere spem. Calag 284b; SkarKaz 350a.

»mieć dobrą otuchę« [szyk zmienny] (3): A w Boſke miłoſerdza iego Ktorem on zbawia każdego A ya przecz wiarę a ſkruche Iſcze mam dobra o tuche RejKup X; Ktory [ojciec]/ ácż nieco miał dobrey otuchy/ Lecż wiedząc morſkie co mogą rozruchy/ Stał iáko wryty ná piaſcżyſtym brzegu GrochKal 9; A inna rzecz ieſt z nich [dobrych uczynków] ſobie v P. Bogá nádźieię czynić/ y otuchę dobrą ſumnienia mieć. SkarKaz 350b.

»(dobrą a. lepszą) otuchę (u)czynić [komu]« [w tym: o czym (2)] [szyk zmienny] (5): LubPs K4; A otuchę im [nieprzyjaciołom] czyni/ nie śiłá/ nie zbroiá: Ale tylko niezgodá/ ſławna Polſko/ twoiá. KochZg A2v; Dokłáda ieſzcże dáley Pan náſz/ cżyniąc nam lepſzą otuchę o ſtałośći náſzey/ á twirdząc obietnicámi ſwemi rozlicżne pociechy náſze RejAp 40v; GórnDworz S6; OrzJan 23.

»dobrą (a. złą) otuchę (u)czynić [czemu]« [szyk zmienny] (2): RejPs 48v; ſwému téż zwyćięztwu nie czyńćie złéy otuchy. OrzJan 25.

»[o czym] otuchę pewną uczynić« (1): Alezda mi się ze y ochęci samego Pana, mozesz wm otuchę pewną vczynic zeniemasz onego affectu ActReg 141.

Wyrażenia: »dobra otucha« [szyk 5:2] (7): RejPs 48v; RejZwierc 85v; záwżdy brzmi około vchá Dobra otuchá. KochPs 20; Z dobrą tedy otuchą puśććie koniom wodze/ Zwyćięſtwo iuż w ręku wáſzych/ mam nádźieię w Bodze. KochJez B2. Cf »mieć dobrą otuchę«.

»pełen otuchy« (1): Tám ia beſpiecznym ſercem/ y pełen otuchy W rownéy fuśćie popłynę przez morſkié rozruchy. KochPieś 11.

Szeregi: »otucha i nadzieja« [szyk 4:3] (7): KromRozm III B3v; OrzJan 34; Nádźieiá y otuchá w pokućie. LatHar 152 marg; Nádzieiá y otuchá o dobrych vczjnkách SkarKaz 350a marg, 350a, 351a, Oooo2v. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]

»otucha i serce« [szyk 1:1] (2): PRzekłáda Prorok ſwyęty dwoiákye zgodzenie/ ſwoy vćiſk/ [...] á cżyni ſobye dobre ſerce y otuchę przećiwko oboygu. LubPs K4; Ale ſtátecżna á wſpániła myſl cieſzy ſie odmiennoſcią cżáſow/ iż to ieſzcże y przyść y odmienić ſie może/ á tákże y drugim otuchy dobrey y ſercá przydáie RejZwierc 85v.

2. Pociecha; obietnica (49): Wdzyęcżna otuchá wyernego/ ktory ſie zá bogáctwem nie vnośi. LubPs N2 marg, cc4v marg; RejWiz 28v; Leop Ps 38 arg; Pan otuchámi ſwemi twirdzi nádzyeie náſze. RejPos 257v marg; A cnoty bądźcie pilni/ á Pánu dufaycie/ Bo widzicie od ſwiátá żeć ſłába otuchá/ Pewnieć wam z iego rády być v złego duchá. RejZwierc [272]; GrabowSet R4.

otucha czego [= wynikająca z czego] (1): Dobra otuchá modlitwy wierney/ iż Pan Koſcioł ſwoy miłośćiwye záchowáć racży. LubPs G2v marg.

otucha z czego (1): RejPos 297 cf »pociecha a otucha«.

otucha komu, czemu [= dla kogo, dla czego] (23): ij. Otuchá wyememu/ ábi w káżdey trudnośći tym śmieley do Páná wołał. iij. Obiethnicá/ iż Pan káżdego wyernego ſwego [...] s káżdego niebeſpiecżeńſthwá wybáwić racży. LubPs V marg; xiij. Otuchá wyernemu zá ſtátecżność yego. xiiij. Pocyechá iż pan ieſt z námi w káżdym vtrapienyu. LubPs V v marg, I3 marg, O4v marg, Qv marg, Q2 marg, S4 marg, V3v marg; CzechEp 62; LatHar 450. Cf »otuchę da(wa)ć«.

otucha o kim, o czym (6): Wdzięcżna otuchá wiernem o wybáwieniu/ zá ktore vſtáwicżnie máyą dáwáć wdzięcżną chwałę Pánu. LubPs S4 marg; przyſzedſzy błogoſłáwił Dawidowi/ á dawał mu wielką otuchę o Pánu Bogu iego RejPos 50, [279]v; RejZwierc 2; CzechRozm 124; LatHar 450.

otucha w czym (1): Otuchá wyernego w łáſcze Páńſkiey. LubPs aa2 marg.

Ze zdaniem przydawkowym referującym treść [w tym z zapowiednikiem: ta (2); iż (10), jako (2), aby (1), że (1)] (14): RejKup Pv; LubPs G2v marg, Iv marg, O4v marg, Qv marg, V marg (9); BibRadz *4; A oſobliwie tu Pan racżył nam zoſtáwić othuchę/ iáko ſie cżáſu krzyżá/ ktory Pan vſtáwicżnie wkłádáć racży ná koſcioł ſwoy/ cieſzyc mamy. RejPos 48; Dałeś mi tę otuchę w Piśmie przez Proroká/ że ty śmierći nie pożądaſz grzeſznego cżłowieká. ArtKanc L5; Niewiem tego: ále bydź może, że kto táki Czyniłci [errata dodaje: tę] otuchę: iż gdy zá nim poydzieſz Zátrudniáiąc Seymiki y Seym vrościecie. CiekPotr 50.

Zwroty: »otuchę da(wa)ć [komu]« [szyk zmienny] (13): A niemáłą ſobie otuchę dawam o tobie moy pánie/ gdy by vſtawáłá myſl moiá álbo ćiáło moie RejPs 107v; RejJóz E8; RejKup Pv; LubPs aa3; Tu Pan dawáć racży łáſkáwą á miłośćiwą otuchę káżdemu thu ná tym ſwiecie vćiſnionemu/ ktory ocżekawa ſwiętego przyſcia iego RejAp 195, 15v; A tu dopirko ſłuchay coć tu zá otuchę Ewányeliſtá dawa RejPos 309v, 50, [279]v, 317; RejZwierc 2; ArtKanc L5; Przyiaćiel/ otuchy/ tobie Nie da: áni będźie táki/ Skądby był rátunek iáki GrabowSet G4.

»doda(wa)ć [komu] dobrej otuchy« [szyk zmienny] (4): RejZwierz 23v; Arrigere aliquem seu alicuius animum, Pokrzepczić kogo/ Dodáć mu dobrey otuchy/ ſercá/ Nádzieye dobrey przidáć Mącz 350a; Consolor me solatio, Cieſzę ſie ſam/ dodawam sobie dobrey myśli/ dobrey otuchy. Mącz 400a; BudBibKaw A2v.

»pewną otuchę mieć« (1): Y ktemu tę pewną otuchę mamy/ iż ſię Pan Bog w żadney rzecży wzbrániáć nam nie będźie/ gdy go zuprzeymem á wiernym ſercem ocż prośić będźiemy BibRadz *4.

»(u)czynić otuchę« [szyk zmienny] [w tym: komu (5)] (6): LubPs Z5; CzechRozm 124; Za Iordanem X Kardynał vrget ieszcze mu KIM zadney otuchy nie vczynił. ActReg 171; NAkłoń vchá wſzęchmocny Boże ná prośby náſze: á ktorym otuchę czyniſz o litośći twoiey [...]/ zwykłego miłośierdźia twego ſkutki rácż miłośćiwie pokázáć. LatHar 450, 171 marg; CiekPotr 50.

Wyrażenie: »dobra otucha« (9): Dobra otuchá wierney duſzy z obietnicą wyzwolenia. LubPs I3 marg, G2v marg, Z5; RejAp 15v; CzechEp 62. Cf »doda(wa)ć dobrej otuchy«.
Szeregi: »otucha a błogosławieństwo« (1): Pátrzayże thu łáſkáwey á miłośćiwey otuchy á rozlicżnego błogoſłáwieńſtwá/ ktore thu Pan náſz cżyni wiernym ſwoim/ ktorzy będą vprzeymie ſtać przy nim w ſtałoſciách ſwoich RejPos 267.

»otucha i obietnica; otucha z obietnicą« (1;1): A tu nam cżyni dobrą otuchę y známienitą obietnicę/ iż ieſli ſie ták ſpráwowáć á záchowywáć będzyemy/ że ſie nam to ſowito z łáſki Bożey nágrodzić ma. LubPs Z5, I3 marg.

»pociecha a otucha« (1): A tu obácż ieſliże thu tobye máłe pociechy á máłe otuchy s tey pirwſzey náuki á ſpráwy tego cżłowieká ſwiętego okázáć ſie mogą RejPos 297.

a. Wsparcie, pomoc (2): Ia bowiém w nádźieię otuchy w rzeczách poſtępuiąc/ numina záśię/ co było z moią ſzkodą/ wiele portenduiąc. JanNKar A2v.
Zwrot: »odnieść otuchę [w czym od kogo]« (1): Powiadał mi ze nieodniosł takiey otuchy wtym od WKM. z ktoreyby kontent był czemu się ia barzo dziwuię ActReg 96.
3. Podnieta, zachęta (6):

otucha z czego (1): GliczKsiąż K6 cf Szereg.

otucha k(u) czemu [= do czego] (2): żeby te rozmáite a ſmácżne iż ták rzekę rzemięſłá myáły ſie z woley bożey pocżąć/ nye mogę tego rozumyeć/ y owſſem dla thego że ſą otuchą ku roſkoſſy GliczKsiąż H; Státecżna otuchá k zupełnemu vfániu w ſámym Pánu Bogu. LubPs M marg.

Ze zdaniem przydawkowym (1): Tubyś lepak rzekł/ áto nam otuchę dawa ábychmy ſie máło ſtáráli/ á pirwey ſzukáli kroleſtwá iego/ á on nam chce wſzytko dáć RejPos 82.

Zwroty: »otuchę czynić [na co]« (1): Bo yeſli pan Bog powyedzyał z vſt noworoſlych dzyatek że ſie chwałá Boſka wypełnya y mnoży/ vbyory á yádwabne odzyenya/ ktore bárzo pſuyą y otuchę ná złe cżynyą/ wyelce temu záſtąpić á záſkocżyć mogą. GliczKsiąż E7v.

»otuchę [komu] dawać« (2): Nye ták yáko nyektore mátki ſyny ſwe z młodu záraz ná nyecnotę wyodą y otuchę im dáyą GliczKsiąż E3; RejPos 82.

Szereg: »otucha i pobudka« (1): Vyrzy tám [dziecię] nyemáło inſſych/ ktorzy ſie vcżą dobrze/ ſam yeſliby náuk zámyęſzkawał/ [...] weźmye s tego otuchę y pobudkę że ſie też w náuki wda/ y onych pilen będzye. GliczKsiąż K6.
4. Dobre zdanie, mniemanie [o kim] (2): y máiąc o káżdym z niewiádomośći błądzącym dobrą otuchę CzechEp 72.
Zwrot: »sobie otuchę czynić« (1): Iákożem ſię ia też pro poſſe meo [...]: oto záwżdy chętliwie z ſercá ſtárał/ iákobyś mię W. M. przeciw ſobie/ tákim być záwżdy nálaſł/ iákoś ſobie W. M. o mnie otuchę cżynił. CzechEpPOrz *2v.

Synonimy: 1. »dobra myśl«, nadzieja; 2. pociecha, obietnica; 3. pobudka.

Cf POTUCHA, POTUCHNIENIE, POTUSZENIE

EW