[zaloguj się]
[pdf]

PANEK (5) sb m

panek; pank-, [pånk-]; e jasne.

Fleksja
sg pl
N panek pankowie
G pank(o)w
A panka
I panki(e)m
V panku

sg N panek (2). ◊ A panka (1). ◊ [I panki(e)m. ◊ V panku.] ◊ pl N pankowie (1). ◊ G pank(o)w (1).

Sł stp brak, Cn s.v. pan sobie, Linde XVII – XIX w.

Dem. od „pan”; zawsze iron. lub żart. (5):
1. Od znacz. ‘członek wyższej warstwy społecznej’; barunculus Mącz (5): Mącz 23c; poznaſz go coć zacż ieſt/ y po herbiech iego. Boć ieſt po oycu kuflow/ po mácierzy dzbánkow/ A śiłá w tám tym kráiu tego herbu pánkow. RejWiz 167; Więc chcem s poyſrzodká [tj. spośród siebie]/ Wźiąć [na króla] ledá Pánká. MycPrz I [D]; Pełno zazdrośći było miedzy Pány, Poſtrzegſzy tego cne Słowiáńſkie ſtany: lednemu zwierzchność nád ſobą zlećili, Chcąc by pánkowie więcey nie błądzili. KlonKr A4; [StryjPocząt 330].
Wyrażenie: »napierwszy panek« (1): A nawięcey pan Iádámek V nas tu [w piekle] napierwſzy pánek. MWilkHist Ev.
2. [Od znacz. ‘właściciel ziemski w stosunku do poddanych feudalnych’:
Szereg: »pankowie i wieśniacy«: Tak ſie też mamy ſprawowáć tych drogich lat/ nie máyąc względu ná niedoſtátek naſz/ [...] Ani też ná wielką ſwowolność náſzych Pánkow y Wieśniaków LuterMalPos 50v.]
3. [Od znacz. ‘pewien mężczyzna, on’: Sublimem hunc intro rape. Połapi w dom tego panká. TerentMatKęt C4.]
4. [Jako forma grzecznościowa:

panek czyj: (did) Szołtys (–) Nie miej za złe, panku mój, żem cię tak przywitał [...]. (did) Klecha (-) Patrzże tego Szołtysa, jak sobie duruje, Pankiem mię swym nazywa DramStp IV 488.

a. żart. O matce pszczelej zwanej królem: A gdi obadwa krolę [!] wroczą się do domu [...] Przipatruy się im pilnię są ich dwa rodzayę [...] Ieden swithni bi wzłoczię yak bi wszarzi chodzi Drugi, a tegoz zabiy ninacz się nię zgodzi Subthilni URodziwi niechay rozkazuią [...] A thi panię szarasy daway garło panku ŚwirPasiecz 257.]

KW