[zaloguj się]
[pdf]

PARTACZ (9) sb m

Pierwsze a jasne; -acz(-), [-åcz].

Fleksja
sg pl
N partacz partacze
G partacza
A partacza
I partaczęm partaczami

sg N partacz (5). ◊ [G partacza. ◊ A partacza.] ◊ I partaczęm (1). ◊ pl N partacze (2). ◊ I partaczami (1).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przyładów) – XVIII w.

1. Rzemieślnik nie należący do cechu, pracujący pokątnie (8): Bo też żádnye y nieprzyſtoynieby to było wyſtáć s ſzkoły nic ſie nye náucżywſſy [...]/ yedno pyenyądze á nakłády y cżás ſtrawiwſſy. Yáko tho wyęc cżynyą oni ktorzy ſobye ná rzemyęsle teſknyą/ s ktorego gdy wyſtáną/ dla tego iż go trochę byli zákusili będą theż partolić/ od cżego zowyemy ye tym ſlowem Pártácżámi. GliczKsiąż N2v, N2v marg; [partacza za iego Kolaciią ÿ za sprawami do tego przÿnaliezączemi sprawicz, do Czechu tego ſwoiego prziiąncz MetrKor 1578 117/446v; WilkPozn III 1592 nr 91].

W porównaniu (1): ten kthory ſie w ſzkole nye douczy thego cżegoby myał vrozſſy vżywáć/ nye thák yákoby myáło być/ á potrzebáby było/ ále yáko pártácż poſpolicye zwykł/ wtem ſie wyſtáwi. Ktorego pártáctwá áby ſie każdy vchronił/ nyechay w náukách cżás dobry vcżyni GliczKsiąż N3.

Szereg: »rzemieśniczek a partacz« (1): Więc też [w piekle] owych áż názbyt/ co w mieſciech bywáią/ Funty/ wagi y łokcie/ bárzo krótkie máią. [...] Owi rzemieśnicżkowie/ á owi pártácże/ Káżdy więc tám z oſobná ná ſwą nędzę płácże RejWiz 162v.
Przen: Człowiek niedouczony, marny wykonawca (4): RejWiz 115; Komuż tedy odkázuieſz odumárłe ſprzęty/ Lutnią y treśc niedotycżną/ o Pòéta święty? Tchu y dowćipu po tobie żaden dźiś nie ma ſto/ Coby ſię twych pieśni podiął/ pártácżeſmy proſto. KlonŻal B2v.

[W połączeniu szeregowym: Yakocz vrągacze a przeſliadowcze Maryi ſą proſtaczy wpiſmÿe ſwięthÿm, prawÿ partacze, Chloptaſſowie Grÿndalyowie ArgWykład 116.]

W przeciwstawieniach: »dobry szermierz, mistrz ... partacz« (2): Krol rzekł/ wolę iż dobry ſzermierz mię vbiye/ Niżliby pártácż s cieniá/ co ſie w kącie kriye. RejZwierz 9v; Vmie Miſtrz o ſwym Rzemięſle powiedzieć/ A Pártácż w kącie záwżdy muśi ſiedzieć. StryjKron 279.

2. Ten, kto się trudni naprawą starych rzeczy; sarcinator Calep; cerdo, interpolator, mango, qui rudes pannos expolit a. facit, rudiarius, sutor vetera reficiens, veteramentarius Cn (1): Sarcinator – Ten ktori ſzati opprawią, opprawiacz, partacz. Calep 946a; [Pártacz/ Stellio, cerdo, veteramentarius. Volck Qqq2].

Synonimy: 2. latacz, oprawiacz.

ZCh